539
Kurtulufl, Necati
1882 Üsküp
10 Mart 1956 Gemlik
Birinci TBMM Bursa milletvekili. ‹lk
ve ortaö¤renimini tamamlad›ktan sonra
1903’te Harp Okulu’ndan piyade te¤-
men rütbesiyle mezun oldu. Osmanl› or-
dusunun de¤iflik kademelerinde görev
yapt›. Arnavut Ayaklanmas› s›ras›nda
Üsküp savunmas›na, Balkan ve I.Dünya
Savafllar›na kat›ld›. Teflkilât-› Mahsu-
sa’da çal›flt›. ‹ttihat ve Terakki F›rka-
s›’n›n Ankara temsilcili¤inde görevlen-
dirildi. Yozgat Ayaklanmas›’ndan sonra
Bursa’ya dönerek Kuvâ-yi Milliye Ko-
mutanl›¤› ve Merkez Kurulu üyeli¤i
yapt›. Birinci TBMM’ye Bursa millet-
vekili seçilerek 15 Temmuz 1920’de
Meclis’e kat›ld›; ikinci dönemde de par-
lamentodaki yerini korudu. Sivas ve
Samsun ‹stiklâl Mahkemeleri üyelikle-
rinde bulundu. Terakkiperver Cumhuri-
yet F›rkas› kurucular› aras›nda yer ald›.
Temmuz 1926’da Mustafa Kemal’e
karfl› düzenlenen suikast giriflimi nede-
niyle yarg›land›ysa da beraat etti. Millet-
vekilli¤i sonras› Bursa’da çiftçilikle u¤-
raflt›.
Kurtulufl, Necati
TÜRK ROMANINDA KURTULUfi SAVAfiI
Ve son olarak, Millî Mücadele’ye solun farkl› renklerine bürün-
müfl bak›fl aç›lar›ndan yaklaflan romanlarda kaydedilen art›fl, bu
dönemin en önemli karakteristi¤idir. “Sol” ve “antiemperyalist”
bir söylemi benimseyen Hasan ‹zzettin Dinamo, Samim Kocagöz,
Erol Toy, Reflat Enis, ‹lhan Selçuk, Kemal Tahir gibi yazarlar sorun-
lar› topluma mal ederler.
Yeni Bir Dönem, Yeni Bir Millî Mücadele
Kitab›n girifl bölümünde tarihsel ard alan›n› Millî Mücadele’ye
ay›ran romanlar› üç döneme ay›rm›fl ve ilk iki dönem karakteristik-
lerinden söz etmifltim. ‹lk iki dönem ürünleri aras›nda önemli fark-
l›l›klar vard› elbette, ama zamansal, düflünsel ve kültürel anlamda
büyük bir yar›lma yaflanmam›flt›; oysa 1980’lerde yeni bir kültürel
iklime girdi Türkiye. “Özgürlüklerin en çok k›s›tland›¤› dönemdi
80’ler, ama insanlar kendilerini belki de ilk kez bu kadar serbest
hissedebildiler; kurumlar›n d›fl›nda olman›n serbestli¤ini, tüketme
özgürlü¤ünü, kendilerini bu dünyaya teslim etmenin hazz›n› tatt›-
lar. Teni ve ifltah› keflfettiler, ama cinsellik denilen bölge de ilk kez
bu kadar çok konuflulan, bu kadar çok kuflat›lm›fl bir alana dönüfl-
tü. Kültür ilk kez bu kadar önem kazand›, bir bak›ma günlük haya-
t›n kendisi kültürelleflti, öte yandan da kültür denen alan, özerkli-
¤ini ve otoritesini ilk kez bu kadar kesin biçimde kaybetti. Ayd›n-
lar kendileri ad›na bu kadar çok konufltular, ama varl›k koflullar›n›
da ilk kez bu kadar kesin biçimde yitirdiler. Bask›n›n bu kadar yo-
¤un oldu¤u bir dönemde, iç dökme, anlatma, iffla etme arzusu ilk
kez bu kadar öne ç›kt›”. 1980’li y›llarda birçok yeni kavramla da
karfl›laflt›k.
(………)
80 sonras›nda yaz›lan Millî Mücadele romanlar›, bütün bu e¤i-
limlerin yans›d›¤› bir alan olarak çok parçal› bir görünüm arzeder-
ler. Meselâ, ilk iki dönemin kötülük simgeleri -Rumlar, Ermeniler
vb.- bu dönemde Anadolu’nun kültür mozayi¤inin bir parças› ola-
rak insanî yaklafl›mlarla halklar›n kardeflli¤i temas› etraf›nda ele
ald›klar› gibi, düflmanl›¤› ezelî ve ebedî sayan ilk iki dönem roman-
lar›ndan daha kindar yaklafl›mlara da maruz kalm›fllard›r.
Bir baflka yenilik, Millî Mücadele’yi yads›maks›z›n savafl›n her
iki taraf halklar›nda açt›¤› yaralar› iflleyen anlat›lardaki art›flt›r.
(………)
1914-1923 y›llar› aras› dönemden manzaralar sunarken siyasî
ve ideolojik farkl›l›klar›n d›fl›nda, post modern ak›mla karfl›laflma-
n›n, Bat› ve Do¤u edebiyatlar›yla daha yak›ndan iliflkilenmenin ge-
tirdi¤i biçimsel aray›fllarla da çeflitlenen 80 sonras› romanlar› için
bir liste denemesi flöyle yap›labilir:
Attilâ ‹lhan, “Dersadette’te Sabah Ezanlar›” (1981), “O Karan-
l›kta Biz” (1998), “Allah›n Süngüleri” (2002);
Talip Apayd›n, “Vatan Dediler” (1981), “Köylüler” (1991);
Mustafa Yeflilova, “Karasu” (1981);
Selâhattin Turgay Dalo¤lu, “Ermeni Zulmü” (1981);
Vahap Erel, “Bayrak Hasreti” (1982);
Ahmet Dumlu, “Düflman Yaras›” (1982);
Ayla Kutlu, “Bir Göçmen Kufltu O” (1985), “Emir Bey’in
K›zlar›” (1998);
Raif C›lasun, “Onlar Olmasayd›” (1986);
Hasan ‹zzettin Dinamo, “Anadolu’da Bir Yunan Askeri” (1988);
Mustafa Necati Sepetçio¤lu, “Çanakkale” (1989);
Y›lmaz Karakoyunlu, “Üç Aliler Divan›” (1991), “Çiçekli Mum-
lar Soka¤›” (2000);
Nermin Bezmen, “Kurt Seyt ve Shura” (1992);
Ahmet Yorulmaz, “Savafl›n Çocuklar›, Girit’ten Sonra Ayval›k”
(1997);
Sabahattin Burhan, “Yörük Ali Efe” (1998), “Çete Ayfle”
(1998);
Mehmet Niyazi Özdemir, “Çanakkale Mahfleri” (1998);
Celâl Hafifbilek, “Ankara 1920” (1998);
Fatih Atilla, “Alaturka Rapsodi” (1998);
‹ffet Evin, “Yaflad›¤›m Bo¤aziçi” (1999);
Handan Öztürk, “Mor Tecavüz” (2000);
Ferzan Gürel, “‹zmir’in ‹flgalinden Kurtulufla” (2000);
Zerrin Koç, “Islak Kentin ‹nsanlar›” (2000);
Süleyman Sa¤lam, “Da¤› Da¤a Kavuflturan” (2000);
Ahmet Ümit, “Patasana” (2000);
H›fz› Topuz, “Gazi ve Fikriye” (2001), “Çaml›ca’n›n Üç Gülü”
(2002);
Beflir Ayvazo¤lu, “Yahya Kemal, Bozgunda Fetih Rüyas›”
(2001);
Buket Uzuner, “Gelibolu” (2001);
Turgut Özakman, “19 May›s 1919” (2002-2003);
Atilla Birkiye, “Bir Y›ld›z Kayd›” (2002),
Yaflar Kemal, “F›rat Suyu Kan Ak›yor Baksana” (2000), “Tan-
yeri Horozlar›” (2002), “Kar›ncan›n Su ‹çti¤i” (2002);
Erkan Karagöz, “Rus K›z› Vasilisa” (2002);
Mustafa Y›ld›r›m, “Ulus Da¤›na Düflen Atefl” (2002);
Ayflenur Yaz›c›, “Bedriye” (2002);
Mehmet Coral, “‹zmir: 13 Eylül 1922” (2003);
‹smail Bilgin, “Çanakkale’ye Gidenler: fiu Bo¤az Harbi”
(2003);
Kemal Anadol, “Büyük Ayr›l›k” (2003);
Ali Arslan, “Ama Sevgi Kalmal›” (2003);
Kemal Arkun, “Uzundereli ‹smail” (2003);
fiemseddin Ünlü, “‹smet Pafla’n›n A¤›r Toplar›” (2003)…
‹lk bak›flta yüklü bir yekûn tutan listemizdeki romanlar›n yir-
mi üç y›la da¤›ld›¤›, bu yirmi üç y›l içinde Türkiye’de roman üreti-
minde genel olarak büyük bir art›fl yafland›¤› ve yaln›zca 2002 y›-
l›nda yaz›lan roman say›s›n›n yüz yetmifle ulaflt›¤› düflünülürse, ele
ald›¤›m›z dönemin, yazarlar›m›z için bir çekim merkezi yaratmad›-
¤› söylenebilir.
(………)
Kaynak : A. Ömer Türkefl, “Genel Bir Bak›fl”, Mürflit Balabanl›lar, Türk Roman›n-
da Kurtulufl Savafl›, Türkiye ‹fl Bankas› Yay›nlar›, ‹stanbul 2003, s.14.
