AL‹ KEMAL
25
çizgiler, yar› ya da bütün daireler olarak yaz›lmaya baflland›. Her
dilin foneti¤ine göre harfler toplulu¤u, yani alfabeler ortaya ç›k-
t›, ancak ça¤lar boyunca çeflitli uygarl›klar›n birbirleriyle iliflki
kurmas› sonucu kimi alfabeler birden fazla dil taraf›ndan kulla-
n›lmaya baflland›. Alfabenin ilk kez ‹.Ö. 2000 y›llar›nda Sina Ya-
r›madas›’nda ortaya ç›kt›¤› san›lmaktad›r. Cumhuriyet dönemin-
de Lâtin alfabesinin kabulüne kadar Türkler bin y›la yak›n Arap
alfabesiyle yazd›lar. Göktürklerin kulland›¤› Göktürk alfabesi ki-
mi bilginlerce Arami alfabesinden türemifl olarak gösterilmekte,
kimi bilginler de bunun Orta Asya’ya özgü bir alfabe oldu¤unu
savunmaktad›r. Körlerin okumas›n› sa¤lamak üzere, çeflitli nok-
talar›n harfleri belirtmek amac›yla farkl› dizilifllerinden oluflan
Braille alfabesi ile telgrafla haberleflmeyi sa¤layan çizgi ve nok-
talardan oluflan Mors alfabesi özel alfabelerden say›lmaktad›r.
ALGLER,
bitkiler âleminin talli bitkiler bölümüne giren ilksel
bitkiler. Su yosunu olarak da adland›r›l›rlar. Di¤er talli bitkiler gi-
bi basit yap›l›d›rlar; kök, gövde ve yaprak gibi farkl›laflm›fl bö-
lümleri yoktur. Bir hücreli ve çok hücreli olanlar› vard›r. Çok
hücreliler ipliksi ya da flerit biçimindedirler. ‹çlerinde 4 metreye
kadar uzayanlar› bulunur. Tatl›, tuzlu sularda ya da nemli yerler-
de yaflarlar. Kimi cinsleri ise kapl›calarda bulunur ve 70ºC s›cak-
l›¤a dayanabilirler. Özellikle bir hücreli olanlar sularda serbest
yaflarlar ve bitkisel planktonlar› meydana getirirler. Algler, kloro-
fil yan› s›ra baflka renk maddeleri de tafl›rlar. Bu nedenle kimile-
rinin yeflil renkleri baflka renklerle örtülmüfltür. Kimi alglerde si-
listen bir kabuk bulunur (diyatomeler). Kimileri ise kalker salg›-
layarak gerçek kayalar› olufltururlar. Kimileri de ›fl›k saçarlar.
Algler tar›mda, sanayide, eczac›l›kta besin olarak ve kimi yerler-
de de gübre olarak kullan›l›r. S›n›fland›rmalarda, mavi-yeflil alg-
ler
(Cyanophyta),
alt›n renkli algler
(Chrysophyta),
ye-
flil algler
(Chlorophyta),
esmer algler
(Phaeophyta),
k›rm›z› algler
(Rhodophyta)
filumlar›nda toplan›rlar.
AL‹
(598 Mekke-661 Kûfe), Hz. Muhammet’in amcas› Ebuta-
lip’in o¤lu. ‹lk Müslüman olan Muhammet’in efli Hatice ile ya da
ondan sonra ilk Müslüman olan Ebubekir ile birlikte Müslüman
oldu¤u san›lmaktad›r. Küçük yaflta Muhammet’in evine yerleflti,
sonra da k›z› Fat›ma ile evlendi. Muhammet’in hemen bütün sa-
vafllar›na kat›ld›. Yaln›z Tebük Savafl›’nda Peygamberin vekili
olarak Medine’de kald›. Yahudi Sad boyu ile yap›lan bir savafl›
ve Yemen üzerine yap›lan bir seferi yönetti. Muhammet’in hic-
ret etti¤ini düflmanlar›ndan gizlemek için onun evinde kald› ve
b›rakt›¤› emanetleri sahiplerine iletti. Peygamberin ölümünden
sonra kendisine biat edenler oldu. Ancak birçok sahabenin
Ebubekir’e biat etti¤ini ö¤renince, kendisine haber verilmeden
yap›lan biata biraz gecikerek kat›ld›. Üçüncü halife Osman’›n öl-
dürülmesinden sonra, halifelik teklifini ilk önce reddetti, befl
gün düflündükten sonra kabul etti. Halifeli¤ine karfl› ç›kan, pey-
gamberin efli Ayfle’yi savaflarak yendikten sonra sayg› ile a¤›r-
lad› (Cemel Vak’as›). Bu kez fiam Valisi Muaviye, halifeli¤ine
karfl› ç›kt›. Yap›lan savaflta onu da yenmek üzereyken, kurnazca
bir oyuna geldi ve halifeli¤i Muaviye’ye b›rakt› (Hakem Olay›).
Bu yenilgiyi kabul etmesine karfl› ç›kan 4000 yandafl› (Hariciler)
ile savaflan Ali, onlar› da yenip ortadan kald›rd›. Haricilerden ‹b-
ni Mülcem de Ali’yi bir geçitte zehirli okla vurarak öldürdü. Gö-
müldü¤ü yere Necef kenti (bugünkü Irak’ta) kuruldu (Necef, fii-
îlerin hac yerlerindendir). ‹slâm dünyas›n›n en güvenilir hadis
kitaplar›nda onun da bilgece sözleri yer al›r. Sünnî ve fiiî halk
aras›nda Ali’ye bir destan kahraman› gözüyle bak›l›r, birçok ke-
rametleri ve menk›beleri anlat›l›r. fiiî mezhepler aras›nda onu
Tanr›laflt›ranlar vard›r. Bu Tanr›laflt›rma, peygamber ça¤›nda
bafllam›fl ve kendisi taraf›ndan ortadan kald›r›lm›flt›r. En ›l›ml›
fiiîler, ilk halifenin Ali oldu¤una ve bütün halifelerin Ali-Fat›ma
soyundan gelmesi gerekti¤ine, ilk üç halifenin, haks›z olarak
Ali’nin yerini ald›klar›na inan›rlar. Ali, Fat›ma ölünceye kadar
baflka evlilik yapmam›fl, Fat›ma’dan Hasan ve Hüseyin ile iki k›-
z› olmufltur. Efllerinden ve cariyelerinden olan çocuklar›n›n sa-
y›s› otuz kadard›r.
AL‹ EFE, Yörük
(1896 Nazilli - 1953), Kurtulufl Savafl›
kahraman›. 1919 y›l›nda kurdu¤u çeteyle Yunanl›lara karfl›
savaflt›. Ayd›n Millî Alay› ad› verilen birli¤iyle savafl süresin-
ce Yunanl›lara karfl› verilen mücadelede büyük yararl›l›klar
gösterdi. Ayn› zamanda Menderes havalisi komutanl›¤› yapt›.
AL‹ ‹ZZET, Âfl›k
(1902 Höyük köyü/fiark›flla - 1981 Anka-
ra), saz flairi. As›l ad› Ali ‹zzet Özkan’d›r. Küçük yaflta saz çalma-
ya, fliir söylemeye bafllad›. S›vasl› Âfl›k Sabri’den ders ald›. Kur-
tulufl Savafl› y›llar›nda Gaziantep cephesinde Do¤an Bey çete-
sinde çarp›flt›. Cumhuriyetten sonra Ankara’da, ‹stanbul’da bu-
lundu. Kimi fliirleri Ülkü dergisinde yay›mland›. Plaklar›yla ge-
nifl ün kazand›. Yap›tlar›: “Türk’ün Saz›ndan” (1953), “Mühür
Gözlüm” (1969).
AL‹ KEMAL
(1867 ‹stanbul -
1922 ‹zmit), gazeteci ve yazar.
Ö¤renimini ‹stanbul, Paris ve Ce-
nevre’de yapt›. ‹kinci Meflruti-
yet’ten sonra Hürriyet ve ‹tilâf F›r-
kas›’na girerek Damat Ferit kabi-
nesinde maarif ve dahiliye naz›r-
l›klar›nda bulundu. ‹kdam, daha
sonra Peyam› Sabah gazetelerin-
de, mütareke y›llar›nda Kurtulufl
