Kutsal ‹syan
Hasan ‹zzettin Dinamo’nun, Kurtulufl
Savafl› öncesinden bafllay›p ‹zmir’in
kurtulufluna dek geçen olaylar› ve bu
olaylarda yer alan kiflileri anlatt›¤› se-
kiz ciltlik tarihî roman› (1966-1967).
Sonraki bas›mlar›nda befl cilt olarak
yay›mland›. «Türkiye co¤rafyas›n›n
dört bir yan›ndaki ulusal at›l›mlar›, ör-
gütlenmeleri, direniflleri, Mustafa Ke-
mal’in ve onlarca kahraman›n yaflamla-
r›yla bütünlefltirerek aktaran romanda,
Mustafa Kemal’in yaflam›, çevresiyle
birlikte derinlemesine incelenir ve tüm
cephelerde savafla omuz veren onlarca
komutan, Anadolu’nun çeflitli bölgele-
rindeki direniflin, kurulufllar›n örgütlen-
mesinde emekleri geçen yüzlerce as-
ker-sivil yerel ayd›n birlikte yer al›r.
Roman, ‹ttihat Terakki’nin önderlerin-
den Talât, Enver, Cemal Paflalarla
Doktor Nâz›m ve Bahattin fiakir’in
1918 y›l› Kas›m ay›n›n bir gecesinde
bir torpido ile Karadeniz’e aç›lmalar›y-
la bafllar ve özellikle Enver ve Talât Pa-
fla’lar›n serüvenleriyle devam eder. Fu-
at Pafla ile birlikte trenle ‹stanbul’a gi-
den Y›ld›r›m Ordular› Grup Komutan›
Mustafa Kemal, çocuklu¤undan ö¤ren-
ciliklerine, cephelerdeki görevlerine
kadar duygular›yla aktar›l›r ve ard›n-
dan Kâz›m Karabekir Pafla’yla, Sadra-
zam Damat Ferit Pafla’yla, Erkân-›
Harbiye-i Umumiye Reisi (Genelkur-
may Baflkan›) Fevzi Pafla’yla (Çak-
mak) tan›fl›r›z. Osman Nevres’in (Ha-
san Tahsin) ‹zmir’i iflgal edenlere att›¤›
“ilk kurflun”un öyküsünden Mustafa
Kemal’in Ali Fethi Bey’le y›llar önce-
sinden bafllayan dostlu¤una, Samsun’a
ç›kmas›ndan hemen önceki günlerde
yaflad›¤› telâfltan Vahdeddin’le görüfl-
mesine ve annesi Zübeyde Han›m’la
vedalaflmas›na kadar anlat›lan roman,
Band›rma Vapuru’nun Samsun’a de-
mir atmas›yla devam eder. Giresun Be-
lediye Baflkan› Topal Osman, Ayval›k
Bölge Komutan› Ali Bey’in (Çetinka-
ya), Hamidiye Kahraman› Hüseyin Ra-
uf (Orbay), Ödemifl’te Bekir Sami
Bey’in öncülü¤ündeki örgütlenme ve
direnifl, 1919 Haziran›’n›n 6’s›nda ya-
p›lan ünlü Sultanahmet Mitingi ve Ha-
lide Edip’in konuflmas›yla süren bö-
lümlerden sonra Bal›kesir’de Redd-i ‹l-
hak Cemiyeti’nin kurulmas›n›, Mustafa
Kemal ve arkadafllar›n›n Amasya’ya
geliflini, Yörük Ali Efe’nin öyküsünü
okuruz. Çerkez Ethem Bey, Demirci
Mehmet Efe ve Sivas Valisi Reflit Pafla
ile tan›flt›ktan sonra, Mustafa Kemal ve
Rauf Orbay’›n arkadafllar›yla birlikte
Erzurum’a gelmeleri ve Erzurum
Kongresi, Sinop’a atanan ve Band›rma
Vapuru’nda Mustafa Kemal’le karfl›la-
flan genç mutasarr›f Mazhar Tevfik
Bey’in iflgalci güçlere karfl› direnifli,
Kastamonu’da Üste¤men fievket
Bey’in kahramanl›klar›, Sivas’ta, ‹ra-
de-i Milliye adl› gazetenin ilk say›s›n›n
14 Eylül günü ç›kmas›n› okuruz. Bok-
sör Esat’›n casus olma serüveni ve Tefl-
kilât-› Mahsusa; Biga, Band›rma, Bal›-
kesir’deki direnifller; ‹ngiliz Kemal,
Dramal› R›za Bey, Hamdi Bey ve arka-
dafllar›n›n Yunanl›larla savafllar›; Bay-
burt’un Hart köyünde kendisini mehdi
ilân edip ‹ngiliz k›flk›rtmas›yla Kuvâ-yi
Milliye’ye zarar veren Bayburtlu fieyh
Eflref’in ayaklanmas›; Mustafa Ke-
mal’in Hac›bektafl’› ziyareti; Osman
Tufan Bey’in direnifli örgütlemesi ve
milisleriyle Kadirli’yi Frans›zlardan te-
mizlemesi; Teflkilât-› Mahsusa’n›n ba-
fl›ndaki Yahya Kaptan’›n serüveni, ya-
rarl›klar› ve kahramanl›¤›; Kuvâ-yi
Muhammediye adl› birlikler kuran An-
zavur Ahmet Pafla’n›n ayaklanmas›; 16
Mart 1920 günü ‹ngiliz askerlerinin sa-
vafl gemilerinden ç›k›p ‹stanbul’u iflgal
etmeleri gibi birçok olay›n anlat›ld›¤›
romanda; Antep Müdafaa-i Hukuk Ör-
gütü’nün ve Kuvâ-yi Milliye’nin ko-
mutan› olan fiahin Bey’le Karay›lan’›n
milislerinin Antep savunmas› ve fiahin
Bey’in flehit oluflu; Mustafa Kemal’in
iste¤iyle Yunus Nadi’nin Hâkimiyet-i
Milliye gazetesini ç›karma iflinin bafl›-
na gelifli; Anadolu Ajans›’n›n kurulma-
s› da aktar›lan olaylardan yaln›zca bir-
kaç›. Anzavur’un kaçmas›, Hendek,
Düzce, Bolu’da ve Dürrizâde’nin fet-
vas› üzerine Konya’da ayaklanmalar
patlamas›, 1920’nin 23 Nisan›’nda
Meclis aç›lmas›, Yozgat’ta bafllayan
Çapano¤ullar› ayaklanmas› ve bast›r›l-
mas›, Yeflilordu Derne¤i’nin beyanna-
mesi ve çal›flmalar›, 1 Eylül 1920 günü
Bakû’de 2000 delege ile toplanan Do-
¤u Uluslar› Kongresi, Kozanl› Saim
Bey’in vurularak öldürülmesi, Ethem
Bey’in Yunan Komutan›yla iliflkiye
geçmesi, Mustafa Suphi’nin Kars’tan
Türkiye’ye girmesi ve buna Mustafa
Kemal’in s›cak bakmamas›, Kuvâ-yi
Milliye’ye silâh ve cephane kaç›ran
Mim Mim (MM) grubunun çeflitli bas-
k›nlarla, h›rs›zl›kla elde ettikleri silâh
ve cephaneyi Anadolu’ya parça parça
göndermeleri… derken roman, muha-
rebelerle, tart›flmalarla, Kocatepe’ye
sanca¤›n dikilmesiyle ve Türk ordusu-
nun 9 Eylül’de ‹zmir’e girifliyle biter.»
Kaynak : Mürflit Balabanl›lar, Türk
Roman›nda Kurtulufl Savafl›, Türkiye ‹fl
Bankas› Yay›nlar›, ‹stanbul 2003, s.310.
Kuvâ-yi ‹nzibatiye
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda ‹stanbul Hü-
kûmeti taraf›ndan, Millî Mücadele ha-
reketini bast›rmak ve Kuvâ-yi Milli-
ye’yi da¤›tmak amac›yla, ‹ngilizlerin
deste¤iyle kurulan ordu. ‹stanbul’un 16
Mart 1920’de resmen iflgalinden sonra
Millî Kuvvetlerin Geyve civar›nda üs-
lenmifl olmalar›, ‹ngilizleri kuflkuland›-
r›yordu. Onlara göre, bu kuvvetler ‹s-
tanbul Bo¤az›’n›n güvenli¤ini tehlikeye
düflürebilirdi. Bu nedenle ‹zmit bölge-
sindeki millî kuvvetleri da¤›tmak ama-
c›yla ‹stanbul Hükûmeti’nden, askerî
güç oluflturulmas›n› istediler. Bunun
üzerine, 18 Nisan 1920’de yay›mlanan
hükûmet kararnamesiyle Kuvâ-yi ‹nzi-
batiye (Halife Ordusu-Sadakat Ordusu-
Kuvâ-yi Tedibiye) ad›yla yeni bir ordu-
nun kurulaca¤› duyuruldu. On sekiz
maddeden oluflan kararnamede Kuvâ-yi
Milliye, halk› rahats›z eden bir eflk›ya
ve zorba toplulu¤u olarak tan›mlan›yor,
buna karfl› savaflacak Kuvâ-yi ‹nzibati-
ye’nin nas›l kurulaca¤› belirtiliyordu.
Kararname hükümlerine göre Kuvâ-yi
‹nzibatiye bölükleri 250’fler erden olu-
flacak, dört bölük bir taburu, dört tabur
de bir alay› oluflturacakt›. Kararname-
nin ilginç yönlerinden biri de Kuvâ-yi
‹nzibatiye’de görev alacak erlerin ve
subaylar›n ölmeleri hâlinde varislerine
general maafl› düzeyinde ikramiye ve
en az 15 y›ll›k bir devlet memurunun
eline geçen para kadar maafl vaat edil-
mesiydi. Kararname incelendi¤inde
dikkati çeken önemli bir nokta da mal›-
n›, can›n› ve yurdunu savunmak için ör-
gütlenen halka karfl› kurulmak istenen
Kuvâ-yi ‹nzibatiye’ye er ve subay bul-
makta çekilen s›k›nt›yd›. Bu nedenle
4.Damat Ferit Hükûmeti ‹zmit, Düzce,
Hendek ve Adapazar› dolaylar›nda Ku-
vâ-yi Milliye’ye kat›lmayan çeteleri
destekleme karar› ald›. Bu s›k›nt›y› afla-
bilmek için maafllar oldukça yüksek tu-
tuldu; üstelik bir tür paral› asker düzeni
yaratma yoluna gidilerek erler için bile
yüksek ücretler belirlendi. Kuvâ-yi ‹n-
zibatiye’nin Nisan 1920 sonlar›nda ku-
rulan ilk alay›, ‹zmit üzerinden Adapa-
zar›’na gönderildi. ‹stanbul’da da depo
alay› niteli¤inde ikinci bir alay haz›rlan-
d›. Subay ve erlere yüksek maafl vere-
bilmek için, bütçeden 1.250.000 lira ay-
r›ld›. ‹stanbul’u iflgal eden ‹ngilizlerin
izniyle, askerî depolardan silâh ve cep-
hane al›nd›. Kuvâ-yi ‹nzibatiye’nin ba-
fl›na, ordu komutan› yetkisiyle Süley-
man fiefik Pafla, kurmay baflkanl›¤›na
Albay Refik Bey getirildi. Komuta yeri,
‹zmit aç›klar›ndaki Yavuz z›rhl›s›yd›.
‹zmit, Adapazar›, Düzce, Gerede, Mu-
durnu, Nall›han ve Beypazar› bölgele-
rindeki ayaklanmalara kat›larak bu yö-
releri ele geçiren ve Ankara üzerine yü-
rümeye haz›rlanan Kuvâ-yi ‹nzibatiye,
‹ngilizler taraf›ndan da desteklenmek-
teydi. Anzavur Ahmed, Kuvâ-yi ‹nziba-
tiye’ye el koyunca, Süleyman fiefik Pa-
fla istifa etti. TBMM Hükûmeti, bu iç
542
Kutsal ‹syan
