Kurtulufl Savafl› Dönemi
Edebiyat›
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda, daha önceki
edebiyattan farkl› olarak, milletçe girifli-
len bu mücadeleyi konu alan, olaylar›n
ak›fl›yla paralel geliflen edebiyat. Kurtu-
lufl Savafl› dönemi edebiyat›, her fleyden
önce milletçe giriflilen “varolma müca-
delesi”nin edebiyat›d›r. Bu konuda yaz›-
lan eserler öncelikle yaflan›lan olaylar›n
yank›lar›n› tafl›d›klar› gibi, ba¤›ms›zl›k
mücadelesinin amac›n› duyurmak, mil-
lete anlatmak ve benimsetmek isteyen
düflünce ve duygular› da ifllemekteydi.
Bu dönem yazar ve flairlerin ço¤unlu¤u-
nu Fecr-i Âti ve Millî Edebiyat ak›mlar›
içinde yer alan ve kendilerini kabul ettir-
mifl kifliler oluflturmaktayd›. Bu isimler-
den Mehmed Emin (Yurdakul), Süley-
man Nazif, Yahya Kemal (Beyatl›), Zi-
ya Gökalp, Mithat Cemal (Kuntay), Ha-
lide Edip (Ad›var), Yakup Kadri (Kara-
osmano¤lu), Hamdullah Suphi (Tanr›-
över), Samih Rifat, Ahmet Hikmet
(Müftüo¤lu), Ali Ekrem (Bolay›r), Celâl
Sahir (Erozan), ‹zzet Ulvi, Enis Behiç
(Koryürek), Celâl Nuri (‹leri), A¤ao¤lu
Ahmet d›fl›nda, isimlerini daha çok
I.Dünya Savafl› ve Kurtulufl Savafl› s›ra-
s›nda duyuran Ruflen Eflref (Ünayd›n),
Halid Fahri (Ozansoy), Yusuf Ziya (Or-
taç), Falih R›fk› (Atay), Faruk Nafiz
(Çaml›bel), ‹brahim Alâeddin (Gövsa),
Halil Nihad (Boztepe), Kemalettin Ka-
mu, Ali Mümtaz (Arolat), Necmeddin
Halil (Onan), Orhan Seyfi (Orhon), ‹s-
mail Habib (Sevük), Müfide Ferit (Tek),
fiükûfe Nihal (Baflar) ve Halide Nus-
ret’tir (Zorlutuna), ilk akla gelen isim-
lerdir. Olaylar›n ak›fl› do¤rultusunda ya-
z›lan eserlerde Kurtulufl Savafl›’n› bafl-
lang›c›ndan sonuna dek izlemek olas›-
d›r. Bu nedenle dönem içinde yaz›lan
eserlerin ayr›ca belge de¤eri de vard›r.
Dönemin yazarlar›ndan bir k›sm› olay-
lar› do¤rudan yaflam›fl, bir k›sm› olayla-
ra tan›k olmufl, bir k›sm› da Millî Müca-
dele’yi yürüten kadrolar içinde yer al-
m›flt›r. Analizleri ve isabetli hükümleri
ile en dikkate de¤er eserler Yahya Ke-
mal (Beyatl›) taraf›ndan kaleme al›n-
m›flt›r. Mütareke döneminin karamsar
havas›ndan ilk s›yr›lan ve direniflin gere-
¤i üzerinde duran Yahya Kemal, yaz›la-
r› ile Millî Mücadele’nin düflünce zemi-
nini haz›rlam›fl, iflgal alt›ndaki ‹stan-
bul’da Kuvâ-yi Milliye ruhunun canl›
tutulmas›n› sa¤lam›flt›r. Kurtulufl Sava-
fl›’n› destekleyen yaz›lar› sonradan “E¤il
Da¤lar” (1966) ad› alt›nda derlenmifltir.
Kurtulufl Savafl› ile ilgili an›lar›na “Tür-
kün Ateflle ‹mtihan›” (1962) kitab›nda
yer vermifl olan Halide Edip Ad›var,
“Ateflten Gömlek” (1922) ve “Vurun
Kahpeye” (1926) romanlar›nda ‹stan-
bul’da ve savafl›n yafland›¤› yerlerdeki
yaflam› anlatm›fl, savaflç›lar›n canl› port-
relerini çizmifl, düflmanla iflbirli¤i yapan
çevreleri tan›tm›flt›r. “Anafartalar Ku-
mandan› Mustafa Kemal ile Mülâkat”
(1918) adl› yaz›s› ile Ruflen Eflref
(Ünayd›n), Mustafa Kemal’i Türk mil-
letine tan›tm›fl, Sivas Kongresi s›ras›nda
Anadolu’ya geçip, Mustafa Kemal ile
arkadafllar›n›n ne yapmak istediklerini
millete anlatmak için çal›flm›flt›r. Yakup
Kadri Karaosmano¤lu “Yaban” (1934)
roman›nda, düflman sald›r›s›na u¤rayan
bir köydeki yaflam› canland›r›r ve ayd›n
bir askerin bu çevredeki halkla iliflkisini
anlat›r. Yazar›n “Millî Savafl Hikâyele-
ri” (1947) adl› eseri Kurtulufl Savafl› ile
ilgili gözlemlere ve o döneme ait izle-
nimlere yer verir. Kurtulufl Savafl›’na ta-
n›k olan yazarlardan Mehmet Rauf “Ha-
las” (1929), Aka Gündüz “Dikmen Y›l-
d›z›” (1928) ile konuyu bazen bir genel
çerçeve, bir dekor olarak ele ald›lar. Ke-
mal Tahir, “Esir fiehrin ‹nsanlar›”
(1965), “Esir fiehrin Mahpusu” (1961)
ve “Yorgun Savaflç›” (1965) romanla-
r›nda savafl koflullar› içindeki ayd›nlar›,
subay kadrosunun eylemini ve görüflle-
rini dile getirir. Samim Kocagöz “Kal-
pakl›lar” (1962), “Dolu Dizgin” (1963);
‹lhan Tarus “Var Olmak” (1957), “Hü-
kûmet Meydan›” (1962); Talip Apayd›n
“Toz Duman ‹çinde” (1974), “Vatan
Dediler” (1976) gibi gerçekçi yazarlar
daha çok, savaflta etkin olan halk adam-
lar›n› konu olarak ele ald›lar. Hasan ‹z-
zettin Dinamo “Kutsal ‹syan” (1966-
1967) ile konuyu bir edebiyat ve tarih
belgeseli çerçevesinde iflledi. Kurtulufl
Savafl›’n› konu alan fliirlere, içerik yö-
nünden bak›ld›¤›nda, bu fliirlerde zengin
bir tarih bilinci ve yo¤un bir mazi duy-
gusunun hâkim oldu¤u görülür. Süley-
man Nazif’in Hadisat’ta ç›kan “Nerede
Osmanl›lar” fliiri, ülkenin içine düfltü¤ü
durumun ac›s›n› dile getirmekteydi. ‹z-
mir’in Yunanl›lar taraf›ndan iflgali sonu-
cu bu tür fliirlerin say›s›nda art›fllar görü-
lür. Faruk Nafiz’in (Çaml›bel) “Ah ‹z-
mir” ve “Bu Gün”, Avni fiâdi”nin “En
Sevgiliye”, Hüseyin Suad’›n “Vermeyiz
‹zmir’i”, Yusuf Ziya’n›n (Ortaç) “E¤il
Da¤lar E¤il” isimli fliirleri, ‹zmir’in ifl-
galinden hemen sonra yay›mland›lar.
Bu fliirlerde dikkati çeken di¤er bir
önemli nokta, devletin kötü duruma
düflmüfl olmas›na ra¤men milletin yok
olmayaca¤› inanc›n›n ifllenmesidir. fiair-
ler, Kurtulufl Savafl›’n› desteklemekte,
bunun için tarihimizin görkemli dönem-
lerinden örnekler vermekteydiler. Yah-
ya Kemal’in 1919’da yay›mlanan
“Ak›nc›lar”›, AbdülhalimHâdi’nin “Tu-
na”, Kemaleddin Turgut’un “Zafer
Günleri”, Necmeddin Halil’in “Nine-
min Hat›ralar›ndan” ve “Dedemin Hat›-
ralar›ndan” isimli fliirleri, mazideki ba-
flar›lar› dile getirmekteydiler. Bu fliirler-
de tarihimizin belli dönemlerinin dile
getirilmesi yan› s›ra, örnek al›nacak kah-
ramanlar da söz konusu olmaktayd›.
Bunlar aras›nda ilk akla gelen isim Ya-
vuz Sultan Selim’dir. Fatih Sultan Meh-
med ve ‹stanbul’un Fethi de oldukça s›k
ifllenmifltir. ‹stanbul’un iflgal edilece¤i
haberleri yayg›nlaflt›kça bu tür fliirlerin
say›s› da artm›flt›r. Ali Ekrem, Yusuf Zi-
ya ve Halid Fahri’nin “‹stanbul”, Âkil
Koyuncu’nun “‹stanbul’un Fethi”, Arif
Dündar’›n “Fatih’in Önünde” fliirleri
bunlara ait önemli örneklerdir. Kurtulufl
Savafl›’n› konu alan fliirler aras›nda
Mehmed Âkif Ersoy’in “‹stiklâl Mar-
fl›”n›n (1921), millî marfl olmas› nede-
niyle ayr› bir önemi vard›r. Mehmed
Âkif’in, Bursa’n›n Yunanl›lar taraf›n-
dan iflgal edilmesiyle ilgili “Bülbül”
(1921) ve daha sonra yazd›¤› “Leyla”
(1922) fliiri, savafl y›llar›n›n ac›lar›n› di-
le getirir. Kurtulufl Savafl›’n›n devam et-
ti¤i y›llarda ‹zmir’in geri al›nmas›, kur-
536
Kurtulufl Savafl› Dönemi Edebiyat›
Cumhuriyet’in ilk on befl y›l›na damgas›n› vuran edebiyatç›lar toplulu¤u, Topkap› Alayköflkü bahçesinde (1928).
