568
Lozan Antlaflmas›
olup iki taraftan birinin iste¤i üzerine Milletler Cemiyeti’nce de¤iflik-
li¤e u¤rat›labilecek.
Mart 1922 teklifinde:
Bütün Anadolu ve dolay›s›yla ‹zmir de bize ge-
ri verilecek yolunda aldat›c› bir vaat. ‹zmir Rumlar›’n›n yönetime ada-
letli bir flekilde kat›lmas›n› sa¤lamak için ve ayn› hakk›n Yunanis-
tan’da kalacak Edirne Türklerine de verilmesi flart›yla bir usul tespiti
konusunda ‹tilâf Devletleri, Türkiye ve Yunanistan ile anlaflacaklard›r.
Lozan’da:
Elbette bu gibi meseleler söz konusu bile edilmemifltir.
c) Suriye s›n›r›:
Sévres’de:
Akdeniz k›y›s›nda afla¤› yukar› Karatafl burnundan baflla-
yarak Osmaniye, Bahçe, Gaziantep, Birecik, Urfa, Mardin ve Nusay-
bin’i, epey güneyde ve Suriye topraklar›nda b›rakan bir s›n›r.
Mart 1921’de:
Afla¤› yukar› flimdiki s›n›r olmak üzere Frans›zlarla ay-
r›ca bir antlaflma imzalanm›flt›r.
Lozan’da:
20 Ekim 1921 tarihli Ankara Antlaflmas›’ndaki s›n›r oldu¤u
gibi b›rak›lm›flt›r.
d) Irak s›n›r›:
Sévres’de:
‹madiye bizde kalmak flart›yla, Musul ilinin kuzey s›n›r›.
Mart 1921 teklifinde:
Söz konusu edilmemifltir.
Mart 1922 teklifinde:
Söz konusu edilmemifltir.
Lozan’da:
Çözümü daha sonraya b›rak›lm›flt›r.
e) Kafkas s›n›r›:
Sévres’de:
Türk-Ermeni s›n›r›n›n tayini Amerika Cumhurbaflkan›
Wilson’a b›rak›lm›flt›r. Wilson, s›n›r olarak Karadeniz k›y›s›nda, Gire-
sun’un do¤usundan bafllayan, Erzincan’›n bat› ve güneyinden, Elma-
l›, Bitlis ve Van Gölü’nün güneyinden geçen ve birçok noktada Birin-
ci Dünya Savafl›’ndaki Türk-Rus Cephesini izleyen bir hatt› göster-
mifltir.
Mart 1921 teklifinde:
Milletler Cemiyeti bir Ermeni yurdu kurulmas›
için do¤u illerinden Ermenistan’a b›rak›lacak topraklar›n tespiti için
bir komisyon kuracak, Türkiye bu komisyonun karar›n› kabul edecek.
Lozan’da:
Bu konu ortadan kald›r›lm›flt›r.
f) Bo¤azlar bölgesi:
Sévres’de:
Rumeli’nin Türkiye’de kalan bütün parçalar›.
Anadolu’nun Adalar Denizi üzerinde afla¤› yukar› ‹zmir bölgesinin s›-
n›r›ndan bafllayarak Manyas Gölü’nün güneyine, Bursa’n›n ve ‹znik’in
biraz kuzeyinden ve Sapanca Gölü’nün bat› ucundan Ahabadr (A¤va)
deresinin göle döküldü¤ü yere kadar uzanan bir hatla s›n›rland›r›l-
m›fl bölge. Bu bölgelerde asker bulundurmak ve askerî harekâtta bu-
lunmak hakk› yaln›z ‹tilâf Devletleri’ne aittir. Bu bölgedeki Türk jan-
darmas› da ‹tilâf Devletleri’nin komutas› alt›nda olacakt›r.
‹tilâf Devletleri, bu bölge içinde, askerî maksatlarla kullan›labilecek
yol ve demiryolu yap›m›n› yasaklayabilece¤i gibi, yap›lm›fl olan yol-
lardan bu gayeyle kullan›lacak olanlar› da tahrip ettirebilecektir.
Mart l921 teklifinde:
Çanakkale güneyinde Tenedos (Bozcaada) kar-
fl›s›ndan Karabiga’ya çekilen hatt›n kuzeyi ile Bo¤aziçi’nin her iki ya-
kas›nda, 25 kilometrelik bir bölge. Çanakkale bo¤az›na hâkim olan
her iki taraf›ndaki adalar .
‹tilâf Devletleri, yaln›z Yunanistan’a kalacak olan Gelibolu ve bize ka-
lacak olan Çanakkale’de asker bulunduracak böylece, ‹stanbul’u ve
‹zmit yar›madas›n› boflaltacak, Türkiye’nin ‹stanbul’da asker bulun-
durmas›na ve Anadolu’dan Rumeli’ye ve Rumeli’den Anadolu’ya as-
ker geçirmesine izin verecektir.
Mart 1922 teklifinde:
Çanakkale’nin güneyinde Erdek yar›madas› d›-
flar›da kalmak üzere Çanakkale sanca¤›. Bo¤aziçinin güneyinde o za-
man tarafs›z say›lan bölge, yani afla¤› yukar› ‹zmit yar›madas› asker-
siz bölge olacakt›r.
Bizde ‹tilâf Devletleri’nin iflgal kuvvetleri kalmayacakt›r.
Lozan’da:
Gelibolu yar›madas› ile Kumba¤›, Baklaburnu hatt›n›n gü-
neydo¤usu, Çanakkale bölgesinde, k›y›dan yirmi kilometrelik bir yer
ve Bo¤aziçi’nin iki yakas›nda k›y›dan on befl kilometrelik birer bölge
ve Marmara’da da ‹mral› d›fl›ndaki adalarla ‹mroz ve Bozcaada, as-
kerden ar›nm›fl bir duruma getirilecektir.
Hiçbir yerde ‹tilâf Devletleri’nin iflgal kuvvetleri kalmayacakt›r.
2. Kürdistan
Sévres’de:
F›rat’›n do¤usunda ve Ermenistan, Irak ve Suriye aras›n-
da kalan bölge için ‹tilâf Devletleri temsilcilerinden kurulacak bir ko-
misyon özerk bir yönetim flekli haz›rlayacakt›r.
Antlaflman›n imzalanmas›ndan bir y›l sonra bu bölgenin Kürt halk›,
Milletler Cemiyeti’ne baflvurarak Kürtlerin ço¤unlu¤unun Türki-
ye’den ayr› ba¤›ms›z bir devlet kurmak istediklerini ispat ederse ve
Meclis de bunu kabul ederse, Türkiye bu bölgedeki her türlü hakla-
r›ndan vazgeçecektir.
Mart 1921 teklifinde:
‹tilâf Devletleri, flimdiki durumu gözönünde tu-
tarak, bu konuda Sévres tasla¤›nda de¤ifliklik yap›lmas›n› dikkate al-
ma e¤ilimindedir. fiu flartla ki, özerk yönetilen bölgelerle Kürt ve
Asurî-Geldanî ç›karlar›n›n yeterince korunmas› için taraf›m›zdan ko-
layl›klar gösterilsin.
Mart 1922 teklifinde:
Söz konusu edilmemifltir.
Lozan’da:
Elbette söz konusu ettirilmemifltir.
3. ‹ktisadî Nüfuz Bölgeleri
Sévres AntIaflmas›’ndan sonra ‹tilâf Devletleri’nin aralar›nda imza
ettikleri üçlü antlaflmaya (Accord tripartite) göre:
a) Frans›z nüfuz bölgesi:
Suriye s›n›r›yla afla¤› yukar› Adana ilinin bat› ve kuzey s›n›r›, Kayse-
ri ile Sivas’›n kuzeyinden geçen ve Mufl’u d›flar›da b›rakarak bu kasa-
baya yaklaflt›ktan sonra Cizre’ye giden bir hatt›n içinde kalan bölge.
b) ‹talyan nüfuz bölgesi:
‹zmit yar›madas›ndan ç›kt›ktan sonra Afyonkarasihar’a kadar Ana-
dolu demiryolu hatt› ve oradan Kayseri yak›nlar›nda Erciyes da¤› yö-
resine kadar giden hatla ‹zmir bölgesi, Adalar Denizi, Akdeniz ve
Frans›z bölgesi aras›nda kalan bölge.
Mart 1921’de:
Bekir Sami Bey ile Frans›z ve ‹talyan D›fliflleri Bakanla-
r› aras›nda imza olunup hükûmetçe reddedilen antlaflmalara göre:
a) Frans›z nüfuz bölgesi:
O s›rada Frans›z iflgali alt›nda bulunan yerlerle Sivas, Elaz›¤ ve Diyar-
bak›r illeri.
b) ‹talyan nüfuz bölgesi:
Antalya, Burdur, Mu¤la, Isparta sancaklar›yla Afyonkarahisar, Kütah-
ya, Ayd›n ve Konya sancaklar›n›n daha sonra tayin edilecek k›s›mlar›.
Mart 1922 teklifinde:
Söz konusu edilmemifltir.
Lozan’da:
Söz konusu edilmemifltir.
4. ‹stanbul
Sévres’de:
Antlaflma samimiyetle uygulanmad›¤› takdirde ‹stanbul
da bizden al›nacakt›r.
Mart 1921 teklifinde:
Bu tehdidin kalkaca¤›, Türkiye’nin ‹stanbul’da
asker bulundurabilece¤i ve Bo¤aziçi’nin çevresindeki askerden ar›n-
m›fl bölgeden askerî kuvvet geçirilmesine izin verilece¤i belirtilmifl-
tir.
Mart 1922 teklifinde:
‹stanbul’dan ç›kar›laca¤›m›z tehdidinin kald›r›-
laca¤› ve ‹stanbul’da bulundurulabilecek Türk kuvvetinin artt›r›laca-
¤› vaad edilmektedir.
Lozan’da:
Söz konusu olmam›flt›r.
Lozan Konferans› nedeniyle
‹sviçre Hükûmetince bast›r›-
lan madalyonun ön yüzü.
▲
LOZAN KONFERANSI
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
