579
Maarif Kongresi (Birinci)
16-21 Temmuz 1921’de Ankara’da
Mustafa Kemal’in aç›fl konuflmas›n›
yapt›¤› ilk e¤itim flûras› niteli¤indeki
kongre. Kütahya-Eskiflehir Savaflla-
r›’n›n devam etti¤i günlerde yap›lan
kongre, Ankara’ya yak›n merkezlerin
tamam› ve merkeze uzak baz› e¤itim ku-
rumlar›n›n müdür ve yöneticilerinden
oluflan 180 e¤itimcinin kat›l›m›yla ger-
çekleflti. Cepheden gelerek kongrede bir
konuflma yapan Mustafa Kemal, yeni
e¤itimin millî esaslara dayanaca¤›n›
vurgulay›p yap›lacak e¤itim devriminin
zeminini oluflturacak esaslar› belirledi.
Maarif Vekâleti
bk.
Millî E¤itimBakanl›¤›
Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü
(MTA)
Cumhuriyet döneminde, TBMM’de 14
Haziran 1935 tarih ve 2804 say›l› ka-
nunla kurulan, yeralt› kaynaklar›n› ara-
y›p ç›karmak, varolan madenlerin iflle-
tilmesini bilimsel yöntemlerle daha ve-
rimli k›lmak ve bu konuda elamanlar
yetifltirmek amac›yla kurulan kamu ikti-
sadî teflebbüsü. Günümüzde Enerji ve
Tabiî Kaynaklar Bakanl›¤›’na ba¤l›, tü-
zel kiflili¤e sahip, özel hukuk hükümle-
rine ba¤l› bir kamu iktisadî teflebbüsü-
dür. Her türlü maden, s›nai hammadde
ve enerji kaynaklar›n› aramak, bunlar›n
jeolojik, jeokimyasal ve jeofizik incele-
melerini yapmak, jeolojik haritalar›n ha-
z›rlanmas› için gerekli araflt›rmalar› sür-
dürmek, petrol konusunda arama ve
sondaj çal›flmalar› yapmak, her türlü tafl,
fosil, maden, su gibi maddeler üstünde
fiziksel, kimyasal, optik, ninerolojik, pa-
leontolojik analizleri gerçeklefltirmek,
Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanl›¤›nca
verilecek görevleri yerine getirmek, özel
sektöre ait ruhsatl› ya da imtiyazl› de-
mir, kömür, bak›r, kurflun, çinko, c›va,
antimon, krom, manganez, bortuzu, lü-
letafl›, flüorit, fosfat gibi madenleri, gi-
derleri iflletme sahibine ait olmak üzere
sözleflme yaparak aramak ve bunlar›n
bilimsel incelemelerini yapmak, sorum-
luluklar› aras›ndad›r. Çal›flmalar›n› çe-
flitli birimler hâlinde yürüten MTA’da
son y›llarda, geniflleyen ifl hacmine ve
bilimsel geliflmeye paralel olarak yeni
düzenlemelere gidildi.
Ma¤durin-i Siyasiye Teavün
Cemiyeti
Kurtulufl Savafl› öncesi ‹ttihat ve Terak-
ki F›rkas› karfl›tlar›nca ‹stanbul’da kuru-
lan cemiyet (15 fiubat 1919). Hürriyet
ve ‹tilâf F›rkas›’n› destekleyen cemiye-
tin kurucu ve ilk yönetim kurulu üyele-
ri, Hüsnü Efendizâde Rüfldü Bey (bafl-
kan), Asaf Paflazâde Cemal Bey (kâtip),
Mehmed Lâtif Efendi (muhasip), Sami,
fieyh Fuad ve Osman Cemal Bey’dir
(üye). ‹ttihat ve Terakki’ye karfl› olan
cemiyet, mütareke dönemi olaylar› s›ra-
s›nda faaliyetini durdurdu.
Mahkeme-i Temyiz
bk.
Yarg›tay
Mahmut Celâl Bey (Bayar)
bk.
Bayar, Mahmut Celâl
Mahmut Esat Bey (Bozkurt)
bk.
Bozkurt, Mahmut Esat
Mahmut Nedim (Hendek)
1880 Kafkasya
21 Nisan 1920 Hendek
Kurtulufl Savafl› komutanlar›ndan, Bi-
rinci TBMM Erzincan milletvekili.
1901’de Harp Okulu’nu bitirdikten son-
ra Beflinci Ordu emrine verildi. 1911’de
Afliret Süvari Alay›’ndayken ayn› y›l
kurmayl›k ö¤renimine bafllad› ve
1914’te Harp Akademisi’ni bitirdi.
I.Dünya Savafl›’nda Do¤u Cephesi’nde
savaflt›. 1919’da 24.Tümen Komutanl›-
¤›na getirildi. Bu görevdeyken Birinci
TBMM’ye Mentefle milletvekili seçil-
diyse de 21 Nisan 1920’de 24.Tümen
Komutan›yken Hendek’te ç›kan ayak-
lanmay› bast›rmakla görevlendirildi ve
bu harekât s›ras›nda öldürüldü. Bakanlar
Kurulu’nun 9 A¤ustos 1927 günlü kara-
r›yla ‹stiklâl Madalyas›yla ödüllendiril-
di. 1988’de mezar›, Hendek’teki An›t-
mezar’dan al›narak Ankara’daki Devlet
Mezarl›¤›’na nakledildi.
Makbule Atadan
bk.
Atadan, Makbule
Makedonya
Balkan Yar›madas›’n›n güneyinde, Ma-
kedonya Cumhuriyeti, kuzey ve kuzey-
bat› Yunanistan ile güneydo¤u Bulgaris-
tan’› kapsayan tarihî bölge. Orta Avru-
pa-Akdeniz Avrupas› ve ‹talya-Türkiye
aras›nda bir kavflak noktas›nda olup ta-
rih boyunca say›s›z istilâya u¤rad›. I. ve
II.Kosova Savafllar›’ndan (1389-1448)
sonra Osmanl› topraklar›na kat›ld›. Et-
nik ve dinsel aç›dan kozmopolit bir gö-
rünüme sahip olan yöre, ulusçu hareket-
ler yan› s›ra bir dizi tart›flman›n oda¤›n-
da yer ald›. Kesin s›n›rlar› belirleneme-
yen topraklar›, Yunan, S›rp, Bulgar ve
Türkler taraf›ndan kendi ulusal s›n›rlar›
içinde say›ld›. Selânik, Manast›r, Koso-
va gibi kentlerde Türkler ço¤unlukta ol-
duklar› için Makedonya’y› almak istedi-
ler. ‹stanbul Konferans›’nda (1876) Ma-
kedonya’n›n küçük bir bölümü Bulga-
ristan’da; Bat› Rumeli ad›n› alan bölü-
mü Osmanl›larda kald›ysa da çekiflme
sürdü. Etniki Eterya’n›n bölgede isyan
bafllatmas› üzerine Yunanistan’a savafl
aç›ld› (1897). Bu savaflta Yunanl›lar ye-
nildiyse de, Avusturya ve Çarl›k Rusya,
Makedonya’y› paylaflmak için harekete
geçti. Bulgarlar ise Selânik’in baflkent
olaca¤› bir Makedonya devleti kurulma-
s›n› önerdi. 1902’deki ›slâhat önerileri,
gittikçe yo¤unlaflan ayaklanmalar nede-
niyle Osmanl›lar taraf›ndan kabul edildi
(1903). Balkan devletlerinin Makedon-
ya üzerindeki bask›s› giderek art›nca
1908’de Osmanl›lar gerilemeye bafllad›.
Balkan Savafllar›’ndan (1912-1913)
sonra Çarl›k Rusya bölgedeki etkinli¤i-
ni art›rd›. 1913’te imzalanan Bükrefl
Antlaflmas›’yla Makedonya’n›n önemli
bölümü S›rbistan’a, Selânik k›y›lar› ise
Yunanistan’a b›rak›ld›. Bunun üzerine
Makedonyal› Türkler, Türkiye’ye göç
etmeye bafllad›lar. 1915-1918 aras›
I.Dünya Savafl›’n›n s›cak bölgelerinden
biri oldu. Üç y›l sürenMakedonya Sava-
fl›’n›, Eylül 1918’de S›rplar›n destekle-
di¤i ‹tilâf Devletleri kazand› ve
1919’daki Neuilly Antlaflmas›’yla Bul-
garistan, Makedonya’daki topraklar›n›n
bir bölümünü Yugoslavya’ya terketmek
durumunda kald›. Bu arada 1912-1923
aras› Makedonya’da nüfus kayd›rmalar›
oldu. Bunlar›n en kapsaml›s› 1923 Lo-
zan Antlaflmas›’yla gerçekleflti ve 375
bin Türk, Yunan Makedonyas›’ndan ay-
r›larak Türkiye’ye gitti. Onlar›n yerine
ise, Türkiye’den gelen 640 bin Rum yer-
lefltirildi. I. ve II. Dünya Savafl› ara dö-
neminde Balkan ülkeleri aras›ndaki ilifl-
kilerde Makedonya sorununun a¤›rl›¤›
hissedildi. 1941’de Almanya’n›n Yu-
goslavya’y› iflgali sonras› Bulgaristan,
Selânik hariç, Makedonya’y› yeniden
iflgal etti. ‹ttifak Devletleri’nin II.Dünya
Savafl›’n› kaybetmesi üzerine Makedon-
ya, savafltan önceki s›n›rlar› içinde Yu-
nanistan, Yugoslavya ve Bulgaristan
aras›nda parçalanm›fl olarak kald›.
1991’de, Makedonya’n›n Yugoslavya
s›n›rlar› içinde kalan bölümü Makedon-
ya Cumhuriyeti ad›yla ba¤›ms›z bir dev-
let oldu.
Makedonya Cephesi
S›rbistan’›n ‹tilâf Devletlerince iflgali
tehlikesinin belirmesi üzerine 5 Ekim
1915’te Çanakkale’den getirilen bir
Frans›z tümeni ve daha sonra bir ‹ngiliz
tümeniyle bir Frans›z tugay›n›n da kat›-
l›m›yla aç›lan cephe. Bu savaflta Türk
Kolordusu, Alman ve Bulgar güçleriyle
birlikte ‹ngiliz ve Frans›zlar›n karfl›s›nda
yer ald›. 1916’da ‹ngiliz, Frans›z ve S›rp
askerlerinin say›s›n›n 250.000’e ulaflt›¤›
bu savaflta Türk Kolordusu 17 Kas›m
1916’da cepheye geldi. Cephedeki kü-
çük taarruzlar›n yan› s›ra en önemli
olay, 11 Aral›k 1916’da Manast›r’›n
Müttefiklerin eline geçmesidir. Küçük
çat›flmalar fleklinde geçen 1917’de Türk
kuvvetleri Kavala-Serez hatt›nda savafl-
Makedonya Cephesi
Mahmut Nedim Bey (Hendek)
M
