560
Lord Curzon
rumluluk, tahmini önceden kestirilemeyecek olan bütün
kötü sonuçlar›yla birlikte do¤rudan do¤ruya Zat›flahane-
ye aittir. Yüksek flahsiyetinizin bu durum karfl›s›nda vic-
danî ve tarihî görevinizi tamam›yla yerine getirmenizi ve
sonuçlar›n› taraf›m›za kesin ve aç›k olarak bildirmenizi
bekliyoruz. Bu vesile ile samimî sayg›lar›m›z›n kabulünü
rica ederiz, efendim.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Baflkan›
Mustafa Kemal
Sayg›de¤er Efendiler, asl›nda maddî ve manevî bak›mdan hükmü kalma-
m›fl ve fakat varl›¤›n› devam ettirmesi de çok zararl› olan ‹stanbul Hükû-
meti’ni bertaraf etmek önemliydi. Buna engel olanlar›n bafl›nda Padiflah
ve Halife bulunuyordu. Bu bak›mdan, durumun aç›kl›k kazanmas› için ya-
p›lacak ilk ifl, bu makama, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni ve Hükûmeti’ni
tan›tmak olmal›yd›. Zaten elimizde olmayan ve temas›m›z bulunmayan bu
makama, henüz baflka bir ifllem uygulayabilecek maddî bir gücümüz de
yoktu. Bu yüzden Tevfik Pafla’ya ayn› gün flu üçüncü telgraf› da yazd›m:
Ankara, 28.1.1921
‹stanbul’da Tevfik Pafla Hazretleri’ne
Resmî ve özel telgraf›m›zdaki görüfl ve tekliflerimizi afla-
¤›da özet alarak tekrarlar, gere¤inin acele yerine getirile-
rek sonucunun bildirilmesini rica ederiz:
1- Zat›flahaneye, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni tan›d›¤›n›
k›sa bir Hatt-› Hûmayun’la ilân edeceklerdir. Bunda Hilâfet
ve Saltanat makam›n›n dokunulmazl›¤›n› esas olarak ka-
bul etmifl olan Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni bugünkü
flekli, niteli¤i ve yetkisiyle kabul buyurduklar›n› belirte-
ceklerdir. Di¤er ayr›nt› ve inceliklerin ilâvesi, flimdilik ka-
r›fl›kl›¤a yol açabilir.
2- Birinci madde hükmü yerine getirildi¤i takdirde, bir ai-
le meselesi olan iç durumumuzun düzenlenmesi afla¤›da-
ki flekilde olabilir:
Zat›flahane eskisi gibi ‹stanbul’da otururlar. Yetkili ve so-
rumlu olup her türlü sald›r›dan uzak bulunan ve her türlü
istiklâl unsurunu kendisinde toplayan Türkiye Büyük Mil-
let Meclisi ve Hükûmeti flimdilik Ankara’da bulunur. Elbet-
te, ‹stanbul’da art›k kabine ad› alt›nda bir heyet kalmaz.
Ancak, ‹stanbul’un özel durumu dolay›s›yla Zat›flaha-
ne’nin yan›nda Büyük Millet Meclisi’nce görevlendirilecek
ve yetki verilecek bir heyet bulundurulur.
3- ‹stanbul flehri ile çevresine ait yönetimin nas›l düzen-
lenece¤i sonradan düflünülür ve uygulan›r.
4- Bu flartlar kabul edilip uyguland›¤› takdirde, Büyük Mil-
let Meclisi’nce onaylanm›fl bütçemize, Padiflah ve hane-
dandan olanlar için daha önce konmufl bulunan ödenek,
görevlendirilecek olan bütün memurlar›n ve di¤er maafl-
l›lar›n ayl›klar›n› ödemek için gerekli olan para hükûmet-
çe sa¤lanarak ödenecektir. Malî gücümüz bunu karfl›laya-
cak durumdad›r.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Baflkan›
Mustafa Kemal
Tevfik Pafla’n›n bu uzunca telgraf›m›za gece verdi¤i cevap çok k›sa oldu.
Tevfik Pafla’n›n cevab› fluydu:
Tel
28/29.1.1921
Telgraflar› ald›m. Yar›n kabineyi toplayarak saat 18.00’de
bilgi sunar›m, efendim.
Tevfik Pafla ve Arkadafllar›, Anadolu’yu ‹stanbul Hükûmetine
Ba¤lamaya Çal›fl›yorlar
Tevfik Pafla, kabinesini toplam›fl, cevap verdi. Bunu da oldu¤u gibi bilgini-
ze sunaca¤›m:
‹stanbul, 29.1.1921
Ankara’da Mustafa Kemal Pafla Hazretleri’ne
‹lgi: 28 Ocak 1921 tarihli üç ayr› telgraflar›.
Bugünkü Hükûmet, ‹stanbul ile Anadolu’nun birleflmesindeki
menfaatlere öteden beri de¤er verdi¤inden bu maksatla ifl
bafl›na gelmifl ve flimdiye kadar bu u¤urda çal›flm›flt›r.
Milletin hâkimiyet haklar›n› korumak için sarfetti¤iniz emek-
lerin ve verdi¤iniz kurbanlar›n, karfl›s›nda bulundu¤umuz el-
veriflli durumu yaratt›¤›na, onda büyük ölçüde etkisi oldu¤u-
na inan›yoruz. Bu sebeple millete bir yarar sa¤layacak olan
tekliflerinizi kabule haz›r›z. Bu bak›mdan bildirdi¤iniz husus-
larla ilgili görüfllerimizi afla¤›da aç›kl›yorum:
Konferansa dolayl› olarak ça¤r›lman›z tabiîdir. Çünkü ‹tilâf
Devletleri’nin temsilcileri buradad›r. Bu bak›mdan durumun,
‹stanbul’da bulunan ve sizinle iflbirli¤i yapmaya çal›flan bir
hükûmet vas›tas›yla bildirilmesi pek tabiî görülmelidir. fiimdi-
ye kadar Anadolu’yu tan›maya bile lüzum görmeyen Avrupa
hükûmetlerinin, özellikle Anadolu delegelerinin konferansta
bulunmas›n› flart koflmalar›, sevindiricidir. Bu bak›mdan, bir
flekil meselesine tak›larak bu mutlu de¤ifliklikten yararlanma-
mak, millete karfl› üzerinize ald›¤›n›z görev ile asla ba¤dafl-
maz. Zaten aram›zda birleflti¤imiz ilân edildikten sonra, dele-
gelerimiz ayr› gayr› de¤il, tek vücut demek olur. Delegeler, ka-
rarlaflt›r›lan esaslar çerçevesinde konuflacaklar›na göre, bu
konuda bir sak›nca düflünülemez. Bundan dolay› devlet ve
millete karfl› yüklendi¤imiz görev, bu tarihî anda, bize uzat›-
lan elden yararlanmam›z› kesinlikle emretmektedir. Bundan
kaç›nman›n, Yunan iddialar› karfl›s›nda savunmas›z kal›nmas›-
na ve memleketimizin daha uzun zaman harp felâketlerine
sahne olmas›na yol açaca¤› düflünülmelidir. Asl›nda, istekleri-
mizi konferans huzurunda öne sürmek ve hakk›m›z› Avru-
pa’da duyurmak, konferans›n sonuçsuz kald›¤› farzedilmifl ol-
sa bile, yine zarar getirmez. Zat›âlilerinin ve arkadafllar›n›z›n
vatanseverlikleri, bu f›rsat›n kaç›r›lmayaca¤›n›n güvencesidir.
fiimdiye kadar eski hükûmetlerce al›nm›fl ve her iki taraf için
kötü sonuç vermifl olan kararlar›n kald›r›lmas› tabiî oldu¤un-
dan, aram›zda art›k ayr›l›k ve gayr›l›k kalmam›flt›r. Ancak, ‹s-
tanbul iflgal alt›nda bulundu¤undan, burada hükûmet ifllerinin
büsbütün ve tamamen ‹tilâf Devletleri’nin eline geçmesine ve
böylece antlaflmadaki ‹stanbul’la ilgili maddelerin yürürlü¤e
konmas›na yol açacakt›r. Ayr›ca, harp hâlinde bulundu¤umuz
Yunan askerlerinin flu s›rada ‹stanbul ve dolaylar›nda bulunu-
flu da, bu teklifleri uygulanamaz bir duruma getirmifltir. Kabi-
nemizin ifl bafl›nda kalma düflüncesiyle bu görüfllerin bir ilgisi
bulunmad›¤› konusunda teminat vermeyi bile gereksiz bulu-
rum. Esasen bugün bir an önce çözülmesi gereken as›l sorun,
vakti yaklaflmakta bulunan konferansa delegelerimizi yetifl-
tirmekten ibarettir. Biz konferansta bulunmad›¤›m›z takdirde,
Yunanl›lar kat›lacaklar›ndan, yoklu¤umuzda hüküm giymek
ve dolay›s›yla davam›z› kaybetmek tehlikesi ile karfl›laflaca¤›-
m›z için, bu konuda taraf›m›zdan sorumluluk kabul edileme-
yece¤ini bildirir; toplant› gününden önce konferansta bulun-
mak menfaatimiz gere¤i olaca¤›ndan, delegelerinizin acele
buraya gönderilmesini rica ederim.
Sadrazam Tevfik
Sayg›de¤er Efendiler, Tevfik Pafla ve hükûmeti, ‹stanbul ve Anadolu’nun
birleflmesi için çal›flm›fl oldu¤unu söylüyor. Do¤rudur. Biz de ayn› fley için
çal›flmakta idik. fiu farkla ki, Tevfik Pafla ve arkadafllar›, Anadolu’yu, eski-
den oldu¤u gibi ‹stanbul’a ba¤lamak ve tutsak etmek istiyordu. Hem de
düflman kuvvetlerinin iflgali alt›nda bulunan ‹stanbul’a …… Tevfik Pafla ve
arkadafllar›, Anadolu’yu ‹stanbul Hükûmeti’ne ba¤lamaya çal›fl›yor. Öyle
bir hükûmete ki, dünyada varl›¤›na göz yumuyorsa düflman emellerinin
gerçekleflmesini kolaylaflt›rmaya yard›mc› olacak nitelikte kabul edildi¤i
içindi. Tevfik Pafla ve arkadafllar›na göre, elveriflli bir durumun do¤mufl
olmas›nda Anadolu mücadelesinin çok büyük etkisi vard›. Ama bu duru-
mu yaratan yaln›z Anadolu’nun mücadelesi de¤ildir. ‹htimal ki, bu ihtiyar
▲
LONDRA KONFERANSI
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
