1920’de kabul etmesi oldu. Bu program
belgede, Sivas Kongresi’nde belirlenen
ülke s›n›rlar› kabul edilip, bu u¤urda sa-
vafl›m verilmesi öngörülüyordu. Bu sü-
reçte Müttefikler, Türkiye üzerindeki
planlar›n›n tam olarak gerçekleflmedi¤i-
ni gördüklerinden yeni bir hareket hatt›
benimsediler. Gerçekten de Ali R›za Pa-
fla Hükûmeti’nin kurulmas›ndan rahat-
s›z olan Müttefik Devletler, Meclis-i
Mebusan’›n toplanmas›n›, Yunan iflgal
bölgesinin geniflletilmesini amaçlayan
Milne hatt›n›n yeni hükûmetçe reddedil-
mesini ve ‹stanbul Hükûmeti ile Heyet-
i Temsiliye aras›nda eflit düzeyde iliflki-
ler kurulmas›n› hofl karfl›lamad›. Misak-
› Millî’nin Meclis-i Mebusan taraf›ndan
kabulü, Müttefiklerin hoflnutsuzlu¤unu
daha da art›rd›. Çetelerin direniflinin
durmamas› üzerine ‹ngilizlere ait Akde-
niz Filosuna ba¤l› gemiler ‹stanbul Bo-
¤az›’na girdi ve 3 Mart’ta Yunan birlik-
leri, ‹zmir’in do¤usunda ilerlemeye
bafllad›. 10 Mart’ta Lord Curzon,
Avam Kamaras›’nda, ‹stanbul’daki
durum karfl›s›nda Müttefiklerin hare-
ketsiz kalamayaca¤›n› aç›klad›. Bu ge-
liflmeler çerçevesinde, 16 Mart 1920’de
‹stanbul, Müttefik Kuvvetler güçlerince
iflgal edildi. Harbiye eski Nâz›r› Cemal
Pafla tutukland›, birçok nezaret binas› ifl-
gal edildi. Bu arada Ali R›za Pafla Hükû-
meti yerine kurulan Salih Pafla Hükû-
meti, Müttefiklerin bu iflgaline karfl› ç›k-
t›. Bunun üzerine iflgal harekât› geniflle-
tilerek, Meclis-i Mebusan bas›ld›; Rauf
Bey, Kara Vas›f Bey, Numan Usta ve
birçok milletvekili tutukland›. Bunun
üzerine milletvekilleri, Meclis baflkanl›-
¤›na baflvurarak, yasama görevinin ya-
p›lmas›na olanak verecek yeni bir orta-
m›n do¤mas›na dek çal›flmalara ara ve-
rilmesini istediler. Bu istem 18 Mart
1920’de kabul edildi ve Padiflah, Mec-
lis-i Mebusan’› kapatt›¤›n› aç›klad›. Bu-
nun üzerine 19 Mart 1920’de Heyet-i
Temsiliye, ola¤anüstü yetkilerle donat›l-
m›fl yeni bir Millet Meclisi’nin seçilece-
¤ini ilân etti. Bu çerçevede bütün mülkî
ve askerî yöneticilerden, Ankara’da top-
lanacak yeni bir meclis için milletvekili
seçimi yapmalar› istendi. Ayn› duyuru,
‹stanbul’daki Meclis-i Mebusan üyeleri-
ne de gönderilerek, dileyen milletvekil-
lerinin Ankara’daki yeni meclise do¤ru-
dan kat›labilecekleri bildirildi. Bu arada
Heyet-i Temsiliye, geçici hükûmet gö-
revini üstlendi. Bu karara paralel olarak
Kuvâ-yi Seyyare birlikleri Eskiflehir,
Afyon ve Kütahya’da Anadolu demir-
yolunu bekleyen ‹ngiliz birliklerini ku-
flatarak, onlar› Anadolu’dan ç›kmaya
zorlad›lar. Müttefik denetim subaylar›
tutukland› ve Malta’ya sürülen ulusal
kurtulufl yanl›s› milletvekilleri özgürlü-
¤e kavufluncaya dek rehin tutulacaklar›
aç›kland›. ‹stanbul yak›nlar›ndaki iki
köprü havaya uçurularak demiryoluyla
Müttefiklerin askerî birlik göndermeleri
engellendi. ‹stanbul’un iflgalinin ard›n-
dan, ulusal kurtulufl yanl›lar›, ‹stanbul’u
de¤iflik yollarla terk etmeye bafllad›lar.
Tutuklanmaktan kurtulabilen milletve-
killeri, çok say›da yazar ve gazeteci An-
kara’ya geldi. Bu arada Anadolu’daki
hareket karfl›t› baz› iç ve d›fl güçler sal-
d›r›lar›n› yo¤unlaflt›rd›. ‹stanbul’da Ku-
vâ-yi Milliyecilere yard›m ettikleri ge-
rekçesiyle 27 tafl iflçisi kurfluna dizildi.
11 Nisan 1920’de fieyhülislâm’dan bir
fetva al›narak Ulusal Kurtulufl yanl›lar›-
n›n öldürülmesinin dinî bir görev oldu-
¤u ilân edildi. Bu fetva ‹ngiliz uçaklar›n-
ca havadan at›larak Anadolu’daki halka
duyuruldu. Kimi hocalar bu fetvay› ca-
milerde ve alanlarda okudular. Bir hafta
sonra padiflah, halk taraf›ndan Hilâfet
Ordusu diye adland›r›lan Kuvâ-yi ‹nzi-
batiye birliklerini kurdurdu. Bu giriflim-
ler sonuçsuz kalmay›p bir dizi ayaklan-
ma meydana geldi. Nitekim 13 Nisan
1920’de Ulusal kurtulufl Savafl›’n›n en
büyük baflkald›r›s› olan Düzce Ayaklan-
mas› patlak verdi. Düzce’de bafllayan bu
hareket, k›sa sürede Orta Anadolu’nun
de¤iflik kentlerine ve Orta Karadeniz
Bölgesi’ne yay›ld›. Bolu, Mudurnu, Ge-
rede, Beypazar›, Nall›han, isyanc›lar›n
eline geçti. Heyet-i Temsiliye, isyanc›la-
ra karfl›, düzenli ordunun Orta Anado-
lu’daki tek birli¤i olan 24.Tümen’i yol-
lad›. Fakat dinî amaçl› propagandadan
etkilenen askerler, Tümen Komutan›
Mahmut Bey’in de Hilâfet Ordusu’nun
530
Kurtulufl Savafl›
Mustafa Kemal ve kurmaylar›n›n, Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Baflkumandanl›k Karargâh›
olarak kulland›klar› trenin vagonu.
Kurtulufl Savafl›’n› simgeleyen “Cephane Ta-
fl›yan Kad›n ve Ankara Kalesi”
Yunan Topçusuna Bask›n. Tablo: Sami Yetik
