543
çat›flmalara karfl› Binbafl› Nâz›m, Bin-
bafl› Çolak ‹brahim, Yarbay Arif ve
Çerkez Ethem komutas›ndaki birlikleri
seferber etti (8 May›s 1920). Millî Kuv-
vetlerin kumanda merkezi, Ali Fuat Pa-
fla’n›n (Cebesoy) komuta etti¤i, Geyve
Bo¤az›’ndaki 20.Kolordu Karargâh›y-
d›. Anzavur Ahmed komutas›ndaki Ku-
vâ-yi ‹nzibatiye’nin Geyve Bo¤az›’nda
Millî Kuvvetlere karfl› giriflti¤i çat›flma-
larda yenilgiye u¤ramas› ve Anzavur
Ahmed’in ‹stanbul’a kaçmas› üzerine
Kuvâ-yi ‹nzibatiye’nin komutanl›¤›na
Yarbay Senai Bey atand›. 14 Haziran
1920’de Millî Kuvvetler, ‹zmit istika-
metinde Kuvâ-yi ‹nzibatiye birliklerine
karfl› harekete geçti. K›sa süreli bir ça-
t›flma sonras› silâhlar›yla birlikte Millî
Kuvvetlere teslim olan Kuvâ-yi ‹nziba-
tiye ordusu, 25 Haziran 1920’de, ‹stan-
bul Hükûmeti taraf›ndan la¤vedildi.
Kuvâ-yi Milliye (Millî Kuvvetler)
Kurtulufl Savafl› bafllar›nda Anadolu’da
iflgal güçlerine karfl› savaflan Türk milis
güçlerinin genel ad›. Kuvâ-yi Milliye,
Kurtulufl Savafl›’nda iki anlamda kulla-
n›lm›flt›r. Birincisi “Millî Kuvvetler” an-
lam›ndad›r. Di¤er anlam›, daha genifl
kapsaml› olup, Mondros Ateflkes Ant-
laflmas›’ndan sonra, Anadolu’yu iflgale
bafllayan düflmanlarla savaflan silâhl›
halk ile eldeki ordu birlikleri, savafla
yard›mc› olan bütün millî kurulufllar ile
bunlar›n düzenledi¤i kongrelerin ve An-
kara’da toplanan TBMM’nin tüm üyele-
rine “Kuvâ-yi Milliye” dendi. Kuvâ-yi
Milliye’nin savaflç› bölümü, silâhl› halk
ile ordu birliklerinden olufluyordu. ‹tilâf
Devletleri taraf›ndan iflgal edilen bölge-
lerde ortaya ç›kan bu silâhl› direnifl güç-
leri, Müdafaa-i Hukuk, Redd-i ‹lhak ya
da Heyet-i Milliye gibi adlarla kurulan
yerel direnifl örgütleriydi. Kuvâ-yi Mil-
liye’nin, de¤iflik kesimden gelenlerden
oluflan karmafl›k bir yap›s› vard›. Bünye-
sinde, gönüllülerin yan› s›ra, Kurtulufl
Savafl› öncesinin asker ve kanun kaçak-
lar› da yer al›yordu. Komutanlar›, De-
mirci Mehmed, Yörük Ali gibi ünlü efe-
lerden ‹psiz Recep gibi eflk›ya reislerine;
Kuflçubafl› Eflref, Parti Pehlivan gibi ko-
mitac›lardan emekli ya da ordudan ay-
r›lm›fl subaylara; yedek subaylardan, ay-
d›n ve eflrafa dek farkl› kifli ve gruplar-
dand›. Kuvâ-yi Milliye’ye kat›lmak ve
ayr›lmak serbest oldu¤undan, mevcutla-
r›n say›s› sürekli de¤ifliyordu. “Kuvâ-yi
Milliye”, “Millî Kuvvetler”, “Çete”,
“Müfreze”, “Millî Müfreze”, “Mücahi-
Kuvâ-yi Milliye (Millî Kuvvetler)
Efendiler, ‹zmit’te de Süleyman fiefik Pafla komutas›nda, Hilâfet Or-
dusu ad›n› tafl›yan bir hain kuvvet, y›¤›nak yap›yordu. Bunun bir k›-
s›m kuvveti de, Bolu yak›nlar›nda Kurmay Binbafl› Hayri Bey komuta-
s›nda asileri desteklemiflti. Bu kuvvetle birlikte ‹stanbul’dan gönde-
rilmifl birçok subay da vard›.
Hilâfet Ordusu’nun, Süleyman fiefik Pafla’dan sonra, bellibafll› komu-
tanlar›, Süvari Tümgenerali Suphi Pafla ve Topçu Yarbaylar›ndan Se-
naî Bey’di. ‹stanbul’da da özel olarak kurulmufl bir kurmay heyeti
vard›. Bu heyetin bafll›ca komutanlar› da, Kurmay Albay Refik ve Kur-
may Yarbay Hayrettin Bey’lerdi.
Suphi Pafla ile ilgili küçük bir hat›ram› anlatay›m: Suphi Pafla’y› Selâ-
nik’ten tan›rd›m. Ben yüzbafl› (kola¤as›) iken, o daha o zaman tüm-
general ve süvari tümeni komutan› idi. Aradaki rütbe fark›na ra¤-
men, çok yak›n arkadafll›¤›m›z vard›. Meflrutiyet’in ilân›nda, ilk defa
‹fltip dolaylar›nda Cumal› ad›nda bir yerde süvari manevralar› yapt›r-
m›flt›. Di¤er baz› kurmaylar aras›nda beni de tatbikat ve manevrada
bulunmak üzere davet etmiflti. Kendisi Almanya’da yetiflmifl çok us-
ta bir biniciydi. Fakat askerlik sanat›n› anlam›fl bir komutan de¤ildi.
Manevran›n sonunda, ben, yetkim ve rütbem elvermedi¤i halde, Pa-
fla’y› bütün subaylar›n önünde ac› bir flekilde elefltirmifltim. Daha
sonra “Osmanl› Ordugâh›” adl› küçük bir eser de yazm›flt›m. Suphi
Pafla, gerek aç›kça yapt›¤›m bu elefltirilerden ve gerek yay›mlanan
bu eserimden dolay› pek üzüldü. Kendisinin itiraf›na göre, maneviya-
t› k›r›ld›. Fakat, flahsen bana gücenmedi. Arkadafll›¤›m›z devam etti.
‹flte Hilâfet Ordusu’na bulduklar› komutan bu Suphi Pafla’d›r. Pafla,
sonradan Ankara’ya geldi. Geziye ç›k›yordum. ‹stasyonda büyük bir
kalabal›k içinde birbirimizle karfl›laflt›k. Kendisine ilk sorum flu oldu:
“Paflam niçin Hilâfet Ordusu Komutanl›¤›n› kabul ettin?” Suphi Pafla,
bir an bile duraklamadan: “Size yenilmek için” cevab›n› verdi.
Bu cevab› ile anlatmak istiyordu ki, bu görevi özel bir maksatla ka-
bul etmiflti. Suphi Pafla, öyle bir duygu içinde bulunabilir. Fakat, ger-
çekte, komutay› üstüne ald›¤› zaman kuvvetleri zaten yenilmifl bulu-
nuyordu.
Bolu, Düzce, Adapazar› ve ‹zmit dolaylar›ndaki bu isyan, bu defa Ha-
ziran 1920 tarihine kadar üç aydan fazla sürdü. Fakat bundan sonra,
29 Temmuz’da yeniden bir isyan oldu. Ancak, bundan sonra da, bu
bölgede tamamen sakin kal›nm›fl de¤ildir. Bununla birlikte, sonuç
olarak asiler tamam›yla bozguna u¤rat›lm›fl ve elebafl›lar›, Türkiye
Büyük Millet Meclisi’nin kanunlar›na teslim edilmifltir. Hilâfet Ordu-
su’nun Bolu yak›nlar›nda bulunan k›sm› da bozguna u¤rat›ld›. Komu-
tan› Binbafl› Hayri ve subaylar› Yüzbafl› A l i, Üste¤men fierefettin,
Üste¤men Hayrettin, Makineli Tüfek Subay› Mehmet Hayri, Tabur Kâ-
tibi Hasan Lütfi, Cerrah ‹brahim Ethem Efendiler’e de öteki asi eleba-
fl›lar›na yap›lan ifllem uyguland›. Hilâfet Ordusu da, ‹zmit’ten ‹stan-
bul’a kaçmaya mecbur edildi.
Nutuk : s.305.
AYAKLANMAYI BASTIRAN B‹RL‹KLER VE KOMUTA KADROSU
(14-16 Haziran 1920)
Makam / Birlik
Rütbe Ad› ve Soyad›
20. Kolordu Komutan›
Tu¤g.
Ali Fuat Pafla (Korg. Cebesoy)
20. Kolordu Kur. Bflk.
Bnb.
Saffet (Alb. Ar›kan)
Çerkez Ethem Grubu K.
-
Çerkez Ethem
Albayrak Müfrezesi
-
-
Arnavut Müfrezesi K.
-
Kâz›m A¤a
Rauf Bey Müfrezesi K.
-
Rauf Bey
Hac› Bey Müfrezesi K.
-
Hac› Bey
Yörük Müfrezesi
-
-
Day› Mesut Müfrezesi K.
Yzb.
Day› Mesut
Gökbayrak Taburu K.
-
Cemal Bey
Mülazim ‹brahim Efendi Müf.
-
-
24. Tümen K.
Yb.
At›f (Ateflda¤l›)
70. Alay K.
Yb.
Halit (Tu¤bay Uzel)
143. Alay K.
Bnb.
fierif
Aç›klama :
Anadolu’da bafllat›lan Millî Mücadele faaliyetlerini sindirmek ve millî kuvvet-
ler taraf›ndan kontrol alt›nda bulundurulan Anadolu Bo¤azlar›n› (GEYVE-AKYAZI-
HENDEK) ele geçirerek Anadolu ile temas› devam ettirmek maksad›yla, Padiflah
Vahdeddin ve Damat Ferit taraf›ndan bir tümen çap›nda (yaklafl›k 2000 kifli) Ku-
vâ-yi ‹nzibatiye teflkil edildi (18 Nisan 1920’de). Ancak bu kuvvet, ‹zmit flehri ba-
t›s›nda millî kuvvetlerle yapt›¤› çat›flmada varl›k gösteremedi ve da¤›t›ld›.
Kaynak : ‹smet Görgülü, On Y›ll›k Harbin Kadrosu, 1912-1922, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek
Kurumu Türk Tarih Kurumu Yay›nlar›, Ankara 1993, s.303.
KUVÂ-Y‹ ‹NZ‹BAT‹YE’N‹N DA⁄ITILMASI
KUVÂ-Y‹ ‹NZ‹BAT‹YE (H‹LÂFET ORDUSU)
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
