GÜRC‹STAN
293
ki ve izlenimlerinin günün tarihi at›larak hemen yaz›lmas›, gün-
lük ile an› aras›ndaki en belirgin ayr›md›r. Geçen zaman an›lar-
daki do¤ruluk pay›n› azaltabilir. Oysa günlükte unutma, yanl›fl
an›msama söz konusu de¤ildir. Bu nedenle ünlü kiflilerin, sa-
natç›lar›n günlükleri belge de¤eri tafl›r. Türk edebiyat›nda gün-
lük türü Tanzimat’tan sonra görülür. Divan edebiyat› döneminde
olaylar›n günü gününe anlat›ld›¤› vakayinameler günlükten çok,
tarih niteli¤i tafl›maktad›r. Ayr›ca Osmanl› saray›nda padiflahla-
r›n yaflay›fllar›n› günü gününe yazmakla görevli kimselerin tut-
tuklar› notlar da günlük say›lmamaktad›r. Bat›l› örneklere uygun
günlük yaz›lmay›fl› ve türün gelifltirilemeyifli bu alanda terim ka-
r›fl›kl›¤›na da yol açm›flt›r. Devlet dairelerinde günlük olaylar›n,
gelir giderlerin günü gününe yaz›ld›¤› defterlere verilen ruzname
ad›, hem gazete, hem journal karfl›l›¤› kullan›lm›flt›r. Türün geli-
flimi as›l 1950’den sonrad›r. Nurullah Ataç’›n 1 Ocak 1953’ten
bafllayarak “Günce” bafll›¤›yla yazd›¤› günlüklerin Son Havadis
gazetesinde yay›mlanmas›, türe duyulan ilgiyi art›rd›. Günlük
ad›n› tafl›yan ilk yap›t, Salâh Birsel’indir (1955). Günümüzde Ok-
tay Akbal, Tomris Uyar, Mehmet Seyda, Muzaffer Buyrukçu,
günlük türünde sürekli yazan sanatç›lar aras›ndad›r.
GÜNTEK‹N, Reflat Nuri
(1886 ‹stanbul - 1956 Londra), ro-
man, öykü ve tiyatro yazar›. ‹lkö¤re-
nimini Çanakkale’de yapt›, bir süre
‹zmir’de Frans›z mektebinde okudu;
bu okulu bitirmedi. Daha sonra s›-
navla girdi¤i ‹stanbul Darülfünunu
Edebiyat Fakültesi’nde (1912) yük-
sekö¤renimini tamamlayarak uzun
süre çeflitli okullarda ö¤retmenlik
yapt›. Millî E¤itim müfettiflli¤i (1931-1938), milletvekilli¤i
(1939-1943) görevlerinde bulunduktan sonra Millî E¤itim bafl-
müfettiflli¤ine (1947), Paris’te kültür atafleli¤i ve ö¤renci müfet-
tiflli¤ine getirildi. Tedavi için gitti¤i Londra’da kanserden öldü.
I. Dünya Savafl› edebiyat kufla¤›n›n en ünlü adlar›ndan biri olan
Reflat Nuri’nin ilk çal›flmalar› küçük öyküler, tiyatro elefltirmele-
ri ve tan›tma yaz›lar›d›r. fiair, Yeni Mecmua dergisinde (1919)
yay›mlanan bu ilk denemelerinden sonra “‹stanbul K›z›” ad›yla
ilk yaz›l›fl› 4 perdelik bir piyes olan “Çal›kuflu” roman› Vakit ga-
zetesinde tefrika edilmeye baflland›, bu yap›t›yla genifl ün kazan-
d› (1922). Kurulufl, anlat›m ve roman tekni¤i yönlerinden bir
önceki dönemin edebî örneklerinden daha zengin ögeler tafl›yan
“Çal›kuflu” gerek psikolojik çözümlemeleri, gerek Anadolu ger-
çeklerini yans›tmadaki ustal›k ve içtenli¤iyle baflar›l› oldu. Reflat
Nuri, bu evresinde yazd›¤› “Bir Kad›n Düflman›”, “Dudaktan Kal-
be”, “Akflam Günefli” gibi yap›tlar›nda da ayn› nitelikleri titizlik-
le korudu, genellikle Anadolu il ve ilçelerini konu alan roman-
lar›n›n hemen hepsinde, halktan kiflileri baflar›yla tiplefltirdi.
Genifl bir gözlem gücünün olanaklar›ndan yararlanan Reflat Nu-
ri, kiflilerinin fiziksel niteliklerini fazla ayr›nt›lara girmeden, en
kal›n çizgileriyle göstermekle yetinerek onlar›n iç yap›lar›n› yan-
s›tmaya çal›fl›r. Okuru s›kmayan ruhsal çözümlemeler yapmay›
sever. Üslubu yal›n ve süslerden uzakt›r. Teflbih ve istiarelere
fazlaca yer vermez. Kullan›lm›fl olanlar da üslubu süslemekten
çok, konuya yararl› olmak için kullan›lm›flt›r. Romanlar›ndaki
teflbihlerin baz›lar› birbirine benzemektedir. Reflat Nuri’nin dili
temiz, yal›n ve ahenkli bir Türkçedir. ‹lk romanlar›nda Frans›zca
baz› sözcüklere de yer vermiflti. Son romanlar›nda bu al›flkan-
l›ktan vazgeçti. Yap›tlar›: Roman: “Gizli El” (1922), “Çal›kuflu”
(1922), “Damga” (1924), “Akflam Günefli” (1926), “Bir Kad›n
Düflman›” (1927), “Yeflil Gece” (1928), “Ac›mak” (1928), “Yap-
rak Dökümü” (1930), “Dudaktan Kalbe” (1932), “Eski Hastal›k”
(1938), “De¤irmen” (1944), “Miskinler Tekkesi” (1946), “Hara-
belerin Çiçe¤i” (1953), “Eski Ahbap” (1953), “Boyunduruk”
(1953), “Kavak Yelleri” (1961), “Son S›¤›nak” (1961), “Kan Da-
vas›” (1962). Öykü: “Gençlik ve Güzellik” (1919), “Roçild Bey”
(1919), “Eski Ahbap” (tarihsiz), “Tanr› Masifiri” (1927), “Sön-
müfl Y›ld›zlar” (1928), “Leyla ile Mecnun” (1928), “Ola¤an ‹fl-
ler” (1930). Oyun: “Hançer” (1920), “Eski Rüya” (1922), “Ümi-
din Günefli” (1924), “Gazeteci Düflman›” (1925), “fiemsiye H›r-
s›z›” (1925), “‹htiyar Serseri” (1925), “Tafl Parças›” (1926), “Fe-
laket Karfl›s›nda” (1931), “Gözda¤›” (1931), “Eski Borç” (1931),
“‹stiklâl” (1933), “Vergi H›rs›z›” (1933), “Hülleci” (1933), “Bir
Ya¤mur Gecesi” (1943).
GÜRC‹STAN
ya da
GÜRCÜSTAN,
Güney Kafkasya’da
devlet. Kuzeyde Rusya Federasyonu, güneybat›da Türkiye, gü-
neyde Ermenistan, bat›da Karadeniz, do¤u ve güneydo¤uda
Azerbeycan ile çevrilidir. Abhazya ve Acara Özerk Cumhuriyetle-
ri ile, Güney Osetya Özerk Bölgesi Gürcistan’a ba¤l›d›r. Büyük
bölümü da¤l›k olan Gürcistan’›n kuzeyinde bir set gibi uzanan
Büyük Kafkaslar ülkenin Rusya’yla do¤al s›n›r›n› oluflturur. Do-
¤uya do¤ru giderek yükselen bu da¤lar üzerinde bir dizi doruk
yer al›r (fihara 5.068 m.; Rustaveli 4.960 m.; Uflba 4.700 m).
Sönmüfl bir yanarda¤ olan Kazbek’in (Mkinvari) yüksekli¤i
5.033 metreyi bulur. Buzlarla kapl› bu da¤lar›n yamaçlar›ndan
birçok akarsu kaynaklan›r: Karadeniz’e dökülen Gumista, Kela-
suri, Kodori, Enguri ve Rioni, Kura Irma¤›’n›n kollar› Aragvi ve
Alazani. Gürcistan’›n bat› kesiminde, Karadeniz k›y›s›nda Kolhi-
da Ovas› yer al›r. Enguri, Rioni ve Kodori ›rmaklar›n›n tafl›d›¤›
alüvyonlardan oluflan ova, ülkenin en verimli bölgelerindendir.
Kolhida Ovas›’n›n do¤usunda, güneydeki Küçük Kafkaslarla ku-
zeydeki Büyük Kafkaslar› birbirine ba¤layan, ayn› zamanda Ka-
radeniz ve Hazar havzalar› aras›ndaki su bölümü çizgisini olufl-
turan Mesheti ve Lihi da¤lar› yer al›r. Ülkenin güneyinde uzanan
Küçük Kafkaslar›n yüksekli¤i Didi Abuli’de 3.301 metreyi bulur.
Gürcistan’›n do¤usunu, Kura ve kollar›n›n sulad›¤› yüksek Kart-
li Ovas› kaplar. Büyük Kafkaslar, kuzeyden gelen so¤uk havay›
engeller ve ülke, Karadeniz’den gelen s›cak ve nemli hava kütle-
sinin etkisinde kal›r. Gürcistan’›n bat›s›nda Akdeniz iklimi ege-
menken, do¤uda nemlilik giderek azal›r. Bat›da 1.000- 2.000
mm. aras›nda de¤iflen y›ll›k ya¤›fl miktar›n›n, do¤uda 400
mm’ye kadar düfltü¤ü görülür. Gürcistan nüfusunun yaklafl›k
dörtte üçü Gürcülerden oluflur. Kendilerini Kartveli olarak ad-
land›ran Gürcülerin, Sakartvelo dedikleri Gürcistan’da eskiden
beri yaflad›klar› kabul edilir. Gürcüler, Kafkasya’n›n yerli halkla-
r› aras›nda köklü edebiyat gelene¤i ve ayr› alfabesi olan tek halk-
t›r. Gürcistan’da say›ca en büyük az›nl›klar Ruslar, Ermeniler ve
Azerîlerdir. Abhazlar, Osetler (ço¤unlu¤u Güney Osetya’da veya
