588
Mandac›l›k
Amasya, 3.8.1919
3’üncü Ordu Müfettiflli¤i Kurmay Baflkanl›¤›’na
Bekir Sami Bey’den al›nan cevap afla¤›da arz olunur:
Mustafa Kemal Pafla’ya Özel: Amerikal›larla flimdiye ka-
dar yap›lan görüflmeler tabiat›yla hep özel bir flekilde ol-
mufl ve s›rf bir varsay›mdan ibaret kalm›fl oldu¤u için,
mandaterliklerin her iki tarafa yükleyece¤i flartlar üze-
rinde durulmam›flt›r. Mümkünse, haz›rl›klara bafllanarak
Sivas Kongresi’nin bir an önce aç›lmas› gere¤ini özet
olarak arz ederim.
Kurmay Yarbay
Arif
Mustafa Kemal Pafla Hazretleri’ne
Sayg›de¤er Efendim,
Memleketin siyasî durumu en son kertesine geldi. Kendi-
mize bir yön çizebilmek için, Türk milletinin zar›n› at›p
olumlu bir durum alma zaman› ise geçmek üzere bulunu-
yor.
D›fl durum ‹stanbul’da flöyle görünüyor:
Fransa, ‹talya, ‹ngiltere, Türkiye’nin mandaterlik mesele-
sini Amerikan Senatosu’na resmen teklif etmifl olmakla
birlikte, Senato’nun bu teklifi kabul etmemesi için bütün
güçlerini kullan›yorlar. Taksimden pay kaç›rmak elbette
ifllerine gelmiyor.
Suriye’de arad›¤›n› bulamayan Fransa, zarar›n› Türki-
ye’den kapatmak istiyor. ‹talya namuslu bir emperyalist
oldu¤undan, savafla ancak Anadolu’nun bölüflülmesinde
pay almak için girdi¤ini aç›ktan a盤a söylüyor. ‹ngilte-
re’nin oyunu biraz daha incedir.
‹ngiltere, Türk’ün birli¤ini, ça¤dafllaflmas›n›, gerçek bir
ba¤›ms›zl›k kazanmas›n›, gelecekte bile istemiyor. Yeni
imkân ve görüfllerle; tamamen ça¤dafl ve kuvvetli bir
Müslüman-Türk hükûmeti bafl›nda hilâfet de olursa, ‹n-
giltere’nin elindeki müslüman esirleri için kötü bir örnek
olur. ‹ngiltere, Türkiye’yi bütünü ile ele geçirebilse, kafa-
s›n› kolunu kopar›r, birkaç y›lda sad›k bir sömürge duru-
muna sokar. Buna, memleketimizde en baflta ve özellikle
dinî s›n›flar çoktan taraftard›rlar. Fakat bunu Fransa ile
dövüflmeden yapabilmek mümkün olamayaca¤›ndan ta-
raftar olamaz. Fakat, Türkiye’yi bütün olarak korumak
gere¤i duyulursa, yani bölüflmenin büyük askerî fedakâr-
l›klarla yap›labilece¤ini anlarsa Lâtinleri sokmamak için
Amerikan görüflünü tutar ve destekler. Nitekim ‹ngiliz si-
yasetçileri aras›nda zaten bu görüfle e¤ilimli olanlar var-
d›r. Morisson (Morison) gibi ünlü kimseler Amerika’n›n
Türkiye’de manda kurmas›n› istiyorlar.
Baflka bir çözüm yolu da, Türkiye’yi Trakya’dan, ‹z-
mir’den, Adana’dan, belki de Trabzon’dan ve hele ‹stan-
bul’dan yoksun b›rakt›ktan sonra, eski “Kapitülasyon”la-
r› ve bo¤ulmaya mahkûm iç s›n›rlar›yla baflbafla b›rak-
mak.
Biz ‹stanbul’da, kendimiz için, bütün eski ve yeni Türkiye
s›n›rlar›n› içine almak üzere geçici bir Amerikan manda-
s›n› “ehven-i fler” olarak görüyoruz. Dayand›¤›m›z nokta-
lar flunlard›r:
1- Aram›zda, hangi flartlar alt›nda olursa olsun, Hristiyan
az›nl›klar kalacakt›r. Bunlar hem Osmanl› vatandafl› olma
haklar›ndan yararlanacaklar hem de d›flar›da bir Avrupa
devletine dayanarak kar›fl›kl›k ç›karacaklar, sürekli ola-
rak müdahaleye yol açacaklar ve zaten göstermelikten
ibaret olan ba¤›ms›zl›¤›m›zdan az›nl›klar ad›na her y›l bir
parça daha kaybedece¤iz.
Güçlü bir hükûmet ve ça¤dafl bir idare kurulabilmesi için,
patrikhanenin siyasî imtiyazla, az›nl›klar›n, kuvvetli dev-
letler vas›tas›yla yapt›klar› sürekli tehditler ortadan
kalkmal›d›r. Küçük ve zay›f bir Türkiye bunu baflarama-
yacakt›r.
2- Birbirini yok eden, ç›kar sa¤lama, h›rs›zl›k, macera ve
flöhret için yaflayanlar›n h›rs›n› doyuran bu hükûmet an-
lay›fl› yerine, milletin refah ve kalk›nmas›n› sa¤layabile-
cek, halk› ve köyleri, sa¤l›¤› ve zihniyeti ile ça¤dafl bir
halk durumuna getirebilecek bir hükûmet anlay›fl ve uy-
gulamas›na ihtiyac›m›z var. Bunun için gerekli olan para-
ya, uzmanl›¤a ve kudrete sahip de¤iliz. Siyasî d›fl borçlar,
siyasî esareti art›r›yor. Taraf tutma, cahillik ve çok ko-
nuflmaktan baflka olumlu bir sonuç veren yeni bir hayat
yaratam›yoruz.
Bugünkü hükûmet, adamlar›n› takdir etmese bile, halk›
ve halk hükûmeti kurulmas›n› yararl› gören Filipin gibi
vahflî bir memleketi, bugün kendi kendini idareye mukte-
dir ça¤dafl bir makine hâline koyan Amerika, bu konuda
çok iflimize geliyor. On befl yirmi y›l s›k›nt› çektikten son-
ra yeni bir Türkiye’yi, her ferdi ö¤renimi ve zihniyetiyle
gerçek ba¤›ms›zl›¤› kafas›nda ve cebinde tafl›yan bir Tür-
kiye’yi, ancak yeni dünyan›n kabiliyeti yaratabilir.
3- Yabanc› devletlerin Türkiye üzerindeki rekabetlerini
ve kuvvetlerini memleketimizden uzaklaflt›rabilecek bir
yard›mc›ya ihtiyac›m›z var. Bunu ancak Avrupa d›fl›nda
ve Avrupa’dan daha güçlü bir elde bulabiliriz.
4- Bugünkü oldu-bittileri ortadan kald›rmak ve davam›z›
süratle dünyaya karfl› savunabilmek için, gerekli güce
sahip bir devletin yard›m›n› istemek lâz›md›r. Yay›lma si-
yaseti güden Avrupa’n›n baflvurdu¤u binbir yol ve alçak-
ça siyasetine karfl›, böyle bir vekil olarak Amerika’y› ken-
dimize kazanarak ortaya atabilirsek, Do¤u Meselesi’ni
de, Türk Meselesi’ni de gelecek için kendimiz çözümle-
mifl olaca¤›z.
Bu sebeplerden dolay›, bir an önce istememiz gereken
Amerikan mandas› da, elbette sak›ncas›z de¤ildir. Haysi-
yetimizden epeyce fedakârl›k etmek mecburiyetinde bu-
lunuyoruz. Yaln›z, baz›lar›n›n düflündü¤ü gibi, Ameri-
ka’n›n resmî s›fat›nda dinî e¤ilim ve taraf tutma yoktur.
Hristiyanlara para verecek misyoner kad›n Amerika’s›,
Amerika’n›n yönetim mekanizmas›nda bir yer tutmaz.
Amerika’n›n yönetim mekanizmas› dinsiz ve milliyetsiz-
dir. O, çok düzenli, çeflitli cins ve mezhepten insanlar›
çok uyumlu ve kaynaflm›fl olarak bir arada tutman›n yo-
lunu biliyor.
Amerika, Do¤u’da mandaterlik yapmak ve Avrupa’da ba-
fl›na dert açmak niyetinde de¤ildir. Fakat onlar›n onur
meselesi yapt›klar› fley, yöntemleri ve idealleri ile Avru-
pa’dan daha üstün bir millet olmak iddias›d›r. Bir millet
içtenlikle Amerikan milletine baflvurursa, Avrupa’ya, gir-
dikleri memleket ve milletin yarar›na nas›l bir idare kur-
duklar›n› göstermek isterler.
Amerikan resmî mahfillerinin önemli flahsiyetleri aras›n-
da epey lehimize bir hava olufltu. ‹stanbul’a Ermeni dos-
▲
MANDACILIK
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
