GÜNEY, Eflatun Cem
292
zorunda kald›. 1991’de apartheid temelli son yasa da yürürlük-
ten kald›r›ld›. 22 Aral›k 1993’te bir geçifl dönemi anayasas› ka-
bul edildi. 26-28 Nisan 1994’te, yeni ve nihaî bir anayasay› ha-
z›rlamak için yap›lan seçimlerden sonra, ANC (oylar›n %63’ü),
Ulusal Parti (%20,4) ve ‹nkatha Özgürlük Hareketi (%10,6), bir
ulusal birlik hükûmeti kurdular; Nelson Mandela da parlamen-
to taraf›ndan cumhurbaflkan› seçildi.
GÜNEY, Eflatun Cem
(1896 Hekimhan - 1981 ‹stanbul),
folklorcu. Ortaö¤renimini S›vas Sultanisi’nde tamamlad›
(1916). Çeflitli okullarda ö¤retmenlik yapt› (1921-1943). Top-
kap› Saray› Müzesi’nde müdür muavinli¤i (1950-1956), ‹stan-
bul Halk E¤itimi Teflkilât›’nda baflkanl›k yapt› (1956-1961).
Emekli olduktan sonra folklor çal›flmalar›na a¤›rl›k verdi. Yap›
ve havalar›n› bozmaks›z›n halk hikâye, masal ve efsanelerine
edebî bir nitelik kazand›rd›. “Aç›l Sofram Aç›l” adl› kitab›nda
toplad›¤› masallar› 1956’da, Danimarka’n›n “Hans Christian An-
dersen Masal Kurumu” taraf›ndan, elli befl ulus aras›nda onur
listesine al›nan on bir yap›t›n en güzeli kabul edilerek, kendisi-
ne Andersen Onur Diplomas› ve Dünya Çocuk Edebiyat› Sertifi-
kas› verildi. “Dede Korkut Masallar›” ile 1960’ta ayn› arma¤an›
ikinci kez ald›. Bafll›ca yap›tlar›: “Dertli Kaval” (1945), “Halk fii-
iri Antolojisi” (1946), “En Güzel Türk Masallar›” (1948), “Bir
Varm›fl Bir Yokmufl” (1956), “Dede Korkut Masallar›” (1958),
“Folklor ve E¤itim” (1966), “Folklor ve Halk Edebiyat›” (1971).
GÜNEY, Y›lmaz
(1937 Adana-1984 Paris), Türk sinema
oyuncusu, yönetmen ve yazar. Soyad› Pütün’dür. Ortaö¤renimi-
ni Adana’da tamamlad›. Ankara Hukuk ve ‹stanbul ‹ktisat fakül-
telerindeki e¤itimini yar›da b›rakarak çeflitli ifllerde çal›flt›.
1958’de At›f Y›lmaz’›n yan›nda, “Bu Vatan›n Çocuklar›” adl› film-
deki rolüyle dikkati çekti. 1961’de bir hikâyesinde komünizm
propagandas› yapt›¤› gerekçesiyle hapse girdi. 1963’te Yeflil-
çam’a geri döndü. ‹lk yönetmenlik denemesini 1968’de “Seyit-
han” (1970) filmiyle yapt›. Bu filmi, ‹talyan Yeni Gerçekçi ak›m›n
Türkiye’deki ilk uygulamas› say›lan “Umut” izledi. 1971’de çe-
virdi¤i “Ac›” ve “A¤›t” filmleri kendisine ayn› y›l›n Adana Alt›n
Koza fienli¤i’nde En ‹yi Film Ödülü’nü getirdi. 1974’te bir hâki-
mi öldürmek suçundan yarg›lanarak 18 y›l hapse mahkûm oldu.
Hapiste bulundu¤u süre içinde “Sürü”, “Düflman” ve “Yol” film-
lerinin senaryolar›n› yazd›. Bunlardan “Sürü” ile “Düflman” Zeki
Ökten taraf›ndan filme al›nd›. fierif Gören’in yönetti¤i “Yol” ise,
1982 Cannes Film fienli¤i’nde Alt›n Palmiye Ödülü’ne lây›k gö-
rüldü. Güney, 1981’de bayram izni dolay›s›yla ç›kt›¤› cezaevine
geri dönmeyip Fransa’ya iltica etti. Di¤er filmlerinden baz›lar›n›
flöyle s›ralayabiliriz: “Alageyik” (1958), “Tütün Zaman›” (1959),
“‹kisi de Cesurdu” (1963), “Kas›mpaflal› Recep” (1965), “Çirkin
Kral” (1966), “Hudutlar›n Kanu-nu” (1966), “K›z›l›rmak-Karako-
yun” (1967), “Bir Çirkin Adam” (1969), “Baba” (1971), “Umut-
suzlar” (1971), “Yar›n Son Gündür” (1971), “Arkadafl” (1974),
“Duvar” (1983). Güney’in ayr›ca 1972’de Orhan Kemal Roman
Ödülü’ne lây›k görülen “Boynu Bükük Öldüler”, “Salpa”, “Sa-
n›k”, “Selimiye Mektuplar›” adl› kitaplar› vard›r.
GÜNEYDO⁄U ANADOLU BÖLGES‹,
Türkiye’nin en
küçük co¤rafî bölgesi (57.200 km
2
, Türkiye’nin % 7,6’s›). Gü-
neydo¤u Anadolu Bölgesi’nde yaln›z fianl›urfa, Kilis ve Mardin
illeri bütünüyle yer al›r. Bunlar›n d›fl›ndaki illerin topraklar›n›n
bir bölümü bölge s›n›rlar› içine girer: Gaziantep, Ad›yaman, Siirt
ve Diyarbak›r bu bölgede yer al›r. Ayr›ca 1990’da il olan Batman
ve fi›rnak’›n bir bölümü de bu bölge içindedir. Bölge bat›dan Ak-
deniz, kuzeyden ve do¤udan Do¤u Anadolu Bölgesi, güneyden
Suriye ve Irak topraklar› ile s›n›rlan›r. Bölge bütünüyle dalgal›
düzlükler biçiminde uzan›r. En yüksek nokta 1.919 m.lik Karaca-
da¤ sönmüfl volkan›d›r. ‹kinci belirgin co¤rafî yükselti, 1.400
m.ye varan yüksekli¤iyle, bölgenin güneyinde, do¤udan bat›ya
uzanan Mardin Efli¤i’dir. Bölgenin en büyük düzlü¤ü Harran
Ovas›’d›r. Güneydo¤u Anadolu kara ikliminin etkisi alt›ndad›r.
K›fllar yüzey alçakl›¤› ve kuzeydeki da¤ siperi nedeniyle Do¤u
Anadolu’daki kadar so¤uk geçmez. Yazlar son derece s›cakt›r.
Ya¤›fllar güneyden kuzeye gidildikçe artar. Bölgenin bitki örtüsü
otsu bir yap›ya sahiptir. A¤açs› bitkiler ancak yüzölçümünün
yüzde 8’ini kaplar. Bölgeye genellikle bir bozk›r görüntüsü ege-
mendir. Türkiye’nin iki önemli akarsuyu F›rat ve Dicle bu bölge-
den geçer. Bölgede halk›n büyük bir bölümü geçimini tar›mdan
sa¤lar. Bölgenin bu¤day üretimi, toplam ülke üretimi içinde son
y›llarda önemli bir yer tutmaktad›r. Arpa, pirinç, mercimek, önde
gelen di¤er ürünlerdir. Bölgede ba¤lar önem tafl›r, bu nedenle
flarapç›l›k ve pekmezcilik yap›l›r. Antepf›st›¤› bölgenin özgün bir
ürünüdür. Yeralt› zenginlikleri çok çeflitlilik göstermez.
GÜNEYDO⁄U ANADOLU PROJES‹ (GAP),
Gü-
neydo¤u Anadolu Bölgesi’nin F›rat ve Dicle ›rmaklar› havzas›n-
daki Gaziantep, Ad›yaman, fianl›urfa, Diyarbak›r, Mardin ve Si-
irt illeri topraklar›n› kapsayan barajlar, hidroelektrik santrallar›,
sulama tesisleri, her çeflit altyap›, tar›msal tesisler, ulaflt›rma,
e¤itim, sa¤l›k gibi hizmetleri içeren projeler bütünü. GAP, Tür-
kiye’deki ekilebilir topraklar›n % 10’unu, ülke nüfusunun ise %
7.5’ini içeren genifl bir bölgeyi kapsar. GAP ile 15 baraj ve 18
hidroelektrik santral›n yap›m› planlanm›flt›r. Bu projelerin ger-
çekleflmesi ile Türkiye elektrik üretimi bugünkü düzeyinin dört
kat›na (22 milyar kw/s) ulaflacakt›r. Ayr›ca projeyle 1.800.000
hektar alan›n daha sulu tar›ma aç›lmas› öngörülmektedir. GAP,
1960’ta çal›flmalar› tamamlanan F›rat Havzas› projesine 1971’te
Dicle Havzas› projelerinin eklenmesiyle oluflturuldu. Proje, her
çeflit altyap› ve tar›m tesislerini, ulaflt›rma, e¤itim ve sa¤l›k gibi
hizmetleri de kaps›yordu. GAP’›n Afla¤› F›rat Projesi yedi ayr›
birimden oluflmaktad›r (Atatürk Baraj› ve Hidroelektrik Santral›,
fianl›urfa Tünelleri, fianl›ufra Hidroelektrik Santral›, fianl›urfa-
Harran sulamas›, Mardin-Ceylanp›nar Sulamas›, Siverek-Hil-
van pompaj sulamas›, Bozova Pompaj sulamas›). Dicle Havza-
s› Projesiyse 11 bölümden oluflur (Kralk›z›-Dicle Projesi, Bat-
man Projesi, Batman-Silvan Projesi, Garzan Projesi, Il›su Pro-
jesi, Cizre Projesi, S›n›r-F›rat Projesi, Suruç-Baziki Projesi,
Ad›yaman-Kâhta Projesi, Ad›yaman-Göksu-Araban Projesi, Ga-
ziantep Projesi). Bu biçimiyle toplam 74.000 km
2
’lik bir alan›
kapsayan GAP’›n uygulanmas›na 1976’da bafllanm›fl ve 2005’te
tamamlanmas› planlanm›flt›r.
GÜNLÜK,
günü gününe saptanm›fl olaylar, duygular, düflün-
celer ve izlenimlerden oluflan edebiyat türü. Yaflanan anlar›n et-
