GUATEMALA
285
krall›k s›n›rlar›n›n d›fl›na ç›kar›ld› (1837). Berlin’de Alman Bilim-
ler Akademisi üyeli¤ine seçildi ve profesörlük yapt› (1840). Mo-
dern Alman edebiyat ve dilbiliminin temellerini att›. Dünya ede-
biyat›nda daha çok “Grimm Kardefller” diye an›lan Jacob ve
Wilhelm Grimm, birlikte yaflad›klar› gibi, birçok bilimsel ve
edebî yap›t› da ortaklafla yaratt›lar. “Heidelberg Coflumculu¤u”
(Heidelberg Romantik) denilen ak›m içinde yer ald›lar ve bu ha-
reketin halk edebiyat›n› ve halkbilimini yenileme ve eski Alman
kültürünü canland›rma çabalar›n› desteklediler. Halk aras›nda
yapt›klar› çok uzun çal›flmalardan sonra, “Çocuk ve Ev Masalla-
r›” (1812) ad› alt›nda, onlar› dünya çap›nda üne kavuflturan ya-
p›tlar›n› yay›mlad›lar. Alman masallar›ndan yapt›klar› bu derle-
mede masallar› halk›n a¤z›ndan dinledikleri biçimde, safl›klar›-
n› bozmamaya ve hiçbir fley eklememeye özen göstererek kale-
me ald›lar. Grimm Kardefller’in bilim alan›ndaki dev yap›tlar›ysa
“Deutsches Wörterbuch”dur (Almanca Sözlük, 1852-1858). Ya-
p›t, onlar›n ölümünden yüz y›l sonra Alman Bilimler Akademisi
taraf›ndan tamamlanabildi. Önemli yap›tlar›ndan biri de “Gesc-
hichte der Deutschen Sprache”dir (Alman Dilinin Tarihi, 1848).
GR‹MM, Wilhelm Karl
(1786 Hanau - 1859 Berlin), Al-
man masal yazar› ve dilbilimcisi.
Çocuklu¤u, kardefli Jacob ile bir-
likte Steinau’da geçti. Kassel’de
hukuk ö¤renimi yapt› (1803 -
1806). Kassel kitapl›¤›nda çal›flt›
(1814-1829). Evlendikten sonra
da kardefliyle ayn› çat› alt›nda ya-
flamay› sürdürdü. Profesör olarak
Göttingen Üniversitesi’ne gitti (1831). Jacob ile birlikte göre-
vinden uzaklaflt›r›ld› (1837). Alman Bilimler Akademisi üyesi
oldu (1841). Kardefliyle gerek çal›flma, gerek özel yaflam›nda
çok içten ve yak›n bir iliflkisi olan Wilhelm Grimm, yarat›c› ol-
maktan çok, iyi bir derlemecidir. Masallar›n büyük ço¤unlu¤u-
nu derleyen ve düzelten, o olmufltur. Yine masallar›n o saf an-
lat›m üslubu da ondan kaynaklan›r. Alman efsanelerine ve fliiri-
ne iliflkin de¤erli araflt›rmalar› vard›r.
GR‹P,
nezle ve k›r›kl›kla kar›fl›k bulafl›c› bir hastal›k. Gribi, vi-
rüs cinsi mikroplar oluflturur. Hastal›¤a grip ad›n› Frans›z dok-
torlar›ndan Sauvage vermifltir. Belirtileri bafl a¤r›s›, titreme, hal-
sizlik ve nezledir. Dinlenerek ve sürekli C vitamini alarak tedavi
yoluna gidilebilir. Ayr›ca a¤›z ve burun antiseptikleri, s›cak içe-
cekler kullan›l›r. A¤›r durumlarda hekime dan›flarak antibiyotik
almak gerekir. Grip afl›s›, k›smen de olsa hastal›¤› önleyebilir.
GR‹ZU,
kömür ocaklar›nda normal s›cakl›k ve bas›nçta orta-
ya ç›kan ve havayla patlay›c› kar›fl›m yapan metan gaz›. Özellik-
le kömürün parçalanmas› s›ras›nda a盤a ç›kt›¤› gibi, bitümlü
flist, asfaltl› kireçtafl›, potasyum ve tuz ocaklar›nda da a盤a ç›-
kabilir. Kimi kömür yataklar›nda bulunmayabilir. Ancak grizulu
ocaklar çok tehlikelidir. Yo¤unlu¤u havan›nkinin yar›s› kadar
olan metan, maden oca¤›n›n üst k›sm›nda birikir. Bu yüzden bu
ocaklar afla¤›dan yukar›ya do¤ru havaland›r›l›r. ‹çinde %6’dan
çok metan olan hava, patlay›c›d›r. Grizu patlamalar› Davy’nin
gelifltirdi¤i ve alevi tel kafes içinde tutan emniyet lambalar›yla
önlenebilmifltir. Elektrikli ayd›nlatma ve iyi havaland›rma bu
tehlikeyi bütünüyle önler.
GROS TON,
gemilerin ton cinsinden ifade edilen toplam iç
hacmi. Net ton ise geminin yük tafl›yabilece¤i bofllu¤un ton cin-
sinden hacmidir. Burada sözü edilen ton, genellikle 40 fit
3
'e
(=1.132 m
3
) eflittir.
GUATEMALA
(Fr. ve ‹ng.: Guatemala), Orta Amerika’da
devlet. Kuzeyde Meksika ve Belize, güneyde Honduras ve Sal-
vador, do¤u ve bat›da ise Antil Denizi ve Pasifik Okyanusu ile
s›n›rlan›r. Yüzölçümü 108.900 km
2
, nüfusu 10.928.000 (1996),
baflkenti Guatemala. Baflkent d›fl›nda önemli kentleri Quezalte-
nango ve Puerto Barrios’tur. Yüzey flekilleri bak›m›ndan çok ka-
r›fl›kt›r: Volkanlar (Tajumulco Volkan› 4.220 m.), s›rada¤lar (Si-
erra de las Minas), platolar, havzalar ve ovalar birbirini izler. ‹k-
lim koflulllar› da bir yandan k›y›ya, öte yandan yüksekli¤e ba¤l›
olarak farkl›l›klar gösterir. Baz› maden kaynaklar›na sahipse de,
ekonomi tar›ma dayan›r. Baflta gelen ürün kahvedir. Kahve üre-
timi, d›flsat›m›n de¤erce üçte birini karfl›lar. Öteki ürünleri pa-
muk, kakao, muz ve cikletin hammaddesi olan “flikl”dir. Ticare-
tini daha çok ABD ile yapar. Zaten bir Amerikan ortakl›¤› olan
“United Fruit Company” ülkenin ekonomisi üzerinde büyük öl-
çüde etkilidir. Ülke, 1523-1524’te ‹spanyol Pedro de Alvarado
taraf›ndan keflfedildi ve ‹spanya’ya ba¤l› bir sömürge hâline ge-
tirildi. Maya ‹mparatorlu¤u’nun ve uygarl›¤›n›n bafll›ca merkezi-
dir. Dünyaca ünlü Tikal kal›nt›lar› buradad›r. 1821’de ba¤›ms›z
oldu ve Meksika ile birleflti. K›sa süren bu birleflmeden sonra,
Orta Amerika Birleflik Devletleri’nin bir parças› hâline geldi. Bu
federal devlet 1839’da parçaland› ve yerinde befl ba¤›ms›z dev-
let kuruldu. Lâtin ve Orta Amerika ülkelerinin birço¤unda oldu-
¤u gibi, birçok siyasal devrime ve bunal›ma sahne olmufltur.
Ekilebilir topraklar›n % 80’i nüfusun % 2’sine aittir. Ulusal ge-
lirin % 35’i nüfusun % 5’ine gitmektedir. Bu dengesizlikler ül-
kede büyük huzursuzluk ve çat›flmalara neden olmaktad›r. Poli-
tik nedenlerle öldürülenlerin say›s› her y›l birkaç bini bulmakta-
d›r. 1982’de yap›lan baflkanl›k seçiminden sonra afl›r› sa¤c›
“Ulusal Kurtulufl Cephesi”ne ba¤l› askerî birlikler de bir darbe
yapt›lar. ‹ktidara gelen General Montt ola¤anüstü hâl ve gerilla-
lara karfl› k›smî seferberlik ilân etti. Ola¤anüstü mahkemeler
kurdu, tüm politik faaliyeti yasaklad› ve bas›na sansür koydu.
1982 seçimlerini izleyen yeni darbeler içeride ve d›flarda büyük
tepkilerle karfl›land›. ABD, askerî yard›m›n› k›sarak askerî rejime
bask› uygulamaya bafllad›. 1985’te yap›lan seçimleri Hristiyan
Demokrat Parti kazand› ve Vinicio Cerezo cumhurbaflkan› seçil-
di. Ocak 1986’da ise yeni anayasa yürürlü¤e girdi. Ocak
1991’de Eylem ve Dayan›flma Hareketi’nden Jorge Serrano
cumhurbaflkan› seçildi. Uygulad›¤› baflar›s›z politikalar sonucu
toplumun birçok kesimini karfl›s›na alan Serrano, May›s 1993’te
anayasay› ask›ya ald›; parlamentoyu ve Yüksek Adalet Mahke-
mesi’ni da¤›tt› ama birkaç gün içinde devrildi. Kongre, onun ye-
rine Romiro de Leon Carpio’yu baflkan seçti. 31 Mart 1995’te
hükümetle gerillalar aras›nda, “yerlilerin haklar› ve kimliklerinin
tan›nmas›” konusunda bir anlaflma imzaland›.
