ço”, sert ve ac›mas›z oluflu nedeniyle “Gaddar Aliço” diye an›l-
d›. 27 y›l K›rkp›nar baflpehlivanl›¤›n› elinde tutarak eriflilmesi
güç bir rekor k›rd›. Gürefle merakl› bir padiflah olan Sultan Ab-
dülaziz taraf›ndan saraya al›nd›. Sarayda y›llarca flamdanc›bafl›-
l›k yapt›. Adal› Halil’e ve di¤er birçok pehlivana hocal›k etti. 70
yafl›ndayken ç›ra¤› Adal› Halil’i yendi.
AL‹ZE,
astropik yüksek bas›nç alan›nda bat›ya ve ekvatora
do¤ru esen düzenli rüzgârlar. Alizelerin kayna¤› olan yüksek ba-
s›nç alanlar› 30º kuzey ve 30º güney enlemleriyle dönencelera-
ras› yak›nsama bölgesi aras›ndad›r. Bu rüzgârlar denizlerin üze-
rinde, karalar›n üzerinde oldu¤undan daha kuvvetli ve daha dü-
zenli eserler. Bu nedenle gökyüzü aç›k ve parlak olur. Alizelerin
h›z› ortalama saatte 17-20 km.’dir.
ALKAL‹,
suda çözünebilen, asitleri nötrlefltiren, birçok bo-
yarmaddenin rengini de¤ifltiren, özellikle turnusol k⤛d›n›n
rengini k›rm›z›dan maviye dönüfltüren herhangi bir metal hid-
roksiti ve özellikle alkali bir metalin (periyodik cetvelin IA gru-
bundaki lityum, sodyum, potasyum, rubidyum, sezyum ile ya-
pay ve radyoaktif fransiyum elementleri) hidroksiti.
ALLAH,
evreni yaratt›¤›na inan›lan üstün kudret. Araplar›n,
Müslümanl›k’tan önce de Allah adl› bir tanr›s› vard›. Bunun bol-
luk ve bereket tanr›s› oldu¤u san›l›yor. Müslüman inanc›na gö-
re Allah, hiçbir yerde de¤ildir, ancak her zaman, her yerde var-
d›r. Evreni yoktan var eden odur, evren onun: “Kün” (Olufl) buy-
ru¤uyla oluflmufltur. O, evrende olup biten ve olup bitecek olan
her fleyi bilir. Birçok karfl›t s›fatlar› vard›r: Kahredici, ac›y›c›, ce-
zaland›r›c›, ba¤›fllay›c›... Adlar›n›n say›s› 1001’dir.
ALLAHÜEKBER DA⁄I,
Do¤u Anadolu’da Erzurum-Kars
platosu üzerinde yer alan da¤l›k kütle. En yüksek doru¤u, 3.120
metredir. Sar›kam›fl-Göle aras›nda yer al›r. I. Dünya Savafl›’nda
Sar›kam›fl muharebesinin önemli bir bölümü bu da¤›n yamaç-
lar›nda geçti. Türk kuvvetleri, so¤uk iklimi yüzünden büyük ka-
y›plar verdi.
ALL‹GATOR,
timsahlar tak›m›ndan bir sürüngen. Timsah-
tan, k›sa ve küt soma¤›yla ay›rt edilir. Yaln›zca iki türü bilinmek-
tedir. Amerikan alligatoru
(Alligator mississipiensis)
ve Çin alligatoru
(Alligator sinensis)
. ‹lkine bugün Flori-
da ve Louisiana (ABD) d›fl›nda rastlanmaz. Daha küçük ve nere-
deyse soyu tükenmifl olan Çin alligatoru, Yangçe Irma¤›’n›n
afla¤› kesiminde yaflar. Alligatorlar›n boyu 5 m. kadard›r. Orta-
lama 70 y›l yaflad›klar› bilinmektedir.
ALMAN ÇEfiMES‹,
1895’te Alman ‹mparatoru II. Wilhelm
taraf›ndan II. Abdülhamit’e arma¤an edilen çeflme. ‹stanbul’da
Sultanahmet meydan›ndad›r. Halk aras›nda Alman Çeflmesi de-
nen çeflme, tüm ayr›nt›lar›yla Almanya’da haz›rlan›p ‹stanbul’a
getirildi ve bugünkü yerine konuldu. Yap›ld›¤› ça¤dan daha es-
ki bir dönemin etkilerini tafl›yan çeflme, çok tan›nmas›na karfl›n
önemli bir mimarî özellik göstermez.
ALMANYA FEDERAL CUMHUR‹YET‹
(Alm. : Bun-
desrepublik Deutschland, Fr.: République Fédérale D’ Allemag-
ne, ‹ng.: Federal Rebuplic of Germany), Avrupa’da devlet. Ülke-
nin resmî dili Almanca’d›r. Halk›n ço¤u Protestan ya da Katolik
Hristiyan’d›r. Protestan ve Katolik nüfus oranlar› eyaletlere göre
de¤iflir. Ancak tüm ülkedeki Katoliklerin ve Protestanlar›n say›-
s› birbirine yak›nd›r. Yüzölçümü 357.022 km 2 , nüfusu
82.148.000 (1998, tahminî), baflkenti Berlin’dir. Kuzey-güney
do¤rultusu 840 km., do¤u-bat› do¤rultusu 620 km. kadard›r.
Kuzeyde Danimarka, do¤uda Çek Cumhuriyeti ve Polonya, gü-
neyde ‹sviçre ve Avusturya, bat›da da Fransa, Lüksemburg, Bel-
çika ve Hollanda olmak üzere dokuz ülkeyle komfludur. Ayr›ca
Balt›k Denizi ile Kuzey Denizi’ne k›y›s› vard›r. ‹ki dünya savafl›n-
dan yenilgiyle ç›kmas›na karfl›n, 1950’lerdeki “ekonomik muci-
ze” sayesinde dünyan›n önde gelen güçleri aras›na girmifltir.
II. Dünya Savafl›’ndan sonra iflgal kuvvetlerinin dayatmas›yla
kurulan iki Alman devleti aras›ndaki s›n›r, 1990’da do¤udaki Al-
man Demokratik Cumhuriyeti’nin bat›daki Almanya Federal
Cumhuriyeti’ne kat›lmas›yla ortadan kalkm›flt›r. Ama bu 40 y›l-
l›k bölünmüfllü¤ün tarihsel temellere de ba¤l› olarak beraberin-
de getirdi¤i baz› ekonomik, toplumsal ve kültürel farkl›laflmalar
vard›r. Bafllang›çta 11 olan kurucu eyalet say›s› 1952’de üç eya-
letin birlefltirilmesiyle 9’a indikten sonra, 1957’de Saarland’›n
eyalet yap›lmas›yla 10’a, 1990’da iki Almanya’n›n birleflmesin-
den sonra da Berlin’le birlikte 16’ya ç›km›flt›r. Kuzey Denizi ve
Balt›k’tan, güneyde Alpler’e kadar yay›lan Federal Almanya top-
raklar›, do¤al peyzaj bak›m›ndan farkl› bölgelere ayr›l›r. Kuzey-
de, dördüncü zaman buzullar›n›n izlerini tafl›yan ovalar yay›l›r.
Ço¤u yerde kum ve killi katmanlarla kapl›, yer yer turbal›klar ve
göllerle kesilen bu ovalar, patates ve çavdar d›fl›ndaki bitkilerin
üretimine elveriflli de¤ildir. Düz ve alçak k›y›lar; koylar; Weser,
Elbe haliçleri gibi derin haliçler ve Kuzey Denizi’ndeki Frison,
Balt›k’ta Fehmarn Adalar› gibi adalarla parçalanm›flt›r. Orta böl-
ge genellikle engebelidir. Üstleri art›k plato biçimini alm›fl eski
kitlelerle bunlar aras›nda kalan ve zemini alüvyonla örtülü hav-
zalar birbirini izler. Platolar genellikle yo¤un ormanlarla örtülü-
dür. Havzalar bölgenin bafll›ca tar›m ve yerleflme alanlar›n›
olufltururlar. Bu havzalar Rhein ve bafll›ca kollar› Weser, Elbe ›r-
maklar›n›n orta ve yukar› 盤›rlar›yla birbirlerine ba¤lan›r. Güney
Almanya, peyzaj bak›m›ndan çeflitlilik gösterir. Bat›da, Vosges
(Fransa) ve Karaorman Da¤lar› aras›nda taban› kal›n alüvyonla
örtülü Rhein Vadisi, daha do¤uda, Rhein’in sa¤ kollar› Neokar
ve Main nehirleri vadilerinin yard›¤› Suab-Frankoni platolar› yer
al›r. Alpler ile, bölgeyi bat›-do¤u yönünde kesen Tuna Irma¤›
aras›nda genifl Bavyera Platosu yay›l›r. Alpler’in kuzey s›ralar›
Güney Almanya’da yer al›r. Yeniden kuruluflundan bu yana ge-
çen k›sa dönemde, Bat› Almanya ekonomik güç aç›s›ndan dün-
yan›n en baflta gelen birkaç ülkesinden biri durumuna geldi. Ta-
r›m kesimi, çal›flan nüfusun % 15’ini kapsar. Federal Almanya
ekonomisi daha çok endüstri ve ticarete dayan›r. Tar›m, ileri tek-
nik yöntemler kullan›larak yap›l›r. Büyük tutarlarda kimyasal
gübre tüketilir. Tar›m iflletmeleri genellikle 10 hektardan daha az
büyüklükte küçük iflletmelerden oluflur. Do¤u kesiminde ise or-
talama büyüklü¤ü 4.570 hektar› bulan devlet çiftlikleri ve tar›m
kooperatifleri, tar›m›n belkemi¤ini oluflturmufltur. Do¤udaki bü-
yük ölçekli sanayi tipi tar›m ile bat›daki aile iflletmelerine dayal›
ALMANYA FEDERAL CUMHUR‹YET‹
27
