GRAN‹T
284
detinin bir diyafram ve huni gibi geniflleyen bir boru yard›m›y-
la yükseltilerek ses hâlinde duyulmas› temeline dayan›r.
GRAN‹T,
derinlerde meydana gelen magmatik (plutonik) ka-
yaçlar›n en yayg›n›. Ço¤unlukla pembe ya da gri gibi aç›k renk-
li olup potasyum feldispat (%60 kadar) ve kuvarstan (%30 ka-
dar) oluflur. Bilefliminde genellikle mika ve hornblent bulunur.
Kristalleri birbirinin içine girmifl hâldedir. Yavafl so¤uma sonu-
cu olufltu¤u için iri ya da orta büyüklükte tanelidir. ‹nce taneli
granit, tuz-biber kar›fl›m›n› and›r›r. Feldispattan dolay› rengi k›r-
m›z› da olabilir. Granit, sert ve dayan›kl› oldu¤undan yap›m ifl-
lerinde kullan›l›r. Baz› granitler baflkalaflm›fl kayaç da olabilir.
GRAVÜR,
a¤aç ve maden levha üzerine kaz›larak ya da tafl
üzerine ya¤l› kalemle ifllenerek bask›yla yap›lan resim. Sanat
olarak gravür, tahta üzerine kabartma ve metal üzerine oyma
teknikleriyle yap›l›r. Bafll›ca gravür biçimleri, kuru gravür, hel-
yogravür, ofort, progravür, linolyumdur. ‹lk bilinen gravürler,
15. yüzy›lda Ren k›y›lar›nda a¤açlar üzerine kaz›larak yap›lm›fl
olanlard›r. 16. yüzy›lda Albrecht Dürer a¤aç ve bak›r üzerine,
Maro Antonio maden üzerine çelik uçla kaz›yarak yapt›klar› gra-
vürlerle ünlü olmufllard›r. Wierix kardefller, Claude, Rubens,
Rembrandt, Demarteau, Goya, Picasso, Derain, Moreau, Deca-
ris en ünlü gravürcülerdendir. Türkiye’de Cumhuriyet’ten önce
az›nl›klar, evlerindeki özel preslerle gravür bask›lar› yapm›fllar-
d›r. 1937 y›l›nda Léopold Lévy’nin gelifliyle ilk gravür atölyesi,
Güzel Sanatlar Akademisi’nde aç›ld›. Sabri Berkel, Bedri Rahmi
Eyübo¤lu, Fethi Kayaalp, Mustafa Plevneli, Nurullah Berk, ba-
flar›l› gravür çal›flmalar› yapt›lar.
GREENE, Graham
(1904 Berkhampstead-1991 Cenev-
re), ‹ngiliz yazar›. Oxford Üniversitesi’nde ö¤renim gördü. Bir
süre gazetecilik yapt›. 1934’te Katolikli¤i kabul etmesi, yaflam›-
n› ve yap›tlar›n› önemli ölçüde etkiledi. 1935-1939 aras›nda
film elefltirileri yazd›. 1941-1944 aras›nda D›fliflleri Bakanl›-
¤›’nda çal›flt›. Yap›tlar›nda Bernanos, Mauriac ve J. Green gibi
Katolik Frans›z yazarlar›n›n etkisi görülen Greene, “ciddi kitap-
lar›m” diye adland›rd›¤› romanlar›nda (novels) günah iflleyen
insan›n, Tanr›’n›n yard›m›yla nas›l kurtulabilece¤ini sergiledi.
“Entertainments”, yani oyalay›c›, e¤lendirici diye nitelendirdi¤i,
fiark Ekspresi’nde geçen “Stamboul Train” (‹stanbul Treni,
1932), “‹t’s a Battlefield” (Savafl Alan›, 1933) ve “A Gun for Sa-
le” (Sat›l›k Bir Silâh, 1936) gibi yap›tlar›nda polisiye roman ha-
vas› egemendir. Öteki bafll›ca yap›tlar›: “The Birghton Rock”
(Brighton Kayas›, 1938), “The Confidential Agent” (Gizli Ajan,
1939), “The Power and the Glory” (Güç ve Zafer, 1940), “The
Ministry of Fear” (Korku Bakanl›¤›, 1943), “The Heart of the
Matter” (‹flin Esas›, 1948), “The Third Mann” (Üçüncü Adam,
1950), “The End of the Affair” (‹liflkinin Sonu, 1950), “The Qu-
iet American” (Sakin Amerikal›, 1955), “Our Man in Havana”
(Havana’daki Adam›m›z, 1958), “A Burnt - Out Case” (Bitik Bir
Vaka, 1961), “The Comedians” (Komedyenler, 1966), “The Ho-
norary Consul” (Fahri Konsolos, 1973), Greene, 1981’de “Ways
of Escape” (Kaç›fl Yollar›) ad› alt›nda an›lar›n› da yay›mlad›.
GREENPEACE,
1971’de Vancouver’de do¤an bar›fl hare-
keti. Amac› nükleer denemeler, hayvan türlerinin yok edilmesi
gibi do¤an›n dengesini bozan eylemleri protestolar yoluyla ön-
lemektir. Örgütün, Fransa’n›n Büyük Okyanus’ta yapt›¤› nükleer
denemeleri protesto için yollad›¤› Reinbow Warrior adl› gemi,
iki Frans›z ajan taraf›ndan bat›r›lm›fl, gemide bulunan bir foto¤-
rafç› ölmüfl, ajanlar›n yakalanmas› üzerine Fransa Savunma Ba-
kan› ve bir gizli servis flefi görevlerinden istifa etmifllerdi. Örgüt
ayr›ca, 1987’de Köyce¤iz’in Dalyan yöresinde yumurtlayan kap-
lumba¤alar›n korunmas› için de giriflimlerde bulunmufltur.
GRES,
petrol ya¤lar›yla çözünür hidrokarbon sabunlar›n›n
emülsiyonundan oluflan, mum gibi maddelerle kal›nlaflt›r›lm›fl
bir ya¤d›r. Genellikle aç›k havada çal›flan parçalar›n paslanma-
s›n›, tozlan›p s›k›flmas›n› önlemek ve rahat çal›flmas›n› sa¤la-
mak amac›yla kullan›l›r. Do¤rudan do¤ruya parça üzerine sürü-
lerek ya da (özellikle bilyal› yataklara) gres pompas› ad› verilen
ince delikli, bilyal› bir adaptörden s›k›larak kullan›l›r. Sürüldü¤ü
yerde uzun süre kal›r.
GREV,
bir iflyerinde çal›flan iflçilerin topluca ifli b›rakmalar›;
iflb›rak›m›. Sözcük, Paris’te eskiden iflsizlerin topland›¤› Place
de la Grève ad›ndan gelmektedir. ‹flçiler, ekonomik ve sosyal
durumlar›n› düzeltmek, korumak ve daha genel taleplerini ka-
muoyuna duyurmak, iflveren ya da hükümete kabul ettirmek
amac›yla greve gidebilirler. Buna göre grevler “ekonomik” ya da
“siyasal” amaçl› olurlar. Grev, bir iflyerinde ifli ya tamamen dur-
durmak ya da önemli ölçüde aksatmak biçiminde yap›l›r. ‹flçiler
kendi aralar›nda anlaflarak greve gidebilecekleri gibi, bir örgü-
tün (genellikle sendika) verdi¤i karara uyarak da ifli b›rakabilir-
ler. Bütün iflyerlerinde topluca uygulanan iflb›rak›m›na “genel
grev” denir. Günümüzde grev, birçok ülkenin kanunlar›nca ya-
sal bir hak say›lm›fl, kimi ülkelerde ise k›s›tlanm›fl ya da tama-
men yasaklanm›flt›r.
GREYDER,
genellikle yol yap›m›nda kullan›lan, topra¤› ka-
z›mak, toprak y›¤›n›n› sürükleyip yaymak, yeri düzlemek gibi ifl-
lemler yapan lastik tekerlekli ya da paletli ifl makinesi. Yerdüz-
ler de denir. Greyder, topra¤› sürükleme ya da kenara y›¤ma ifli-
ni, yere paralel duran genifl (5-6 m.) b›ça¤›yla yapar. Karayolu
yap›m›nda ve toprak zeminleri düzeltme ifllerinde vazgeçilmez
bir araçt›r. Greyder, karayollar›nda kar küremeye de yarar.
GREYFRUT,
turunçgillerden, portakaldan daha iri, kanarya
sar›s› renginde, tad› ekfli-ac›ms›, C vitaminince çok zengin
meyve ve bunun a¤ac›; k›zmemesi, alt›ntop
(Citrus paradi-
si).
‹fltah aç›c› özelli¤i de olan bu meyvenin Antiller’den yay›l-
d›¤› san›lmaktad›r. Türkiye’de Akdeniz Bölgesi’nde bol miktarda
yetifltirilir.
GR‹MM, Jacob Ludwig Karl
(1785 Hanau -
1863 Berlin), Alman masal yazar› ve dilbilimcisi. Grimm Kar-
defller’in büyü¤üdür. Babas›n›n ölümü üzerine (1796) gençli¤i
zorluklar içinde geçti. Hukuk ö¤renimine bafllad› (1802). Kral
Jérome’un özel kitapl›k memuru oldu (1808). Elçilik dan›flman›
olarak Viyana Kongresi’ne kat›ld› (1814-1815). Göttingen Üni-
versitesi’nde Eskiça¤ bilimleri ve kütüphanecilik profesörü oldu
(1829). Hannover kral›n›n anayasay› çi¤nemesini protesto eden
yedi ö¤retim üyesinden biri olarak görevinden uzaklaflt›r›ld› ve
