541
d›¤› yard›m› Türkiye’ye ulaflt›r›p yeni-
den Moskova’ya döndü. Bir süre sonra
Trabzon’a geldi. Ancak TBMM Hükû-
meti’nin oturma izni vermemesi üzerine
Rusya’ya döndü (1921). Enver Pafla’n›n
Türkistan’a gitmesi üzerine, Mosko-
va’dan ayr›l›p Almanya’ya geçti (1922).
Kurtulufl Savafl› sonras› ‹stanbul düfl-
man iflgalinden kurtulunca, Ankara’n›n
izniyle ‹stanbul’a döndü (1922) ve yafla-
m›n›n geri kalan bölümünde siyasetten
uzak durdu. An›lar›, 1972’de “Kutüla-
mare Kahraman› Halil Pafla’n›n An›lar›:
Bitmeyen Savafl” ad›yla yay›mland›.
Kutülamare Savafl›
I.Dünya Savafl› s›ras›nda Osmanl› kuv-
vetleriyle ‹ngilizler aras›nda meydana
gelen ve ‹ngilizlerin yenilgisiyle sonuç-
lanan savafl. 1914 sonlar›nda Basra’ya
yerleflen ve 1915 sonbahar›nda Ba¤dat’›
almak için harekete geçen ‹ngilizler, 28
Eylül 1915’te Ba¤dat’a 160 kilometre
uzakl›ktaki Kutülamare’ye kadar ilerle-
yip kenti ele geçirdiler. Bu arada Nuret-
tin Pafla (Sakall›) komutas›ndaki Os-
manl› kuvvetleri, General Towns-
hend’in yönetti¤i ‹ngiliz birliklerini ku-
flatt›lar. Daha sonra Osmanl› kuvvetleri-
nin bafl›na Halil Pafla (Kut) getirildi. Ku-
tülamare’de Osmanl› kuflatmas› alt›nda-
ki ‹ngilizleri kurtarmak için giriflilen ça-
balar hiçbir sonuç vermedi. General
Townshend, 29 Nisan 1916’da ordusuy-
la birlikte Halil Pafla’ya teslim oldu.
Kent, fiubat 1917’de yeniden ‹ngilizle-
rin eline geçti.
Kutlu, Behçet
1864 Çank›r›
26 Ekim 1948 Çank›r›
Birinci TBMM Kâng›r› (Çank›r›) mil-
letvekili. Rüfltiyeden mezun olduktan
sonra medrese ö¤renimi gördü. 1883’te
Çank›r› Bidayet Mahkemesi’nde Zab›t
Kâtipli¤i yapt›. 1894’te Bidayet Mahke-
mesi üyeli¤ine seçildi. II.Meflrutiyet’in
ilân›ndan sonra Osmanl› Meclis-i Me-
busan›’na Kâng›r› milletvekili seçildi
(1908). Meclis-i Mebusan’›n feshinden
sonra Ankara’ya geçerek 2 A¤ustos
1920’de Birinci TBMM’ye Kâng›r› mil-
letvekili olarak takdim edildi. Bu dö-
nemde muhalefetteki ‹kinci Grup ara-
s›nda yer ald›. Dönem sonras› memleke-
tine döndü. 1928’de emekli oldu.
Kutlu¤, Mehmet Yasin Sâni
1889 Halfeti
30 Kas›m 1973 Halfeti
Birinci TBMM Antep milletvekili. Rüfl-
tiyeden mezun olduktan sonra çiftçilikle
u¤raflt›. I.Dünya Savafl›’nda asker ve
cephane sevk›yat›nda görev ald›. Mond-
ros Mütarekesi’nden sonra bölgenin ifl-
gal edilmesi üzerine oluflturdu¤u gönül-
lü birli¤iyle Birecik ve Akçakoyunlu ha-
rekât›na kat›ld›. Birinci TBMM seçim-
lerinde Antep milletvekili oldu. Yozgat
Ayaklanmas›’n›n bast›r›lmas›nda K›l›ç
Ali Bey’e ba¤l› kuvvetler aras›nda yer
ald›. Güney Cephesi’nde yerel kuvvetle-
ri takviye için görevlendirildi. fiubat
1923’te ‹stiklâl Mahkemesi üyeli¤ine
seçildi. Dönem sonras› memleketine dö-
nerek çiftçilikle u¤raflt›. Gösterdi¤i ba-
flar›lar nedeniyle ‹stiklâl Madalyas›yla
ödüllendirildi.
Kutluo¤lu, Hasan Hulûsi
1883 Samsun
6 May›s 1948 Bursa
Birinci TBMMKarahisar›sahip (Afyon)
milletvekili. 1904’te Harbiye Mekte-
bi’nden mezun oldu. Osmanl› Ordu-
su’nun de¤iflik kademelerinde görev al-
d›. Balkan ve I.Dünya Savafllar›na kat›l-
d›. Millî Mücadele’nin bafllamas›ndan
sonra yüzbafl› rütbesiyle ordudan ayr›la-
rak Kurtulufl Savafl›’na kat›ld›. Birinci
TBMM’ye Karahisar›sahip (Afyon)
milletvekili seçilerek 23 Nisan 1920’de
Meclis’in aç›l›fl›nda haz›r bulundu. Mu-
halefetteki ‹kinci Grup aras›nda yer ald›.
Dönem sonras› de¤iflik yerlerdeki askerî
okullarda ö¤retmenlik yapt›. 1939 son-
lar›nda sa¤l›k durumu nedeniyle görev-
den ayr›larak Bursa’da ailesinin yan›na
döndü.
Kutsal Bar›fl
Hasan ‹zzettin Dinamo’nun, Kurtulufl
Savafl› sonras› yeni Türkiye Cumhuriye-
ti dönemini ele alan dört ciltlik belgesel
roman› (1962-1967). Yazar›n 1977 Or-
han Kemal Roman Arma¤an›’n› kazan-
d›¤› ve ‹zmir’in kurtuluflundan Ata-
türk’ün ölümüne kadarki dönemin öy-
küsünü anlatan roman›n konusu özetle
flöyle: «Birinci cildi kapat›rken, Türki-
ye’nin kay›ts›z flarts›z ba¤›ms›zl›¤› gö-
rüflmelerinde ‹smet Pafla’n›n bir sonuç
almaks›z›n Lozan’dan Ankara’ya dön-
dü¤ünü görüyoruz. ‹kinci cilt, bu ilk dö-
nüfle rastlayan günlerde, ‹zmir k›z› Lâti-
fe Han›m’la evlenen Mustafa Kemal’in,
Türk kamuoyunu haz›rlamak üzere
efliyle balay› gezisine ç›kmas›yla sona
eriyor. Üçüncü cildin bitiminde, iflgal
ordular›n›n ‹stanbul’u gerçek sahipleri-
ne b›rakarak gidiflleri anlat›l›yor. Dör-
düncü ciltte, Cumhuriyet ilân edilmifltir;
Halife s›n›rd›fl› edilir. Mustafa Kemal,
yolundaki engelleri temizleyerek kesin
iktidara do¤ru yol al›r ve güçlü bir hükû-
met kurarak devrimlerini yapmaya ha-
z›rlan›r. Böylece ilerleyen bu belgesel
roman, Türkiye’nin Atatürk dönemine
iliflkin türlü sorunlar›n›n panoramas›
olur.» Kaynak : Behçet Necatigil, Ede-
biyat›m›zda Eserler Sözlü¤ü, Varl›k Ya-
y›nlar›, ‹stanbul 1997, s.252.
Kutsal Bar›fl
Kutülamare’de esir al›nan ‹ngiliz Generali Townshend (önde, solda), kurmay heyetiyle birlik-
te Ba¤dat’ta (Haziran 1916).
Behçet Kutlu
Mehmet Yasin Sâni Kutlu¤
Hasan Hulûsi Kutluo¤lu
