‹SFEND‹YARO⁄ULLARI
340
yeni bir ‹SBN numaras›n› gerekli k›lar. ‹SBN, bafll›k sayfas›n›n
arkas›yla arka kapa¤›n veya varsa d›fl kab›n alt›nda, barkodun
yan›nda yer al›r.
‹SFEND‹YARO⁄ULLARI
→
CANDARO⁄ULLARI
‹SHAK PAfiA SARAYI,
A¤r› Da¤› yak›n›nda Do¤ubeyaz›t
ilçesinde kervansaray. Kitabesinde hicrî takvime göre 1199’da
yap›ld›¤› belirtilir. ‹shak Pafla Saray› çeflitli bölümlerden oluflur.
Cephesinin orta k›sm›nda, yontma tafllarla süslü bölüm, harem
k›sm› olarak ayr›lm›flt›r. 30x20 m. ölçüsünde bir beylik odas› ve
buradan aç›lan bir koridor ucundan merdivenle ‹shak Pafla ve
zevcesinin gömülü bulundu¤u bölüme geçilir. Bir saray için ge-
rekli bütün üniteleri vard›r. ‹shak Pafla Saray›, Selçuk mimarisi-
nin belirgin özelliklerini tafl›r.
‹S‹DOROS
, Miletoslu (6. yüzy›l), Bizansl› mimar. Tralleisli
Anthemios ile birlikte Ayasofya Kilisesi’ni yapt› (537). Ye¤eni
Genç ‹sidoros ile birlikte de, kilisenin kubbesini yeniden ördü
(554).
‹S‹M
→
AD
‹SKAMB‹L
, bir yüzlerinde resim ya da rakamlar, iflaretler bu-
lunan, çeflitli oyunlar oynamaya yarayan kartlar ve bu kartlarla
oynanan oyunlar. ‹skambil ka¤›tlar›, 52 kartl›k bir desteden olu-
flur. Bu deste, maça (pik), kupa (kör), karo ve sinek (trefl) ola-
rak adland›r›lan 13’erli dört gruba ayr›l›r. Her grupta üç resimli
(rua, dam, vale) kart vard›r. Kalan kartlar 1’den 10’a dek numa-
ra al›r. 52’lik deste d›fl›nda yer alan “joker”, konken ve remi gi-
bi oyunlarda kullan›l›r ve her kart›n yerine geçer.
‹SKELET
, insan ve hayvan vücudundaki tafl›y›c› sistem. Gö-
revi, vücudun çat›s›n› oluflturmak ve ona dayanak sa¤lamakt›r.
‹skelet bir hücrelilerden bafllayarak birçok canl›da görülür. Çe-
flitli maddelerden meydana gelebilir. Yap›s›nda genellikle orga-
nik bileflikler, silisyum dioksit, kalsiyum karbonat bulunur. Bir-
hücrelilerde ve süngerlerde iç iskelet knidlilerde, solucanlarda,
eklembacakl›larda kutikula, kabuk, evcik, vb. adlar alan d›fl is-
kelet biçimindedir. Derisidikenlilerin iskeleti ise deri iskeleti bi-
çimindedir ve kalker cisimciklerinden oluflmufltur. ‹skelet ger-
çek anlamda omurgal›larda ortaya ç›kar. Embriyon evresinde k›-
k›rdak sertli¤inde bir kordadan oluflur. Korda, bireyin yaflam›n›n
daha sonraki evrelerinde omurgay› meydana getirir. Omurgal›-
lar›n çeflitli s›n›flar›nda iskeletin yap›s› birbirinden az çok farkl›-
d›r. ‹skeletin evriminde önce yavafl yavafl ilerleyen kemikleflme
görülür ve böylece köpekbal›klar›n›n k›k›rdaktan yap›lma iskele-
tinden insan›n kemik iskeletine gelinir. Bundan baflka evrim
ilerledikçe kemik say›lar› azal›r ve bafllang›çta birbirine benze-
yen kemik parçalar› aras›ndaki farkl›laflma artar. En geliflmifl
omurgal› olan insan›n iskeleti kemik ad› verilen maddeden olu-
flur. Kemi¤in kat›l›k özelli¤ini kalsiyum tuzlar›, direncini ve es-
nekli¤ini de kolajen ad› verilen bir madde sa¤lar. Yeni do¤an
bebeklerin kemiklerinde kalsiyum tuzlar› yerine kolajen madde-
sinin fazla bulunmas›, kemiklerinin yumuflak olmas›n› sa¤lar.
Yaflland›kça kemiklerdeki kalsiyum tuzlar›n›n oran› artar ve do-
lay›s›yla kemikler sertleflir. Geliflmifl insanlar›n iskeletinde 206
tane kemik vard›r. Bunlardan 22’si baflta, 58’i gövdede, 126’s›
da kol ve bacaklardad›r. Bafl kemiklerinin 8 tanesi, içlerinde tüm
beyni tafl›rlar ve kafatas› ad›n› al›rlar. Geri kalan 14 kemik yüz
bölgesini oluflturur. Gövde üstte gö¤üs kafesi ve omuz kemeri,
altta kalça kemeri, arkada bafltan kuyruksokumuna kadar uzayan
omurgadan oluflur. Omurga (belkemi¤i) birbiri üzerine oturmufl
33 omurdan meydana gelmifltir. Kollar omuz kemerine, bacak-
lar kalça kemerine ba¤lan›r. ‹skeletin ve iskeleti oluflturan ke-
miklerin flekillerine ve yap›s›na bakarak iskelet sahibinin birçok
özellikleri hakk›nda (›rk›, yaflay›fl biçimi, fiziksel geliflimi, cinsi-
yeti vb.) fikir edinilebilir.
‹SLÂM
, Hz. Muhammet’in getirdi¤i din. Sözcü¤ün anlam› bo-
yun e¤me, teslim olmad›r. Bu dini benimseyen kifli, Allah’a iç-
tenlikle ba¤lan›p teslim olmufl demektir. ‹slâm dininin kurucu-
su Hz. Muhammet’e ilk vahiy 610 y›llar›nda geldi. Allah’›n, ken-
disini insanlara do¤ru yolu göstermekle görevlendirdi¤ine gö-
nülden inanan Hz. Muhammet, çoktanr›l› Mekkelileri, tektanr›l›
‹slâm dinine ça¤›rmaya ve kendisine zaman zaman gelen vahiy-
leri bildirmeye bafllad›. Ona inan›p ilk Müslüman olan da efli
Hatice oldu. ‹kinci Müslüman’›n ise arkadafl› Ebubekir oldu¤u
san›l›yor. Müslümanl›k, bafllang›çta dinsel-ahlâksal bir kurulufl
niteli¤indeydi. Yeni do¤an k›z çocuklar›n› gömmemeyi, Allah’a
inanmay› ve tap›nmay›, iyilik yapmay›, kötülükten kaç›nmay›
ö¤ütlüyordu. Yapt›r›m olarak da ölümden sonra gidilecek cen-
net ile cehennemi ortaya koyuyordu. Çoktanr›l› Mekkelilerin, ‹s-
lâmdan önce de ulu sayd›klar› Allah (Al-Lata) adl› bir tanr›lar›
vard›. Mekkeliler, yabanc›s› olmad›klar› Yahudi ve Hristiyan
dinleriyle ortak yönleri olan ve bu dinlere sayg› gösteren yeni
dine karfl›, önceleri önemli bir tepki göstermediler. ‹slâm dini
yavafl yavafl yay›ld›, Medine’de birçok kifli Müslüman oldu. Gü-
cü artan peygamber, Araplar›n öbür tanr›lar›n› yads›maya, top-
lumsal yap›da düzenlemeler yapma girifliminde bulunmaya kal-
k›fl›nca, iflleri yolunda olan kimseler, durumlar›n›n bozulaca¤›
kayg›s›yla direnifle geçtiler. Ço¤unlu¤u güçsüz ve önemsiz ki-
flilerden oluflan Müslümanlara sald›r›lar bafllad›. Bask›lar kor-
kulu bir nitelik al›nca Müslümanlar göç etmek zorunda kald›lar.
622 y›l›nda Muhammet de Medine’ye göçtü. Bu göç, sonralar›
hicrî tarihin bafllang›c› say›ld›. Medine’de k›sa süre içinde güç-
lenen Muhammet, Mekkelilere karfl› savaflmaya bafllad›. Mek-
ke’de inen Kuran ayetlerinde dinde zorlama olmad›¤› söylenir-
ken, Medine’de inen ayetlerde fetihlere, kutsal savafllara yer ve-
rilir. Peygamber’in amac›, Araplar› ‹slâm dini içinde toplay›p bir
birlik oluflturmakt›. Göçebe Araplar› da bu birli¤e katmaya çal›-
