549
yan›ndaki birkaç kifliyle birlikte Yunan-
l›lara teslim oldu. 24 Ocak 1921’de Çer-
kez Ethem meselesi halledildikten sonra
Haziran 1921 sonlar›nda, Yunan Kral›
Konstantin’in baflkanl›¤›nda toplanan
Savafl Konseyi, “Afyonkarahisar, Kü-
tahya ve Eskiflehir’in iflgalini ve Anado-
lu’daki Türk ordusunun yok edilmesini”
kararlaflt›rd›. Genel sald›r› 10 Temmuz
1921’de Uflak’tan bafllat›ld›. Ayn› gün,
Yeniflehir, ‹negöl, Orhaneli ve Hamidi-
yehan›, Yunanl›lar›n eline geçti. Sald›r›-
n›n dördüncü günü Yunan birlikleri,
Kütahya’ya yöneldiler ve 16 Tem-
muz’da flehir yak›nlar›ndaki birçok
mevziyi ele geçirdiler. Bunun üzerine
Bat› Cephesi Komutanl›¤›, Kütahya’n›n
boflalt›lmas› emrini verdi. Yunan tü-
menleri, Türk birliklerinin boflaltt›¤›
Kütahya’y› 17 Temmuz 1921’da ele ge-
çirdiler. Ayn› gün Emet ve Simav da ifl-
gal edildi. 1922’nin bahar aylar› boyun-
ca sürdürülen kesin sald›r› haz›rl›klar›,
Temmuz 1922’de h›zland›r›ld›. 30
A¤ustos sabah›, yo¤un bir topçu deste-
¤iyle Birinci Ordu’ya ba¤l› güçler Ada-
tepe ve Asl›hanlar üzerine sald›r›ya geç-
tiler. Uzun süren çat›flmalardan sonra
yenilgiye u¤rayan Yunan ordusu, Gediz
ve Uflak yönünde h›zla geri çekilmeye
bafllad›. Ayn› gün, Kütahya’ya yürüyen
Mürettep Süvari Tümeni, karfl›s›na ç›-
kan bir Yunan menzil alay›n› yenilgiye
u¤ratarak flehre girdi. Bunu, 31 A¤us-
tos’ta gelen 1.Piyade Tümeni ve Meclis
Muhaf›z Taburu takip etti. Böylece, Kü-
tahya, bir y›l› aflk›n süren Yunan iflgalin-
den kurtuldu. 1924’te il merkezi yap›ld›.
Kütahya-Eskiflehir Savafllar›
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Türk ve Yu-
nan ordular› aras›nda Eskiflehir-Kütahya
hatt›nda yap›lan savafl (10-25 Temmuz
1921). ‹nönü Savafllar›’nda savunma
takti¤i uygulamak zorunda kalan Türk
kuvvetlerinin Asl›hanlar-Dumlup›nar
çarp›flmalar›nda henüz taarruz gücüne
sahip olmad›¤›n› gören Yunanl›lar, daha
güçlü birliklerle ‹nönü, Eskiflehir, Af-
yon ve Kütahya aras›ndaki Türk mevzi-
lerine yüklenerek buralar› iflgal etmek,
Ankara’y› ele geçirerek Sevr Antlaflma-
s›’n› uygulamaya geçirmek amac›yla
yeni bir sald›r› haz›rl›¤›na bafllad›lar. Bu
amaçla Yunanistan’da seferberlik ilân
edildi. Bu arada yeni sald›r›y› yönetmek
üzere Türkiye’ye gelen Yunan Kral›
Konstantin, sald›r›dan kesinlikle galip
ç›kacaklar›n› söylüyordu. Yunanl›lar›n
yeni bir sald›r›s›na karfl›, Türk kuvvetle-
ri de haz›rl›klar›n› h›zland›rd›. Birlikle-
rin kuvvetleri azalt›larak tümen say›s›
ço¤alt›ld›; tümenler, kolordularda top-
lanmak yerine gruplar hâlinde bir araya
getirildi ve gruplar›n bafl›na ayr› ayr› ku-
mandanlar atand›. 1.Grup Kumandanl›-
¤›na ‹zzettin Bey (Çal›fllar), 2.Grup Ku-
mandanl›¤›na Albay Arif Bey (Ay›c›),
4.Grup Kumandanl›¤›na Albay Kema-
leddin Sami Bey (Gökçen) getirildi. Ay-
r›ca Albay Kâz›m Bey kumandas›nda
Kocaeli Grubu ve Albay Fahreddin Bey
(Altay) kumandas›nda 5.Süvari Grubu
kuruldu. Di¤er kumandanlar aras›nda
Yarbay Abdurrahman Nafiz (Gürman),
Ali Hikmet (Ayerdem), Yarbay Ömer
Halis (B›y›ktay), Yarbay Cemil Cahit
(Toydemir), Albay fiükrü Naili (Gök-
berk), Yarbay Dervifl Bey, Yarbay Sup-
hi Bey (Kula) bulunuyordu. I. ve II.‹nö-
nü savafllar›nda cephe ikiye bölünmüfl-
tü. Bat› Cephesi’ne ‹smet Pafla, Güney
Cephesi’ne ise Refet Pafla kumanda edi-
yordu. Haziran 1921 bafllar›nda Mustafa
Kemal Pafla ile Fevzi Pafla, ‹smet Pafla
ve Refet Pafla, Kütahya yak›nlar›nda
Alayunt istasyonunda yapt›klar› toplan-
t›da, Yunanl›lara karfl› kuvvetlerimizin
tek bir cephe ve kumanda alt›nda birlefl-
tirilmesine karar verildi. Kütahya ve Af-
yon’un da kat›lmas›yla bütün cephe
“Bat› Cephesi” olarak ‹smet Pafla’n›n
kumandas›na verildi. Her iki taraf›n ha-
z›rl›klar› devam ederken, ‹tilâf Devletle-
ri, Türkiye ve Yunanistan’a birer nota
vererek, bar›fl için arabuluculuk yapma-
y› önerdiler. Kesin bir zafer kazanacak-
lar›na inanan Yunanl›lar bu öneriyi red-
detti ve Yunan ordusunun tarihî görevi-
ni yapaca¤›n› ve Sevr Antlaflmas›’n›
Türklere silâh gücüyle kabul ettirece¤ini
bildirdi. Temmuz bafl›nda haz›rl›klar›n›
tamamlayan taraflar›n kuvvet durumu
flöyleydi: Türk Ordusu, 60 bin tüfek,
416 a¤›r makineli tüfek, 158 top; Yunan
Ordusu, 96 bin tüfek, 5600 a¤›r ve hafif
makineli tüfek, 345 top. Yunan sald›r›s›,
güneyden Uflak ve kuzeyden Bursa’dan
10 Temmuz 1921 günü bafllad›. Yunan
Ordusunun a¤›rl›k merkezi, Uflak bölge-
sinde 7 piyade tümeni ve süvarilerden
oluflmaktayd›. Bunlar›n karfl›s›nda
2.Grubun 6.Tümeni Sand›kl›’da, iki pi-
yade tümeni de Afyon çevresinde bulu-
nuyordu. Süvari Tugay› da Dumlu’da
Yunanl›lara karfl› mevzi alm›flt›. 2.Grup,
oyalama savafl› yaparak, 57.Tümen ve
süvari tugay› ile kuzeye çekildi. Albay
Kâz›m Bey (Özalp) kumandas›ndaki tü-
men ise Afyon’da kald›. Bat› Cephesi
Kütahya-Eskiflehir Savafllar›
Kütahya. Tablo: fieref Akdik (1956).
Kütahya’n›n kurtuluflunu betimleyen bir
resim (kartpostal).
