¤er grup ise, ancak düzenli bir ulusal or-
dunun etkili olabilece¤ini ve TBMM
içinde kendi görüflleri do¤rultusunda bir
toplumsal-siyasal yolun izlenmesi hâlin-
de millî kuvvetlerin da¤›lmas›n›n önle-
nece¤ini savundu. Nitekim Mustafa Ke-
mal, Yeflilordu örgütünün ilk kurucular›
aras›nda yer alan yak›n arkadafllar›na
baflvurarak, tehlikeli bir geliflme göste-
ren örgütün da¤›t›lmas›n› istedi. Tüm
bunlar›n üstüne 10 A¤ustos 1920’de
Sevr Antlaflmas›’n›n Damat Ferit Hükû-
metince gönderilen temsilcilerce imza-
lanmas›, TBMM’de büyük tepki gördü.
Nitekim henüz görüflmeler sürürken,
TBMM, böylesi bir antlaflmay› kabul et-
meyece¤ini karar alt›na ald›. Bu çerçe-
vede 19 A¤ustos 1920’de, geçersiz ve
yokmufl kabul edilen Sevr Antlaflma-
s›’n› imzalayan ‹stanbul Hükûmeti,
TBMM’ce vatan haini ilân edildi. Eylül
ay›yla birlikte, bir yandan TBMM için-
de Anayasa tart›flmalar›, daha do¤rusu
ulusal kurtuluflun toplumsal-siyasal çer-
çevesi tart›flmalar› bafllarken, di¤er yan-
dan Do¤u’da Taflnak Ermenileri’ne kar-
fl› Gümrü Savafllar› bafllat›ld›. Eylül-
Ekim boyunca süren Gümrü Savafllar›
ve Gümrü Antlaflmas›, bir yandan dü-
zenli ordunun baflar›s› konusunda somut
bir kan›t olufltururken, izleyen dönemde
Sovyet hükûmetleriyle yap›lan Mosko-
va ve Kars antlaflmalar›yla sa¤lanan ba-
r›fl sonras› Do¤u Cephesi’ndeki birlikler
bat› cephesine kayd›r›ld›. Bu arada
Ekim 1920’de patlak veren Konya
Ayaklanmas›’n›n Refet Bele komutas›n-
daki düzenli birliklerce bast›r›lmas›, dü-
zenli ordu yönündeki görüfllerin güçlen-
mesine neden oldu. Ekim 1920 sonlar›n-
da, Bat› Cephesi Komutan› Ali Fuad
(Cebesoy) Pafla ile Çerkez Ethem’in
önerisiyle Gediz’deki Yunan birlikleri-
ne karfl› yap›lan taarruzun arzulanan so-
nucu vermemesi ve cephenin biraz daha
do¤uya kaymas›, Meclis’te düzenli ordu
yandafllar›n›n aktifleflmesinde etkili ol-
du. Bat› Cephesi Komutanl›¤›’na ‹smet
(‹nönü) Bey atan›rken, 8 Kas›m 1920’de
hükûmet, çetelerden düzenli birlikler
oluflturmaya ve çete sisteminin ortadan
kald›r›lmas›na karar verdi. Bu karar› iz-
leyen dönemde, çetelerin bir bölümü
düzenli birliklere kat›l›rken, baflta Çer-
kez Ethem olmak üzere bir grup bu ka-
rara karfl› ç›kt›. ‹smet Bey ile Çerkez Et-
hem aras›ndaki tart›flmalar›n yo¤unlafl-
mas›n›n ard›ndan Aral›k 1920’de hükû-
met, Birinci Kuvâ-yi Seyyare güçleri-
nin, di¤er birlikler gibi hiçbir kay›t ve
koflula ba¤l› olmaks›z›n hükûmetin
emirlerine ve yönetmeliklere uymas›n›,
askerî disiplin alt›na girmek zorunda ol-
du¤unu, bu karar›n yürütülmesinin Ge-
nelkurmay Baflkanl›¤›nca sa¤lanaca¤›n›
belirtti. 2 Ocak’ta Kütahya’daki düzenli
ordu birlikleri, Gediz yönünde harekete
geçtiler; 5 Ocak’ta Çerkez Ethem, Si-
mav’a çekildi. Bu geliflmeler üzerine
Yunan kuvvetleri, 6 Ocak’ta Bursa ve
Uflak üzerinden sald›r›ya geçtiler. I.‹nö-
nü Savafl› olarak an›lan Yunan ileri ha-
rekât›n›n son bulmas› üzerine, 10/11
Ocak 1921’de Bat› ve Güney Cephe-
si’ne ba¤l› güçler, Çerkez Ethem’in çe-
teleri üzerine yüklendiler. Çetelerin bir
bölümü Bat› Cephesi komutanl›¤›n›n
emrine girerken, Çerkez Ethem, yan›n-
daki birkaç kifliyle birlikte Yunanl›lara
teslim oldu. Çerkez Ethem’in sa¤ kolu
olarak bilinen Parti Pehlivan ise, Yunan
iflgal bölgesinde çete savafl›n› ölünceye
dek sürdürdü. Çetelerin da¤›t›lmas›ndan
sonra TBMM içinde yer alan Türkiye
Halk ‹fltirakiyûn F›rkas›’na mensup mil-
letvekilleri tutuklan›p parti kapat›ld›. Bu
arada 20 Ocak 1921’de Anayasa kabul
edilerek TBMM içinde önemli bir siya-
sî sorun çözümlenmifl oldu. Bu geliflme-
ler olurken Ekim 1920’de kurulan ‹stan-
bul’daki Ali R›za Pafla Hükûmeti,
TBMM Hükûmeti’yle ile iliflki kurmak
532
Kurtulufl Savafl›
Türk Topçular›. Tablo: ‹brahim Çall› (1917).
