587
Mandac›l›k
yay›lmas› ve genellefltirilmesi ile bu teflebbüs nas›l
ba¤daflt›r›lacakt›r.
e) Din ve mezhep hürriyetinin sa¤lanmas› maddesi de
önemlidir. Patrikhanelerin imtiyazlar› devam eder-
ken bunun farkl› yan› ve anlam› nedir?
f) Temsilcinin beflinci madde olarak sözünü etti¤i bü-
tün Osmanl› ülkesinin s›n›rlar› ne demektir? Yani sa-
vafltan önceki s›n›rlar›m›z m›d›r? E¤er bu deyim için-
de Suriye ve Irak da varsa, Anadolu halk›n›n, Arabis-
tan ad›na mandaterlik iste¤ine hak ve yetkisi olabilir
mi?
g) Bugünkü hükûmetin politikas› nedir? Tevfik Pafla ne-
den Londra’ya gitti? Amerikal›lar gibi ‹ngilizlerin de
ayr›ca bir mandaterlik politikas› güttükleri anlafl›l›-
yor. Aralar›ndaki fark nedir? Hükûmet, Amerikan
mandas› için ne düflünüyor? Yani buna e¤ilimli mi,
yoksa isteksiz mi? Amerikal›lar neden Ermenistan
mandaterli¤ini b›rakt›lar? Amerikal›lar manday› al-
maya ne dereceye kadar yatk›n ve isteklidirler?
2- Sivas Kongresi’nin toplanmas›, Erzurum Kongresi’nin
sonucuna ba¤l›d›r. Bununla ayr›ca u¤rafl›lmaktad›r. Yük-
sek flahsiyetlerinin bunu beklemek üzere ya Tokat’ta ya-
hut Amasya’da bulunmalar› uygundur. Sayg›lar›m›z› su-
nar›z.
Mustafa Kemal
Güvenlikle ilgili
Amasya, 30.7.1919
‹vedi
93
3’üncü Ordu Müfettiflli¤i Kurmay Baflkanl›¤›’na
1- Mustafa Kemal Pafla’ya özel; Bekir Sami Bey’den al›nan
cevap afla¤›da arz olunur:
a) Tam ba¤›ms›zl›k istendi¤i takdirde, vatan›n birçok böl-
geye ayr›laca¤› ve birkaç mandaya tâbi tutulaca¤›m›z
Dörtler Komisyonu’nca kararlaflt›r›lm›flt›r. Bu bak›m-
dan ve buna engel olmak için, Amerikan temsilcisi, bir
manda istemenin en uygun olaca¤›n› söylemifltir.
b) Yaln›z hâkimiyet haklar› söz konusudur; yurt bütünlü-
¤ümüzün korunmas› temel ilkedir.
c) Amerika’dan herhangi flekilde bir hükûmet istemeye-
ce¤iz. Amerika’ya adil bir hükûmet kuraca¤›m›z konu-
sunda güvence verece¤iz. Anayasam›z›n hükümleri
yürürlükte kalmak, Hanedan’›n her türlü hüküm sürme
haklar›na dokunulmamak ve korunmak, eskiden oldu-
¤u gibi d›flar›da temsilcilerimiz bulunmak flart›yla,
Amerikan Hükûmeti’nin mutlulu¤umuza ve geliflmemi-
ze yard›mc› olmas›n› isteyece¤iz. ‹steyece¤imiz man-
da flekli budur.
d) Ö¤retim ve e¤itimin yay›lmas›ndan ve genellefltiril-
mesinden maksat, Amerikan okullar›n›n köylerimize
kadar girmesine izin vermek de¤il, millî ve islâmî ö¤-
retim ve e¤itimi yaymaya ve genellefltirmeye çal›fla-
ca¤›m›z konusunda kendilerine söz vermekle birlikte
yard›mlar›n› istemektir. Mandaterli¤i Amerikan mis-
yonerlerine de¤il, Amerikan Hükûmeti’ne vermek is-
tiyoruz.
e) Din ve mezhep hürriyeti esasen dinî ve islâmî ilkele-
rimizin gere¤idir; Amerikan kamuoyu bu gerçe¤i bil-
medi¤i için, kendilerine bu konuda güvence vermek
istiyoruz. Temsilcinin sözünü etti¤i s›n›rlar savafltan
önceki s›n›rlar›m›zd›r. Suriye ve di¤er memleketler
üzerinde bizim mandaterlik iste¤ine yetkimiz olup
olmamas›, kongrece çözülecek bir sorundur. Esasen
Suriye ve Irak’ta Amerikan heyetleri, halkoyuna bafl-
vurdular. Suriye ve Filistin’de ba¤›ms›z bir Arap hü-
kûmeti kurulmas›n› istemekle birlikte, Amerikan
mandas›n› ötekilerden daha üstün tuttuklar›n› gös-
terdiler.
f) Bugünkü hükûmet daha yeni kuruldu¤undan politika-
s› belli de¤ildir. Ancak, daha önceki hükûmetlerin si-
yasetleri güçsüzlük ve ‹tilâf kuvvetlerinin her emrine
boyun e¤mekti. Tevfik Pafla, Londra’ya gitmeyerek
Ferit Pafla ile geri dönmüfltür. Amerika, Ermenistan
hükûmeti belli olmadan yaln›z oralarda dolaflan he-
yetlerinin verdi¤i raporlara göre, büyük bir Ermenis-
tan’›n kurulmas›na maddî olarak imkân bulunmad›¤›
görüflündedir. Manda konusundaki ayr›nt›l› bir rapor,
posta ile gönderilmek üzeredir.
g) fiimdilik taraf›n›zdan yap›lacak tebligat› beklemek
üzere Tokat’ta bulunaca¤›m. Amasya ve Tokat ile il-
çelerde gerekli tebli¤lerde bulunmakta ve bunlar›n
iyi sonuçlar verece¤ini ümit etmekteyim. Hepinize
sayg›lar›m› sunar›m, efendim.
5’inci Tümen Komutan›
Arif
fiifre
Erzurum, 1.8.1919
Kifliye özel
Amasya’da 5’inci Tümen Komutanl›¤›’na
Bu telgraf›n hemen Bekir Sami Beyefendi’ye ulaflt›r›lma-
s› ve cevab›n›n acele olarak al›nmas› rica olunur.
Bekir Sami Beyefendi’ye Özel:
‹lgi: 3.7.1919.
Amerikan mandas› hakk›ndaki son aç›klamalar›n›z› ö¤-
rendik. Bu flartlara göre asl›nda korkulacak bir fley olma-
mak lâz›m. Bununla birlikte daha bir nokta hakk›ndaki
yüksek görüfllerinizi de almak istiyoruz. Lehimizde bu
kadar elveriflli flartlar ileri sürülmesine yatk›n bulunacak
olan Amerikan Hükûmeti, böyle bir mandaterli¤i kabul
etmesine yani buna katlanmas›na karfl›l›k, Amerika ad›-
na ne gibi yarar ve ç›karlar sa¤lam›fl olacakt›r? Bununla
kendi hesaplar›na elde edecekleri sonuç nedir? Bu konu-
daki yüksek düflünce ve bilgilerinizle de bizi ayd›nlatma-
n›z› acele bekleriz, efendim.
Mustafa Kemal
▲
