AKD‹K, fieref
20
s›nda yap›lan spor flenli¤i. Olimpiyat kurallar›na uygun olarak
her dört y›lda bir düzenlenen oyunlar, tüm spor dallar›n› kapsar.
Akdeniz Oyunlar›’n›n düzenlenmesi, ilk kez M›s›r’›n Uluslarara-
s› Olimpiyat Komitesi delegesi Muhammet Tahir Pafla taraf›n-
dan önerildi. Tüm Akdeniz ülkeleri taraf›ndan benimsenen Ak-
deniz Oyunlar›’n›n ilki, 1951’de M›s›r’›n ‹skenderiye kentinde
yap›ld›. M›s›r, Fransa, ‹spanya, ‹talya, Lübnan, Malta, Suriye,
Türkiye, Yugoslavya ve Yunanistan’›n kat›ld›¤› oyunlar, daha
sonra Cezayir, Fas, Monako ve Tunus’un kat›l›m›yla, 1987 y›l›-
na kadar ‹spanya, Lübnan, ‹talya, Tunus, Türkiye, Cezayir, Fas
ve Suriye’de düzenlendi.
AKD‹K, fieref
(1899 ‹stanbul - 1972 ‹stanbul), ressam.
Hattat Kâmil Akdik’in o¤ludur. Güzel Sanatlar Okulu’nu bitirdi
(1924). Ö¤renimini Paris’te sürdürdü. Türkiye’ye döndükten
sonra (1928) Güzel Sanatlar Birli¤i ve Ankara Devlet sergilerine
kat›ld›. Özel sergiler de açt›. Liselerde ve Güzel Sanatlar Akade-
misi’nde ders verdi. 7. Devlet Resim ve Heykel Sergisi’nde Bi-
rincilik Ödülü’nü kazand›. Gerçekçilik, modele ba¤l›l›k, yar›
empresyonist bir anlay›fl› sanat yaflam›n›n bafl›ndan beri sür-
dürdü. Resim sanat›n›n her çeflidini deneyen Akdik, büyük
kompozisyonlar, natürmort ve portreler, tablolar yapt›. ‹stanbul
Resim ve Heykel Müzesi’nde, di¤er müze ve galerilerde, Anka-
ra Millî Kütüphane galerisinde ve birçok özel koleksiyonda
eserleri vard›r. Ölümünden sonra, ailesi taraf›ndan, ö¤renci ça-
l›flmalar›n›n en baflar›l›lar›n› de¤erlendirmek amac›yla “fieref
Akdik Ödülü” konuldu.
AKIL VE RUH HASTALIKLARI,
kiflinin kal›t›m›, çev-
resi ve geçirdi¤i a¤›r hastal›klar›n etkisinde ak›l yeteneklerinin
çeflitli biçimlerde gösterdi¤i uyum bozukluklar› için kullan›lan
terim. Ruhsal hastal›klar›n nedenleri konusunda çok kesin bil-
giler yoktur. Ayr›ca fiziksel hastal›klarda oldu¤u gibi, hastan›n
kiflili¤i de hastal›¤›n biçimini ve klinik tabloyu belirlemede
önemli bir etkendir. Psikozlar ve belli bafll› tüm psikiyatrik has-
tal›klar, sinir sistemini oluflturan sinir hücrelerinin normal ifl-
levlerindeki bozuklukla ilgilidir. Birçok ak›l hastal›¤›nda gene-
tik, biyokimyasal bozukluk saptanm›flt›r. Normal metabolizma
etkinlikleri için gerekli olan vitaminlerin, bu arada özellikle B vi-
tamininin yetersizli¤i ruhsal bozukluklara yol açar. Beyin kor-
teksinin ifllevindeki bozukluk çok kere buradaki sinir hücreleri-
nin aminoasit ve protein yap›mlar›ndaki aksakl›klardan ya da
anatomik bozukluklardan ileri gelmektedir. Ayr›ca, kendi kendi-
ne çal›flmay› sa¤layan hormonal ifllevlerin düzensizli¤i de orta
beyindeki merkezler aras›nda dengenin bozulmas›na ve psiko-
somatik denilen birçok hastal›klar›n oluflmas›na neden olmak-
tad›r. Ak›l ve ruh hastal›klar› genel olarak iki büyük gruba ayr›-
l›r. fiiddetli seyreden, belirgin derecede bozuk bir davran›fla yol
açan, normal yaflam›n bir belirtisi ya da abart›lm›fl biçimi olarak
aç›klanamayan ve hastan›n, sezgisini yitirdi¤i bir ak›l hastal›¤›
olan psikozlar birinci gruba girer. Bu ögelerin eksik ya da az be-
lirgin oldu¤u durumlardaysa psikonevroz terimi kullan›l›r. ‹kin-
ci grup, uyum, özellikle kiflileraras› iliflkilerin bozuklu¤undan
ötürü ortaya ç›kan nevrozlar› kapsar. Nevroz ya da psikonevroz-
lar›n psikozlardan fark›, baflta, duygusal yaflant› ve davran›fl›n
nitelik bak›m›ndan farkl› olufludur. Ayr›ca nevrozlarda gerçeklik-
le iliflki bozulmam›flt›r, genellikle sezgi hâlâ vard›r. Psikonev-
rozlar›n klasik olarak dört biçimi vard›r. ‹steri, nevrasteni, psi-
kasteni ve s›k›nt› nevrozu. Ak›l hastalar›, psikiyatristlerce yap›la-
cak tedavi ve uygulanacak ilâçlarla, psikoterapi, davran›fl teda-
visi ve elektroflok gibi yöntemlerle tedavi edilebilmektedir.
AKIM,
elektriksel yükün bir iletkenden geçmesi. Elektrik ak›-
m›, ak›m fliddetinin niceli¤iyle belirtilir. Ak›m fliddeti, iletkenden
birim zamanda geçen elektrik miktar›d›r (simgesi I, birimi am-
per). Bir amperlik bir ak›m yaklafl›k olarak saniyede 10 18 elekt-
ronun ak›fl› demektir. Elektrik devrelerinde ak›m›n yönü bir ok-
la belirtilir. Kapal› bir devrede elektrik ak›m›, üretecin art› kut-
bundan ç›kar, devreyi dolanarak eksi kutba gelir, sonra da üre-
teçten geçerek yine art› kutba ulafl›r. Devredeki elektron ak›fl› ise
ak›m›n ters yönündedir. Elektrik ak›m› bir dirençten geçerken ›s›
oluflur; bir iletkenden geçen ak›m, çevresinde manyetik bir alan
yarat›r ve elektroliz olay›nda oldu¤u gibi, baz› kimyasal tepki-
meler elektrik ak›m›yla gerçeklefltirilir. Bunlar, ak›m›n ›s›, man-
yetik ve kimyasal etkisi olarak bilinir.
AKIN, Gülten
(1933 Yozgat), flair. Ortaö¤renimini Ankara
K›z Lisesi’nde (1951), yüksekö¤renimini Hukuk Fakültesi’nde
tamamlad›. Bir süre memurluk yapt›ktan sonra avukat oldu.
Kaymakam olan efliyle birlikte Anadolu’nun çeflitli ilçelerinde
bulundu. Bir süre Ankara’da Türk Dil Kurumu’nda çal›flt›. ‹lk fli-
iri “Çin Masal›” (Nisan 1951) Son Haber gazetesinde ç›kan
Ak›n, ilk gençlik dönemindeki çal›flmalar›n› Hisar, Türk Dili,
Mülkiye dergilerinde yay›mlad› (1951-1953). Teoman Karahun
ile birlikte Varl›k dergisinin düzenledi¤i fliir yar›flmas›n› kazand›
(1955). 1960’a kadar fliirlerinde daha çok bireysel durumlar› ifl-
lerken, daha sonra tek insanda di¤er insanlar›n çeflitli durumla-
r›n› özümleme çabas› sezilen yeni bir ortama girdi. “S›¤da” ad-
l› yap›t›yla TDK 1965 fiiir Ödülü’nü, “Marafl’›n ve Ökkefl’in Des-
tan›” adl› kitab›yla TRT 1970 fiiir Baflar› Ödülü’nü, “A¤›tlar ve
Türküler” ile 1977 Yeditepe fiiir Ödülü’nü kazand›. Yap›tlar›:
“Rüzgâr Saati” (1956), “Kestim Kara Saçlar›m›” (1960), “S›¤da”
(1964), “K›rm›z› Karanfil” (1971), “A¤›tlar ve Türküler” (1976),
“Seyran Destan›” (1979), “Seyran” (Bütün fiiirleri, 1982) 1992
Sedat Simavi Edebiyat ödülünü ve “42 Gün” (düz yaz›lar,
1986), “Toplu Oyunlar” (1997), “fiiir Üzerine Notlar” (1997),
“A¤›tlar ve Türküler” (2004). 1999 y›l›nda Alt›n Portakal Kültür
ve Sanat Vakf›’n›n Akdeniz Alt›n Portakal fiiir Ödülü’nü ald›.
AKINCILAR,
Osmanl› ordusunda bir asker s›n›f›. S›n›rlarda
ya da s›n›rlara yak›n yerlerde otururlar, düflman arazisine yaz-
k›fl sürekli ak›n yaparlard›. Sefer zaman›, üç günlük bir mesafey-
le ordunun büyük k›sm›n›n önünde giderler, ordunun geçece¤i
yerleri, erzak›, köprüleri güvenlik alt›na al›rlard›. 1595 y›l›nda
Eflâk voyvodas› Mihal’in bir bask›n›na u¤ram›fllar, bu bask›nda
hemen tümü ölmüfl, ancak 2.000-3.000 ak›nc› sa¤ kalabilmiflti.
Bu olaydan sonra ak›nc›lar›n önemi kalmam›fl, onlar›n yerini K›-
r›m atl›lar› alm›flt›.
AKINTILAR,
su kütlelerinin üstünde ya da alt›nda oluflan
hareketler. Rüzgâr›n ya da suyun yo¤unlu¤undaki farkl›l›klar›n
