Lüleburgaz
1918-1922 aras› Yunan iflgalinde kalan,
Trakya Bölgesi’nde K›rklareli iline ba¤-
l› ilçe. 1358-1360 y›llar›nda Osmanl›
egemenli¤ine girdi. 17. yüzy›lda K›rkki-
lise (K›rklareli) sanca¤›na ba¤l› kaza
merkezi oldu. 1800’de, eflk›ya Kara
Feyz’in bask›n›nda büyük ölçüde tahri-
bata u¤rad›. I.Balkan Savafl›’nda (1912)
Bulgar ordular›nca ele geçirildiyse de
1913’te geri al›nd›. 1918-1922 aras› bü-
tün Trakya’yla birlikte Yunan iflgaline
u¤rad›. Lozan Antlaflmas› sonras› Trak-
ya’n›n Türkiye’ye b›rak›lmas› üzerine
Trakya’daki Rumlarla Makedonya’daki
Türkler aras›nda bölgede yaflanan genifl
çapl› mübadele sonras› Makedonya’da-
ki Türkler bölgeye yerlefltirildi.
1940’tan sonra h›zla geliflti.
Lütfi Fikri Bey
1872 Gümüflhane
7 Ekim 1934 Paris
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda saltanat› sa-
vundu¤u gerekçesiyle ‹stiklâl Mahke-
mesi’nde yarg›lanan hukukçu, gazeteci
ve siyaset adam›. Mülkiye Mektebi’ni
(1890), Paris Hukuk Fakültesi’ni bitirdi
(1893). Yurda döndü¤ünde ‹ttihat ve
Terakki Cemiyeti’ne girdi¤inden tutuk-
lanarak on dört ay hapis yatt›. Sürgüne
gönderildi¤i Ni¤de’den Paris’e kaçt›
(1901); oradan da M›s›r’a gitti. Meflruti-
yet’in ilân›ndan (1908) sonra ‹stanbul’a
geldi. ‹ttihat ve Terakki’nin partiye dö-
nüflmesine karfl› ç›karak yöneticilerle ih-
tilâfa düfltü. Avukatl›k yapt›. Dersim
milletvekili olarak Meclis-i Mebusan’a
girdi. ‹ttihat ve Terakki’nin uygulamala-
r›na karfl› ç›karak kurdu¤u Mutedil Hür-
riyetperveran F›rkas› 1911’de Hürriyet
ve ‹tilâf F›rkas› ile birleflti ve ayn› y›l
Tanzimat gazetesini ç›karmaya bafllad›.
Gazetenin kapat›lmas› üzerine de¤iflik
adla gazete ç›karmay› sürdürdü. 1920-
1925 aras› ‹stanbul Barosu baflkanl›¤›
yapt›; Cumhuriyet’in ilân›ndan sonra
saltanat› savundu¤u gerekçesiyle ‹stan-
bul ‹stiklâl Mahkemesi’nde yarg›land›
ve 5 y›l kürek cezas›na çarpt›r›ld›
(1923). Özel bir afla ba¤›flland›; ard›n-
dan Elâz›¤ ‹stiklâl Mahkemesi’nde yar-
g›land›ysa da beraat etti. Daha sonra te-
davi için gitti¤i Paris’te öldü. Gazete ve
dergilerdeki yaz›lar› d›fl›nda küçük ha-
cimli pek çok kitab› yay›mland›.
Lütfullah Bey
1863 Malatya
5 Mart 1923 Malatya
Birinci TBMMMalatya milletvekili. ‹lk
ve ortaö¤renimini Malatya’da tamamla-
d›ktan sonra ‹stanbul’da medrese ö¤re-
nimi gördü. Ayr›ca hukuk okudu. Cezâ-
ir-i Bahr-i Sefîd (Akdeniz Adalar›) ‹li-
nin Bilimâr ‹lçesinde mahkeme baflkâ-
tipli¤ine atand›. Bu ilde mutasarr›fl›k
yapan vatan flairi Nam›k Kemal’in özel
kâtipli¤ini ve daha sonra çeflitli yerlerde
nahiye müdürlü¤ü ve kaymakaml›k
yapt›. Birinci TBMM’ye Malatya’dan
milletvekili seçildi (1920) ve dönem
içinde Malatya’da öldü. Ailesi daha son-
ra “Evliyao¤lu” soyad›n› ald›.
578
Lüleburgaz
Rauf Bey, Zaferler Kazanm›fl Ordunun Bafl›nda
Lozan’a Giden Zata Zaferden Zafere Yürüyen
Ordunun Hikâyesini Anlat›yor
Rauf Bey, telgraf›nda, Sévres Antlaflmas› yüzünden Türk milletinin u¤rad›¤› sal-
d›r›lar›, buna karfl› milletin nas›l ayakland›¤›n›, nas›l y›lmaz ve yenilmez bir or-
du kurdu¤unu ve kahraman komutanlar›m›z›n sevk ve idaresi ile nas›l zaferden
zafere yürüdü¤ünü hikâye ediyor. Rauf Bey, bu hikâyeyi ‹smet Pafla’ya, o zafer-
ler kazanm›fl ordunun bafl›ndan Lozan’a gitmifl olan zata anlat›yor. Rauf Bey, bu
baflar› ve zaferleri hükûmetin kazand›¤›n› anlatabilmek için de parlak bir cüm-
le bulmufltur: Lozan bar›fl görüflmelerinin aylardan beri devam etti¤ine de ifla-
ret ederek üstü kapal› bir flekilde iflin uzat›ld›¤›n› belirtmekten kendini alama-
m›flt›r. Rauf Bey, “Antlaflman›n yap›lmas›ndaki çal›flmalar›ndan dolay› Delege-
ler Heyeti’ni tebrik ederken, Mondros Ateflkes Antlaflmas›’ndan bafllayarak, bü-
tün ink›lâb›m›z›n bir özetini yapmak suretiyle, Delegeler Heyeti’ne yapt›klar›
antlaflman›n nas›l ve ne oldu¤unu da anlatmak gayretine düflmüfltür. Bir tek te-
flekkür kelimesini bile içine almayan bu yaz›lar›n ne anlama geldi¤ini kavramak,
dikkatli ve incelikleri görebilen kimselerce elbette güç de¤ildir.
Rauf Bey, “‹smet Pafla ile Karfl› Karfl›ya Gelemem;
Onun Karfl›lanmas›nda Bulunamam” Diyor
Efendiler, Delegeler Heyetimiz görevini tamamlad›ktan sonra, Ankara’ya dön-
mek üzere yolda bulunuyordu. Herkes Delegeler Heyeti’ni yak›ndan alk›fllamak
için can at›yordu. O günlerdeydi. Hükûmet Baflkan› Rauf Bey, Meclis ikinci Bafl-
kan› bulunan Ali Fuat Pafla ile birlikte, Çankaya’da bana geldiler.
Rauf Bey, “Ben” dedi, “‹smet Pafla ile karfl› karfl›ya gelemem. Onun karfl›lanma-
s›nda bulunamam. Müsaade ederseniz, o geldi¤i zaman Ankara’da bulunmamak
için, seçim bölgemde dolaflmak üzere Sivas’a do¤ru bir geziye ç›kay›m.”
Rauf Bey’e, bu flekilde davranmas›na bir sebep olmad›¤›n›, burada bulunan
‹smet Pafla’y› bir Hükûmet Baflkan›’na yarafl›rcas›na karfl›lamas›n›n ve görevini
baflar› ile sona erdirdi¤i için onu sözle de takdir ve tebrik etmesinin uygun ola-
ca¤›n› söyledim.
Rauf Bey, “Kendime hâkim de¤ilim; yapamayaca¤›m” dedi ve geziye ç›kma hu-
susunda ›srar etti. Hükûmet Baflkanl›¤›’ndan ayr›lmas› flart›yla ç›kmas›n› kabul
ettim.
Rauf Bey, Devlet Baflkanl›¤› Makam›n›n
Güçlendirilmesini Teklif Ederken Ne Düflünüyordu?
Ondan sonra, Rauf Bey’le aram›zda flu konuflma geçti:
Rauf Bey, “Hükûmet Baflkanl›¤›’ndan çekilirken, sizden çok rica ederim; Devlet
Baflkanl›¤› makam›n› güçlendiriniz.” dedi.
Rauf Bey’e, “Dedi¤inizi yapaca¤›ma kesin olarak güveniniz!” cevab›n› verdim.
Rauf Bey’in ne demek istedi¤ini ben pek güzel anlam›flt›m.
Rauf Bey, Devlet Baflkanl›¤› makam› olarak, hilâfet makam›n› düflünüyor, o ma-
kama kuvvet ve yetki sa¤lamam› benden rica ediyordu.
Rauf Bey’in, benim olumlu cevab›mla ne demek istedi¤imi anlay›p anlamad›¤›
belli de¤ildir. Daha ileriki bir tarihte, Cumhuriyet’in ilân›ndan sonra, kendisiyle
Ankara’da yapt›¤›m bir görüflmede, niçin karfl› oldu¤unu sordu¤um ve yap›lm›fl
olan fleyin, Ankara’dan ayr›l›rken, benden yap›lmas›n› rica etti¤i ve benim söz
verdi¤im iflten baflka bir fley olmad›¤›n› söyledi¤im zaman: “Ben”, demiflti,
“Devlet Baflkanl›¤› makam›n› güçlendiriniz derken, asla Cumhuriyet ilân›n› dü-
flünmüfl ve kastetmifl de¤ildim.”
Oysa, Efendiler, benim verdi¤im cevab›n anlam› tamamen o idi. Gerçekten de,
millî hükûmetimizin niteli¤i Cumhuriyet Hükûmeti oldu¤u halde, bence onu ke-
sin olarak ifade ve ilân etmemek ve Devlet Baflkanl›¤› makam› ile Türkiye Büyük
Millet Meclisi makam›n› bir tek makam hâlinde bulundurmak bir zay›fl›k teflkil
ediyordu. ‹lk f›rsatta Cumhuriyeti resmen ilân etmek ve Devlet Baflkanl›¤›’n›
Cumhurbaflkanl›¤› makam›nda temsil ederek kuvvetli bir durum yaratmak flart-
t›. Rauf Bey’e bunu yapaca¤›ma kesin olarak söz vermifltim. E¤er ne demek iste-
di¤imi kavrayamam›flsa, san›r›m ki eksiklik bende de¤ildir.
Nutuk : s.461, 475, 487, 492, 506.
Lütfullah Bey
Fikri Lütfi Bey
LOZAN KONFERANSI
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
