538
Kurtulufl Savafl› Dönemi Edebiyat›
TÜRK ROMANINDA KURTULUfi SAVAfiI
‹skender Fahrettin Sertelli, “Lawrens ‹stanbul’da” (1932);
Yakup Kadri Karaosmano¤lu, “Yaban” (1932);
Ethem ‹zzet Benice, “On Y›l’›n Roman›” (1933);
Burhan Cahit Morkaya, “‹zmir’in Roman›” (1931), “Gazi’nin
Dört Süvarisi” (1932), “Yüzbafl› Celâl” (1933), “‹htiyat Zabiti”
(1933), “Mudanya, Lozan, Ankara” (1933), “Cephe Gerisi” (1934),
“Dünkülerin Roman›” (1934), “Harb Dönüflü” (1938);
Yakup Kadri Karaosmano¤lu, “Ankara” (1934);
Cevat Rifat, “Suzi Liberman” (1935);
Sermet Muhtar Alus, “Harp Zengininin Gelini” (1936);
Münir Selâmi, “Mehmetçik Çanakkale’de” (1937);
Kâmil Yazg›ç, “Türk Y›ld›z› Emine” (1937);
Mükerrem Kâmil Su, “Dinmez A¤r›” (1937);
Reflat Nuri Güntekin, “Eski Hastal›k” (1938);
Mithat Cemal Kuntay, “Üç ‹stanbul” (1938);
S. fiükrü Pamirtan, “Toprak Mahkûmlar›” (1938);
Refik Halit Karay, “Çete” (1939);
M.R.Yalk›n, “Bulgar Sad›k” (1939);
‹skender Fahrettin Sertelli, “Harp Zengininin K›z›” (1940);
Refik Halit Karay, “Sürgün” (1941);
Hilmi Ziya Ülken, “Posta Yolu” (1941);
Niyazi A¤›rnasl›, “Elem Kayna¤›” (1941);
Murat Serto¤lu, “Çak›rcal› Mehmet Efe” (1941);
A. Naciye Kuralkan, “Yavuz Efe” (1941);
Mükerrem Kamil Su, “Ateflten Damla” (1942);
Mahmut Atilla, “Silâh Arkadafllar›” (1942);
Nezihe Muhittin, “‹zmir Çocu¤u” (1943);
Cevdet Kudret, “S›n›f Arkadafllar›” (1943);
Celâl Akyürek, “Bir Adam ve Dört Devir” (1943);
Esat Mahmut Karakurt, “Allaha›smarlad›k” (1943);
Z. Melek, “Aflk Hasreti” (1943);
Ziya Çal›k, “Takma Ayak Hasan Çavufl” (1944);
Behzad Sinopluo¤lu, “Kan ve Sevgi” (1945);
‹hsan ‹pekçi Koza, “‹stiklâl Madalyas›” (1948);
Orhan Kemal, “Baba Evi” (1949);
Sami Hekimci, “Gülseren ve Millî Mücadele” (1949);
Ahmet Hamdi Tanp›nar, “Sahnenin D›fl›ndakiler” (1950)…
I. dönem romanlar›n›n önemli bir bölümünde mütareke y›llar›
‹stanbul’undaki toplumsal yaflama yönelik a¤›r bir elefltiri vard›r.
(………) Bu kuflaktan yazarlar›n en s›k yineledikleri konu, de¤iflimin
getirdi¤i yozlaflmad›r. Romanlar I. Dünya Savafl›’n›n yol açt›¤› eko-
nomik bozukluklar üzerinde yo¤unlafl›rken; bir yandan vurguncu
burjuvazi, di¤er yandan, -her düzeyde- rüflvetçi devlet memuru
elefltirisi yayg›nd›r.
(………)
‹lk dönem Millî Mücadele romanlar›nda savafl›n nedenleri, Os-
manl› Devleti’nin yap›sal sorunlar›, o y›llar›n milliyetçi ak›mlar› gi-
bi temel meselelerden çok, düflman›n kimli¤i önemlidir ve düflman,
ço¤unlukla Yunan ordusu ve Rum yerli halkt›r. Do¤uya gidildi¤inde
Ermeni’ye dönüflür düflman. Güneydo¤uda geçenlerde ise Araplar
ötekileflir; bir istisna teflkil eden “Suzi Liberman”da ise hainlik Ya-
hudilere lây›k görülmüfltür. Elbette yerli iflbirlikçiler olarak yobaz-
lar ve direnifle kat›lmayan köylüleri de unutmamak gerekiyor. ‹lk
dönem romanlar›nda -o y›llar›n egemen ideolojisi gere¤i- Yunan
ordusundan çok yerli iflbirlikçiler ve yobazlar›n zulmü vurgulan›r.
II. Dönem Romanlar› (1950-1980)
1950-1980 y›llar› aras›nda yaz›lan ve 1914-1923 y›llar› aras›n-
da geçen romanlar:
Azmiye Hami Güven, “Hemflire Nimet” (1951);
Orhan Hançerlio¤lu, “Ekilmemifl Topraklar” (1954);
General Hamdi Günay, “Deli Orman” (1955);
Murat Serto¤lu, “Da¤lar Kral› Yörük Osman Efe” (1955), “Da¤-
lar Raspotini Gavur ‹mam” (1959), “Mustafa Sagir” (1963), “Bulgar
Sad›k” (1966);
Recai Sanay, “‹ngiliz Kemal Lavrens’e Karfl›” (1956), “‹ngiliz
Kemal Yak›nflark Cumhuriyetçileri Aras›nda” (1957), “Yunan Zin-
danlar›nda” (1958), “‹stiklâl Harbinde” (1959);
Reflat Enis, “Despot” (1957);
‹lhan Tarus, “Var Olmak” (1957), “Hükûmet Kona¤›” (1962),
“Vatan Tutkusu” (1967);
Kemal Tahir, “Esir fiehrin ‹nsanlar›” (1956), “Yorgun Savaflç›”
(1965);
O¤uz Özdefl, “Vatan Borcu” (1959), “Da¤ Bafl›n› Duman Alm›fl”
(1960);
Samim Kocagöz, “Kalpakl›lar” (1962), “Doludizgin” (1963);
Tar›k Bu¤ra, “Küçük A¤a” (1963), “Küçük A¤a Ankara’da”
(1966), “Firavun ‹mam” (1966);
Fikret Ar›t, “Hep Bu Topraklar ‹çin” (1965);
Nâz›m Hikmet, “Yaflamak Güzel fiey Be Kardeflim” (1967);
Münevver Ayafll›, “Pertev Bey’in Üç K›z›” (1968);
Erol Toy, “Toprak Ac›k›nca” (1968);
Hasan ‹zzettin Dinamo, “Kutsal ‹syan” (1966-1968), “Savafl ve
Açlar” (1968), “Kutsal Bar›fl” (1972-1976);
Bekir Büyükark›n, “Bozk›rda Sabah” (1969);
‹skender Ohri, “Aflktan da Üstün” (1971);
Barbaros Baykara, “Kanayan Toprak” (1971);
‹brahim Ethem Alada¤, “fiahin Bey” (1973);
‹lhan Selçuk, “Yüzbafl› Selâhattin’in Roman›” (1973-1975);
Zebercet Coflkun, “Haçin” (1975);
Talip Apayd›n, “Toz Duman ‹çinde” (1974);
Yusuf Ziya Bahad›nl›, “Gemileri Yakmak” (1976);
Yusuf Atefl, “K›r›m, K›y›m, K›tl›k” (1976);
Bekir Eliçin, “Onlar Savafl›rken” (1978);
‹brahim Atmaca, “Çekirgeler” (1979);
Ahmet Günbay Y›ld›z, “Figan” (1979);
Mustafa Yeflilova, “Kopo” (1978)…
‹lk dönemin karakteristiklerinden olan Mütareke dönemi ‹s-
tanbul anlat›lar›n›n seyrekleflti¤i II. Dönem romanlar›, yazarlar›n›n
siyasî ve ideolojik ba¤lan›mlar›na göre birkaç grupta incelenebilir.
‹lk olarak, Millî Mücadele’yi resmî tarihe uygun bir biçimde iflleyen
ve hareketin dinamikleri yerine destans› romanla karfl›lafl›yoruz.
Bu türden anlat›larda “ads›z kahraman” mitosu benimsenmifl, çe-
telerin Millî Mücadele’deki rolleri abart›l› bir biçimde ifllenmifltir.
Dönemin ikinci önemli yenili¤i, Millî Mücadele’de dinsel inan-
c›n oynad›¤› role vurgu yapan romanlar›n ortaya ç›kmas›d›r.
(………)
Bir baflka yenilik, Cumhuriyetin ilk y›llar›nda konu edilmekten
kaç›n›lan Ermeni meselesinin özellikle milliyetçi ideolojiyle yaz›lan
romanlarda s›kl›kla vurgulanmas›d›r.
(………)
▲
