547
Kuvâ-yi Seyyare (Gezici Güçler)
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Yunan iflgali-
ne ve iç ayaklanmalara karfl› etkili mü-
cadele veren direnifl örgütü. “Gezici
Güçler” anlam›nda olup bir di¤er ad›
“Kuvâ-yi Tedibiye”dir. 15 May›s
1919’da ‹zmir’in Yunanl›lar taraf›ndan
iflgal edilmesinden sonra, Bat› Anado-
lu’da baz› çete baflkanlar›yla birlikte di-
renifle kat›lan Çerkez Ethem taraf›ndan
kuruldu. 1919-1920 aras› özellikle Sa-
lihli Cephesi’nde Yunanl›lara karfl› güç-
lü bir direnifl gösterdi. Anzavur, Düzce
ve Çapano¤lu ayaklanmalar›n›n bast›r›l-
mas›nda belirleyici rol oynad›. Kuvâ-yi
Seyyare komutan› Çerkez Ethem, An-
kara Hükûmeti’yle anlaflmazl›¤a düflün-
ce ‹smet Bey komutas›ndaki Bat› Cep-
hesi’ne ba¤l› düzenli ordu birlikleri,
Aral›k 1920 sonlar›nda Kuvâ-yi Seyya-
re’yi fiilen da¤›tma harekât›na giriflti ve
1921 bafllar›nda Kuvâ-yi Seyyare’nin
önemli bölümü düzenli ordu birliklerine
kat›ld›. Ancak Çerkez Ethem’in sa¤ ko-
lu Parti Pehlivan çetesiyle birlikte Yu-
nan iflgal bölgesine geçerek etkinli¤ini
sürdürdü. Çerkez Ethem ise yan›ndaki
birkaç kifliyle Yunanl›lara s›¤›nd›.
Küçük A¤a
Tar›k Bu¤ra’n›n, Kurtulufl Savafl› y›lla-
r›nda Anadolu halk›n›n durumunu yan-
s›tmaya çal›flt›¤› roman› (1964). Roma-
n›n özeti flöyledir: «1918’de on yedi ya-
fl›nda ‹stanbul’da Fatih medresesinde ta-
lebe bulunan, vaazlar›nda sesinin etkisi
ve kiflili¤i tam, enerjik Mehmet Reflit
Efendi, 1919’da “Padiflaha ba¤l›l›¤›n
tahkimi, sars›lan iman›n takviyesi için”
Dahiliye Nezareti taraf›ndan Akflehir’e
gönderilir; orada “‹stanbullu Hoca” diye
tan›n›r. Kasaban›n güzel k›z› Emine ile
evlenir, fakat parlak dü¤ünün yank›lar›
çabuk unutulur: Akflehir, Yunanl›lar›n
Anadolu içerlerine ilerledi¤i haberiyle
tedirgindir. Beklenen bir cuma nama-
z›ndan sonra ‹stanbullu Hoca, kalabal›k
bir cemaat karfl›s›nda, gene Hilâfet’ten,
Padiflah’tan yana konuflur. Doktor Hay-
dar Bey’in önderlik etti¤i Kuvâ-yi Milli-
yecilere karfl›, uzun bir süre, tek bafl›na
bir kuvvet olarak, Hoca, halk›n ‹stan-
bul’a ba¤l› kalmas›n› sa¤lar. Bu yüzden
Adana, Antep ve Marafl’tan sonra Kon-
ya da tamamen Kuvâ-yi Milliye’ye ka-
t›ld›¤› halde, genifl bir bölgede birkaç
yer, ç›banbafl› olarak da Akflehir, bu mil-
letçe birleflme d›fl›nda kal›r. Kuvâ-yi
Milliye’nin geliflmesine engel olan ‹s-
tanbullu Hoca için Ankara’dan vur emri
ç›k›nca, Hoca, do¤um yapmak üzere
olan kar›s›n› emin ellere b›rakarak ka-
çar, Yakasaray köyündeki Ç›karsarayl›
çetesine s›¤›n›r. fiimdi sar›kl›, latal›, sa-
kall› ‹stanbullu Hoca; yün kuflakl›, salta-
l›, beli fiflekli Küçük A¤a olmufltur. Çe-
tecilerin yan›nda bir ay kal›r, bir o¤lu
do¤du¤unu ö¤renir, yeni kiflili¤ine al›-
fl›r; iyi binici, keskin niflanc›, yi¤it olur.
Akflehir’deki Kuvâ-yi Milliyeciler, Ho-
ca’n›n yerini ö¤renir, bask›n yaparlarsa
da Hoca (Küçük A¤a) yan›na befl-on ki-
fli alarak bir hafta kadar önce, gene ka-
y›plara kar›flm›flt›r. Küçük A¤a, flimdi,
k›rk-elli atl›yla Çerkez Ethem’in ortanca
kardefli Tevfik Bey’in çetesinde, bir
müfrezenin bafl›ndad›r. Akflehir’dekiler
Hoca’y› yakalama iflini bu defa, I.Dünya
Savafl›’nda sa¤ kolunu kaybetmifl eski
asker Çolak Salih’e verirler. Zahmetli
bir yolculuktan sonra Çolak Salih, Ho-
ca’y› bulur. Çolak’›n Kuvâ-yi Milli-
ye’den yana konuflmalar›, Hoca’da nice
zamand›r de¤iflmeler gösteren vatan-
millet ve cihat anlay›fllar›n›n bir keskin-
li¤e ulaflmas›n› sa¤lar. O andan itibaren
Çolak Salih, Hoca’n›n deste¤idir. Hoca,
Salih’le ve en yak›n adamlar›yla birlikte
Kuvâ-yi Milliye’yi, kurtulufl hareketleri-
ni baltalamaya kalkan kifli ve toplulukla-
r› saf d›fl› etmeye koyulur. Roman, Kü-
çük A¤a’n›n böyle bir çarp›flmada sa¤
kolundan yaralanmas›yla sona erer.»
Kaynak : Mürflit Balabanl›lar, Türk Ro-
man›nda Kurtulufl Savafl›, Türkiye ‹fl
Bankas› Yay›nlar›, ‹stanbul 2003, s.257.
Küçük A¤a Ankara’da
Tar›k Bu¤ra’n›n “Küçük A¤a” adl› ro-
man›n›n devam› niteli¤indeki ikinci
eseri (1966). «Bir çarp›flmada sa¤ ko-
lundan yaralanan Küçük A¤a’n›n daha
sonraki faaliyetlerinin ifllendi¤i roma-
n›n kahraman› Hoca’n›n vurularak öl-
dü¤ü zann›yla kar›s› Emine, yafll› bir
adamla evlendirilmifltir. Çolak Salih, bu
üzücü haberi Küçük A¤a’ya iletmek-
tense, yan›na dönmemeyi ye¤ tutar ve
Akflehir’de kay›plara kar›fl›r. Küçük
A¤a, Çerkez Ethem’i yak›ndan tan›m›fl,
ihanetlerini ö¤renmifltir. Düzce’de ha-
z›rlanan Kütahya bask›n teflebbüsünü
önlemesi, Kuvâ-yi Milliye birliklerini
kurtar›r. Çerkez Ethem kaç›p Yunan or-
dusuna s›¤›nmak zorunda kal›r. Göster-
di¤i yararl›klar sonu Küçük A¤a, Mus-
tafa Kemal Pafla taraf›ndan Ankara’ya
ça¤r›l›r. Küçük A¤a, bir süre Ankara’da
kal›r. Fevzi Pafla’n›n maiyetiyle birlikte
Akflehir’e gitti¤inde kar›s›n›n baflkas›y-
la evlendi¤ini bizzat ö¤renir. Kar›s› a¤›r
hastad›r. Görüflemedi¤i kar›s›n›n ölümü
üzerine Ankara’ya döner.» Kaynak :
Seyit Kemal Karaalio¤lu, Özetli-Ör-
nekli Türk Romanlar›, ‹nk›lâp Kitabevi,
‹stanbul 1989, s.300.
Küçüka, Necip Ali
1892 Denizli
28 Eylül 1941 ‹stanbul
‹kinci TBMM Denizli milletvekili. ‹s-
tanbul Hukuk Fakültesi son s›n›ftayken
I.Dünya Savafl›’n›n ilân› üzerine orduya
al›nd›. Dört y›l Kafkas Cephesi’nde gö-
rev yapt›. ‹zmir’in iflgali s›ras›nda De-
nizli ve yöresinde Kuvâ-yi Milliye Ör-
gütü’nü kurmakla görevlendirildi. Sivas
Kongresi’ne delege olarak kat›ld›
(1919). 1923-1939 aras› Denizli millet-
vekili olarak TBMM’de bulundu. Anka-
ra ‹stiklâl Mahkemesi savc›l›¤›na seçildi
(1924). 1940’ta Hakikat gazetesini ç›-
kard›. Kad›n Hukuku (1940) yan› s›ra
çocuk hukuku üzerine araflt›rma ve yaz›-
lar› yay›mland›.
Kültürpark
Kurtulufl Savafl› sonras› Yunanl›lar›n ‹z-
mir’i terk ederken ç›kard›klar› yang›n-
larda en büyük zarar› gören park ve e¤-
lence yeri. Atatürk’ün her y›l ‹zmir’in
kurtulufl günü olan 9 Eylül’de Yerli
Mallar Sergisi aç›lmas›n› öngören emri
üzerine ilk sergi 1929’da Kültürpark’ta
aç›ld›. Sözü geçen bu yang›n yerinde
aç›lan sergiden sonra Kültürpark’›n ku-
rulufluna iliflkin bir di¤er çal›flma, ‹zmir
Valisi Kâz›m Dirik ve Belediye Baflkan›
Dr.Behçet Uz taraf›ndan 1933’te yap›l-
d›. Bugünkü Kültürpark’›n kurulmas›na
14 May›s 1934’te ‹zmir Belediyesince
karar verildi. E¤lence, sabit sergi ve sa-
t›fl yerleri, spor alanlar›, hayvanat bahçe-
si aç›ld›. Her y›l düzenlenen ‹zmir Ulus-
lararas› Fuar› da Kültürpark alan› içinde
düzenlenmektedir.
Kürdistan Teali Cemiyeti
(Kürdistan Yükselifl Derne¤i)
Mondros Mütarekesi sonras›, Osmanl›
Devleti topraklar› içinde, Wilson ilkele-
rinden yararlanarak ba¤›ms›z bir Kürt
devleti kurmak amac›yla ‹stanbul’da
kurulan örgüt. Kürdistan Yükselme
Derne¤i anlam›na gelir. Kürt Teali Ce-
miyeti ad›yla da an›l›r. Kurulufl giriflim-
leri Aral›k 1918’de bafllad› ve May›s
1919’da kuruluflunu tamamlad›. Kuru-
cular› Seyyid Abdülkadir Efendi,
Dr.fiükrü Mehmed, Bitlisli Yüzbafl›
Emin ve Muhiddin Nazmi’dir. Cemiye-
tin di¤er üyeleri aras›nda ‹stanbul eski
polis müdürü Miralay Halil Bey, emek-
li Jandarma miralaylar›ndan Bedirhan
Pafla’n›n o¤lu Mehmed Ali Bey, Mek-
teb-i Hukuk ö¤retmenlerinden Zeynelâ-
bidin Bey, tüccar Fethullah Efendi,
Prof.Dr.Mehmed fiükrü Bey bulunu-
yordu. Cemiyetin genel merkezi ‹stan-
bul Ca¤alo¤lu’ndayd›. Diyarbak›r, Bit-
lis ve Elâz›¤’da cemiyete ba¤l› flubeler
aç›ld›. Cemiyet yetkilileri, Kürdistan ve
Jin adl› dergileri yay›mlad›lar. Ulusal
Kurtulufl Savafl›’na karfl› ç›kt›lar. Yap›-
lacak seçimlere kat›lmayacaklar›n›
aç›klayarak, fiark Vilâyetleri Müdafaa-i
Hukuk-› Milliye Cemiyeti’yle birlefl-
meyi kabul etmediler ve iflgal kuvvetle-
rinden yana oldular. Cemiyet, Musul
Süleymaniye’de kurulan Kürt Hükûme-
Kürdistan Teali Cemiyeti (Kürdistan Yükselifl Derne¤i)
Nacip Ali Küçüka
