531
oyununa gelerek flehit düflmesinden
sonra tamamen da¤›ld›lar. Bu durumda
Ankara’y› hedef alan tehlikenin önlen-
mesinde tek dayanak olarak Kuvâ-yi
Seyyare birlikleri kald›. Hilâfet Ordu-
su’nun bafl›na geçirilip pafla rütbesiyle
donat›lan Anzavur’u daha önce de ye-
nilgiye u¤ratan Çerkez Ethem ve De-
mirci Mehmed Efe’nin atl› birliklerin-
den yararlan›ld›. Böylesi bir ortam için-
de 23 Nisan 1920’de TBMM, 105’i son
Osmanl› Meclis-i Mebusan›’na üye,
233’ü yeni seçilmifl 338 milletvekiliyle
topland›. Mustafa Kemal, 24 Nisan’da
yapt›¤› bir konuflmayla yeni meclisin
çal›flma ilkelerini ve yürütece¤i savafl›-
m›n anahatlar›n› belirtti: “Hükûmet ku-
ruluflu zorunludur; Meclis’te toplanan
ulusal iradeyi, fiilen yurdun gelece¤i
üzerinde etkili k›lmak, ana ilkedir;
TBMM’nin üstünde bir güç yoktur;
TBMM, yasama ve yürütme erkini ken-
dinde toplam›flt›r”. Ayn› gün yap›lan se-
çimlerde TBMM baflkanl›¤›na Mustafa
Kemal getirildi. 25 Nisan’da geçici bir
yürütme komitesi, 2 May›s’ta ise sürek-
li bir ‹cra Vekilleri Heyeti oluflturuldu.
Meclis, süregiden ayaklanmalara karfl›
ilk ifl olarak, 29 Nisan’da H›yanet-i Va-
taniye Kanunu’nu ç›kartt› ve izleyen ay-
larda ‹stiklâl Mahkemeleri kuruldu.
Gerçekten de TBMM’nin kuruluflunu
izleyen dönemde, bir yandan iflgal güç-
leriyle çarp›flma yo¤unlafl›rken, di¤er
yandan ‹stanbul’daki padiflah yanl›s›
güçlerin k›flk›rtt›klar› ve kimi yerel so-
runlarla ba¤l› olarak baz› kiflilerce ç›kar-
t›lan ayaklanmalar, 1920’de y›l boyu
sürdü. Nitekim Ankara’y› tehdit eder
duruma gelen Düzce Ayaklanmas›, Çer-
kez Ethem’in Kuvâ-yi Seyyare güçleri
taraf›ndan 31 May›s 1920’de bast›r›ld›y-
sa da, Düzce yöresinde 19 Temmuz’da
yeni bir ayaklanma patlak verdi ve an-
cak 23 Eylül 1920’de bast›r›labildi.
TBMM’nin kuruluflunu izleyen dönem-
de, Yozgat ve yöresinde de Çapano¤lu
Ayaklanmas› baflgösterdi. 15 May›s
1920’de bafllayan ayaklanma k›sa süre-
de yay›ld›. Ayaklanmac›lar Ankara’ya
yürümeye haz›rlan›rken, Çerkez Ethem
güçlerince etkisiz duruma getirildi. Da-
ha sonra Eylül 1920’de Yozgat ve yöre-
sinde meydana gelen ikinci bir ayaklan-
ma, ancak Aral›k ay› sonlar›nda bast›r›-
labildi. Bu arada May›s-Haziran ayla-
r›nda Zile Ayaklanmas›, TBMM Hükû-
meti’ni u¤raflt›ran bir di¤er sorun oldu.
1920’deki di¤er ayaklanmalar ise, Siirt-
Garzan yöresinde Milli Aflireti Ayaklan-
mas›, Bursa’da ‹negöl Ayaklanmas›,
Denizli’de Çopur Musa Ayaklanmas›
ve Konya Ayaklanmas›’d›r. Bu dönem-
de TBMM Hükûmeti’nin Sovyet Rus-
ya’ya bir heyet gönderme karar›, Mec-
lis’in d›fl politika konusunda verdi¤i ilk
karar olmas› bak›m›ndan önemlidir.
Gerçekten de TBMM’nin aç›ld›¤› gü-
nün ertesi, Ulusal Kurtulufl Savafl›’na
yard›m konusunda Sovyet Rusya önderi
Lenin’e bir mektup yazan Mustafa Ke-
mal’in bu konudaki giriflimini gerçek-
lefltirmek için TBMM, 11 May›s
1920’de Moskova’ya bir heyet yollad›.
‹ki ülke aras›nda dostluk ve yard›mlafl-
ma konular›n› ele alan heyetin 24 A¤us-
tos’ta parafe etti¤i antlaflma, Mart
1921’de imzaland›. Fakat antlaflma im-
zalanmadan önce, Sovyet Rusya’n›n,
Ulusal Kurtulufl Savafl›’na maddî ve
manevî deste¤i bafllad› ve etkin biçimde
sürdü. TBMM Hükûmeti’nin iç ayak-
lanmalarla yo¤un biçimde u¤raflt›¤› dö-
nemde, 22 Haziran 1920’de, bu kez
Ege’de Yunan ileri harekât› bafllad›. Bu
cephedeki Kuvâ-yi Milliye güçleri,
ayaklanmalar› bast›rmak için baflka yö-
relere çekilmifl oldu¤undan, h›zla ilerle-
yen Yunan birlikleri birkaç hafta içinde
Bal›kesir’i ve daha sonra Bursa’y› ele
geçirdiler; güneyden ilerleyen birlikler
ise Salihli’yi geçerek, Temmuz ortala-
r›nda Demirci’yi iflgal ettiler. Nihayet
üçüncü bir Yunan kolu, 20 ve 27 Tem-
muz’da Trakya bölgesini ve Edirne’yi
ele geçirdi. Bir yandan ayaklanmalar,
di¤er yandan Yunan ileri harekât›,
TBMM içinde hoflnutsuzluklar›n artma-
s›na ve Ulusal Kurtulufl davas›na inan-
c›n sars›lmas›na yol açt›. Bu durumdan
ç›k›fl için iki e¤ilim belirdi: Bir yandan
TBMM kuruluflu ertesinde Meclis’te de
bir grup oluflturan Yeflilordu hareketi
yanl›lar›, esas olarak çetelere ve genifl
gönüllü birliklerine dayal› bir ulusal
kurtulufl ve buna ba¤l› bir toplumsal
kurtulufl yolunu savunurken, aralar›nda
Mustafa Kemal’in de bulundu¤u bir di-
Kurtulufl Savafl›
Kurtulufl Savafl›. Tablo: Halil Dikmen
