‹ZLANDA
347
rek Meflrutiyet’in yeniden ilân›n› istediler. Olaylar›n geliflmesin-
den çekinen II. Abdülhamit, 24 Temmuz 1908’de anayasay› yü-
rürlü¤e koydu. Prens Sabahattin’in Teflebbüsü fiahsi ve Ademi
Merkeziyet Cemiyeti’yle birleflen Terakki ve ‹ttihat Cemiyeti, ye-
niden Osmanl› ‹ttihat ve Terakki Cemiyeti ad›n› ald›. Ancak bu,
hiçbir zaman gerçek bir birlik olmad›. 21 A¤ustos 1909 tarihli
anayasa de¤ifliklikleriyle, özgürlükleri k›s›tlayan baz› hükümler
ve padiflaha sürgün yetkisi tan›yan 113. madde kald›r›larak par-
lamenter sistem kabul edildi. Padiflah›n yetkileri k›s›tland›, hükü-
metin meclise karfl› sorumlu oldu¤u ilkesi onayland›. 1913 y›l›-
na kadar cemiyetin politik etkinli¤i iki büyük çeliflkiyi bar›nd›r›-
yordu. ‹ttihat ve Terakki, d›flar›da dernek kimli¤indeyken, Mecli-
si Mebusan’daki milletvekillerinin oluflturdu¤u grup, parti olarak
kabul ediliyordu. Bunun yan› s›ra, Meclisi Mebusan’da ço¤unlu-
¤a sahipken bile, hükümet kurma görevini üstlenmiyordu. Cemi-
yet yöneticileri, “iyi niyetli ve namuslu” kiflileri iflbafl›na getirip,
onlara d›flardan yol göstererek ya da birkaç naz›rl›¤› elde tutarak
devlet ifllerini yürütmek istiyorlard›. Bu dönemde, Cemiyet’le
muhalefet aras›nda mücadele bafllad›. ‹ttihat ve Terakki’ye karfl›
geliflen muhalefet, 31 Mart Olay›’n› do¤urdu. Hareket Ordusu ta-
raf›ndan bast›r›lan bu ayaklanma sonucunda II. Abdülhamit taht-
tan indirildi ve yerine kardefli V. Mehmet getirildi. Bunlar›n yan›
s›ra, Osmanl› ‹mparatorlu¤u, 1908’de Bosna ve Hersek’in Avus-
turya taraf›ndan ilhak›, Trablusgarp’›n ‹talyanlarca al›nmas› ve
1912’de patlak veren I. Balkan Savafl› nedeniyle, d›flta da olduk-
ça güç bir durumdayd›. 1912 Temmuzu’nda, V. Mehmet, Ahmet
Muhtar Pafla’y› sadarete atad›. ‹ttihat ve Terakki’den hiç kimsenin
al›nmad›¤› bu hükümet, Büyük Kabine ad›yla tan›n›r. Balkan Sa-
vafl›’nda Osmanl› ordular›n›n yenilmeye bafllamas› üzerine “Bü-
yük Kabine” istifa etti ve yerine Kamil Pafla kabinesi kuruldu. Bu
kabinenin de d›fl›nda b›rak›lan ‹ttihat ve Terakki, bir y›pratma
kampanyas› bafllatt›. 23 Ocak 1913’te Enver ve Talat beylerin yö-
netiminde bir grup, Bab›âli’yi basarak yönetime el koydular.
Mahmut fievket Pafla sadrazam oldu. Enver Pafla yönetimindeki
Osmanl› ordusu, Edirne’yi Bulgarlardan geri ald›. Mahmut fiev-
ket Pafla 13 Haziran 1913’te öldürüldü. May›s 1914’te yap›lan
seçimler sonucunda tek bafl›na iktidara gelen ‹ttihat ve Terakki,
bir bask› rejimi oluflturdu. Sait Halim Pafla kabinesini, Talat Pa-
fla kabinesi izledi. Bu tarihten bafllayarak, ‹ttihat ve Terakki’nin ve
dolay›s›yla Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun yönetimi, Enver, Talat ve
Cemal paflalar›n eline geçti. Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun I. Dün-
ya Savafl›’na giriflinin sorumlulu¤u, ço¤u tarihçi taraf›ndan ‹tti-
hat ve Terakki’nin omuzuna yüklenmektedir. Osmanl› ‹mparator-
lu¤u’nun savafltan yenik ç›kmas› sonucunda, ‹ttihat ve Terakki
yöneticileri, yurt d›fl›na kaçt›lar ve böylece örgüt da¤›lm›fl oldu.
‹YON
, elektriksel olarak yüklenmifl atom, molekül ya da atom
ve molekül gruplar›. ‹yonlar, elektron yitirmifl ya da kazanm›fl
atom ya da atom gruplar›d›r. Metallerin iyonlar› genellikle art›,
ametallerinki ise eksi yüklüdür.
‹YONLAfiMA
, iyon oluflmas› süreci. ‹yonlaflma bir elektroli-
tin uygun bir çözücüde çözülmesiyle ya da gazlarda iyonlaflt›r›c›
›fl›n›m, örne¤in x ›fl›nlar›, alfa, beta ya da gamma ›fl›nlar› etkisiy-
le oluflur.
‹ZC‹L‹K
, “oyun ve yaflam içinde e¤itim” ilkesinin uyguland›-
¤› e¤itim sistemi. ‹ngiliz Lord Roberd Stevenson Baden-Powell
taraf›ndan askerî istihbarat amac›yla kuruldu. Sonralar› gençle-
ri do¤a içinde ruhça ve bedence gelifltirmeyi amaçlayan bir e¤i-
tim sistemine dönüfltü. Türkiye’de ilk olarak meflrutiyet döne-
minde “keflflafl›k” ad›yla kurulan izcilik, cumhuriyetten sonra
tüm okullarda yayg›nlaflt›.
‹ZGÜ, Muzaffer
(1933 Adana), öykü yazar›. Ortaö¤renimi-
ni Diyarbak›r ‹lk Ö¤retmen Okulu’nda tamamlad›. ‹lkokul ve or-
taokul Türkçe ö¤retmenli¤i yapt›. 1979’da emekliye ayr›ld›. Gül-
mece türündeki ilk yaz›lar›n› Akbaba Dergisi’nde yay›mlad›; da-
ha sonra, Milliyet, Cumhuriyet gazetelerinin gülmece sayfala-
r›nda yazd›. “Gecekondu” (1970), “‹lyas Efendi” (1971), “Halo
Day›” (1973), “‹t Adas›” (1993), “S›pa” (1994) adl› romanlar› ve
özel tiyatrolarda sahneye konulan “‹nsaniyettin” (1972), “Kara-
düzen” (1974), “Her Devrin ‹ti” (1975), “Dandini Vatandafl Dan-
dini” (1991) oyunlar›yla tan›nd›. “Bando Tak›m›” (1975), “Do-
numdaki Para” (1977), “Deliye Her Gün Bayram” (1980), “Sen
Kim Hovardal›k Kim” (1980), “‹flte Mühür ‹flte Sen” (1984), “Siz
Bilirsiniz Paflam” (1987), “Bir Namussuz Aran›yor” (1990) ki-
taplar›nda öykülerini birlefltirdi. “H›d›r Baba” adl› öyküsüyle Ak-
flehir Nasrettin Hoca ve Turizm Derne¤i’nin açt›¤› Ulusal Gül-
mece Öyküsü Yar›flmas›’nda üçüncülük ödülü kazand› (1977).
Çocuk kitaplar›: “Ekmek Paras›” (1979). “Bülbül Düdük”
(1980), “Çizmeli Osman” (1980) “Pazar Kufllar›” (1980), “Uçtu
Uçtu Ali Uçtu” (1980), “Kuklac›” (1995), “Uçan Eflflek” (1996),
“Akrobat Pisicik” (2000), “Anneannem Sihirbaz” (2003).
‹ZLANDA
, (‹zlandaca: ‹sland, Fr.: ‹slande, ‹ng.: ‹celand), Ku-
zey Atlas Okyanusu’nda, Grönland yak›n›nda ayn› ad› tafl›yan ada
üzerinde devlet. Bir yandan etkin volkanlar (birçoklar› içinde en
tan›nm›fl› Hekla), derin çatlaklar boyunca yay›lm›fl lav alanlar›,
s›cak su kaynaklar› ve gayzerler, öte yandan adan›n iç k›s›mlar›n-
da yay›lan örtü buzullar› (en büyü¤ü olan Vatnajökull buzullar›
adan›n % 11,5’ini kaplar), ‹zlanda’n›n en göze çarpan fizik özel-
li¤idir. Kutup dairesi üzerinde bulunmas› nedeniyle bitkilerin ye-
tiflme s›n›rlar› d›fl›nda kal›r. Ancak birkaç yüz bin ton hayvan ye-
mi ile patates (10.000 ton kadar) ve do¤al s›cak sularla ›s›t›lan
seralarda sebze ve çiçek yetifltirilir. Hayvanc›l›k daha önemlidir
(1.000.000 kadar koyun). Bununla birlikte, iklim k›y›larda Golfst-
rim’in etkisiyle, bulundu¤u enleme göre çok ›l›kt›r (en s›cak ve en
so¤uk ay ortalamalar› Reykjavik’te 11,2º ve -1,5º). Adan›n eko-
nomik varl›¤› hemen hemen bal›kç›l›¤a ve deniz ürünlerine daya-
l› endüsriye ba¤l›d›r. Y›lda 1.000.000 ton kadar som, ringa ve
balina avlan›r, bal›k ve bal›k ürünleri ihracat›, 1986’da genel ih-
racat›n % 77’sini meydana getirir. Son y›llarda çok canlanan tu-
rizm de ikinci derecede önemli bir gelir kayna¤› olmufltur. Kö-
mür ve petrol yoktur. Ancak s›cak su kaynaklar› önemli bir ener-
ji kayna¤› oldu¤u gibi, hidroelektrik üretme potansiyeli de yük-
sektir. Bu koflullar alt›nda, bir kutup ülkesi oldu¤u hâlde ‹zlanda
zengin ve halk›n›n yaflama düzeyi çok yüksek olan bir ülkedir. 8.
yüzy›lda keflfedilen ada, 9. yüzy›ldan itibaren Vikingler taraf›ndan
iskâna baflland›. 13. yüzy›lda Norveç’e aitti. 1380’de Danimar-
ka’ya ba¤land›. 1834’te Danimarka parlamentosunda temsil edil-
