529
verdi¤i emirler ve görevlendirdi¤i me-
murlar geçersiz kabul edildi. Bu arada
Ere¤li, Bolu, Adapazar›, ‹zmir dolayla-
r›ndaki Kuvâ-yi Milliye örgütleri, hükû-
met çekilmedi¤i takdirde ‹stanbul’a yü-
rümeye haz›r olduklar›n› aç›klad›lar. Bu
geliflmeler üzerine 2 Ekim 1919’da Da-
mat Ferit Pafla istifa edip yeni hükûmeti
kurma görevi Ali R›za Pafla’ya verildi.
Bu, millî kuvvetlerin siyasî alanda ilk
büyük baflar›s› oldu. Bu baflar›, yüksek
sivil memurlar ve yüksek komutanlar
baflta olmak üzere herkeste ve her yerde
örgütlenme çabalar›n› daha da art›rd›.
Nitekim 1919 y›l›, genelde Ulusal Kur-
tulufl Hareketi’nin örgütlenme y›l› kabul
edilebilir. Bu arada ulusal bir meclise
temsilci seçilmesi çal›flmalar› da yürütü-
lüyordu. Sivas Kongresi’ni izleyen dö-
nemde bir yandan siyasî merkez olma
sorunu çözümlenmeye çal›fl›l›rken, di-
¤er yandan yurdun de¤iflik yerlerinde
baflgösteren ayaklanmalar›n bast›r›lmas›
için Kuvâ-yi Milliye güçleri seferber
edildi. Konya’da Birinci ve ‹kinci Boz-
k›r ayaklanmalar›, Biga-Bal›kesir yöre-
sinde Anzavur Ahmet ayaklanmas›,
Çerkez Ethem ve Demirci Mehmed Efe
önderli¤indeki Kuvâ-yi Milliye çetele-
rince bast›r›ld›. Ekim 1919 sonlar›nda
Ali R›za Pafla Hükûmeti ile millî kuv-
vetlerin temsilcileri aras›nda bir görüfl-
me yap›lmas› kararlaflt›r›ld›. Amasya
Mülâkat› olarak an›lan görüflme, 20
Ekim 1919’da Bahriye Nâz›r› Salih Pa-
fla ile Heyet-i Temsiliye’den Mustafa
Kemal, Hüseyin Rauf ve Bekir Sami
Beyler aras›nda yap›ld›. Üç gün süren
görüflmeler sonunda ikisi gizli, befl pro-
tokol imzaland›; böylece Heyet-i Temsi-
liye, ‹stanbul Hükûmetince bir siyasî
varl›k olarak resmen tan›nd›. ‹mzalanan
protokollerde Meclis-i Mebusan’›n top-
lanmas› kararlaflt›r›ld›. Meclis’in topla-
naca¤› yer konusu, uzun tart›flmalara yol
açt›; sonuçta Mustafa Kemal’in karfl›
ç›kmas›na karfl›n ‹stanbul’da toplanmas›
kararlaflt›r›ld›. Meclis-i Mebusan seçim-
leri öncesi ülkedeki durum gerginleflti.
Hürriyet ve ‹ttihat Partisi’nin ve ‹ngiliz
Muhipleri Cemiyeti’nin propagandac›-
lar› ülkeye yay›ld›. Bu propagandac›la-
r›n k›flk›rtmalar›, kimi yerlerde
TBMM’nin kuruluflundan sonra da sü-
ren birtak›m ayaklanmalara yol açt›.
Tüm bunlara karfl›n, Meclis-i Mebusan
için Aral›k ay› bafl›nda yap›lan seçimler-
le belirlenen 175 milletvekilinden
116’s› ulusal kurtulufl hareketi yanl›s›
olarak ortaya ç›kt›. Seçilen milletvekil-
leri ‹stanbul’a gitmeden önce tek tek ya
da küçük gruplar hâlinde 27 Aral›k’ta
Heyet-i Temsiliye’nin yerleflti¤i Anka-
ra’ya geldiler. Heyet-i Temsiliye ad›na
Mustafa Kemal, milletvekillerine, Erzu-
rum ve Sivas Kongrelerince benimse-
nen ilkeleri aktararak Meclis-i Mebu-
san’dan, Yurdun Kurtuluflu (Felah-› Va-
tan) grubunu oluflturmalar›n› istedi. Ara-
l›k 1919’da bir yandan bu siyasî gelifl-
meler yaflan›rken, di¤er yandan emper-
yalist iflgal güçlerine karfl› 17 Aral›k
1919’da Marafl halk› ayakland› ve on se-
kiz gün süren zorlu bir savafltan sonra
çeteler, iflgal garnizonunu kentten ayr›l-
mak zorunda b›rakt›lar. 1920 y›l› baflla-
r›nda çete savafllar› sonucu önce Urfa,
ard›ndan Antep ayakland› ve emperya-
list iflgalcileri topraklar›ndan sürüp att›-
lar. Bu arada 12 Ocak 1920’de son Os-
manl› Meclis-i Mebusan›’n›n ‹stan-
bul’da topland›¤› s›rada ülkede önemli
siyasî ve askerî gerginlikler yafland›.
Meclis-i Mebusan’›n toplanmas›n›n he-
men ard›ndan 20 Ocak günü ‹stan-
bul’daki üç Müttefik Kuvvetler Yüksek
Komiseri, Ali R›za Pafla Hükûmeti’ne,
Harbiye Nâz›r› ve Genelkurmay Baflka-
n›n›n 48 saat içinde görevden al›nmala-
r›n› isteyen bir ültimatom verdi. Musta-
fa Kemal bu ültimatomu, “imparatorlu-
¤un siyasî ba¤›ms›zl›¤›na karfl› giriflil-
mifl bir suikast” olarak niteleyip hükû-
metten, Heyet-i Temsiliye ad›na, ülti-
matomun geri çevrilmesi dile¤inde bu-
lunduysa da ‹stanbul Hükûmeti, Mütte-
fiklerin ültimatomuna boyun e¤erek,
Harbiye Nâz›r› ve Genelkurmay Baflka-
n›n› görevden ald›. Bunun üzerine Mus-
tafa Kemal, Meclis-i Mebusan’a baflvu-
rarak Müttefiklerin bu davran›fl›na karfl›
protestonun yükseltilmesini istedi. Ar-
d›ndan 23 Ocak’ta Heyet-i Temsiliye,
ulusun ba¤›ms›zl›¤›n› koruyamad›¤›
için hükûmetin düflürülmesini istediyse
de Meclis-i Mebusan, Ali R›za Pafla Hü-
kûmeti’ne güvenoyu verdi. Son Osman-
l› Meclis-i Mebusan›’n›n verdi¤i en
önemli karar, taslaklar› Mustafa Kemal
taraf›ndan haz›rlan›p Ankara görüflme-
lerinde milletvekillerine verilen ve son-
ralar› Misak-› Millî olarak an›lacak olan
Ahd-› Millî’yi (Ulusal Ant) 28 Ocak
Kurtulufl Savafl›
Kurtulufl
Savafl› an›s›na
yapt›r›lan madalyonun arka yüzü.
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda erlerimiz, cepheye giderken (üstte) ve bir sald›r› öncesi siperde.
