577
Lozan Antlaflmas›
‹smet Pafla’n›n Çekti¤i Ist›rap
‹smet Pafla, bu telgraf›ma cevap verdi. ‹smet Pafla’n›n ›st›rab›n›n de-
recesini gösteren bu cevab›, ayn› zamanda temiz kalplili¤ini, içtenli-
¤ini ve özellikle alçakgönüllülü¤ünü de gösteren bir belge oldu¤u
için, aynen bilginize sunuyorum:
Lozan, 20.7.1923
Gazi Mustafa Kemal Pafla Hazretleri’ne
Her dar zaman›mda H›z›r gibi yetiflirsin. Dört befl
gündür çekti¤im azab› bir düflün. Büyük ifller yapm›fl
ve yapt›rm›fl adams›n. Sana ba¤l›l›¤›m bir kat daha
artm›flt›r. Gözlerinden öperim pek sevgili kardeflim,
aziz flefim.
‹smet
Lozan Bar›fl Antlaflmas›’n› Haz›rlayan ve ‹mzalayanlara
Teflekkür ve Kendilerini Kutlama
Efendiler, ‹smet Pafla, 24 Temmuz 1923 günü antlaflmay› imzalad›.
Kendisini tebrik etme zaman› gelmiflti. Ayn› gün flu telgraf› çektim:
Lozan’da Delegeler Heyeti Baflkan›
D›fliflleri Bakan› ‹smet Pafla Hazretleri’ne
Millet ve hükûmetin zat›âlilerine vermifl oldu¤u yeni
görevi baflar›yla sona erdirdiniz. Memlekete birbiri
ard›nca yapt›¤›n›z yararl› hizmetlerle dolu ömrünüzü
bu defa da tarihî bir baflar›yla taçland›rd›n›z. Uzun
çarp›flmalardan sonra vatan›m›z›n bar›fl ve istiklâle
kavufltu¤u bugünde, parlak hizmetiniz dolay›s›yla
zat›âlinizi, pek say›n arkadafllar›m›z R›za Nur ve Ha-
san Bey’leri ve çal›flmalar›n›zda size yard›m eden bü-
tün Delegeler Heyeti üyelerini flükran duygular›mla
kutlar›m.
Gazi Mustafa Kemal
Türkiye Büyük Millet Meclisi Baflkan›
Baflkomutan
Rauf Bey Kutlamak ‹stemiyor
Efendiler, Bakanlar Kurulu Baflkan› Rauf Bey’in, ‹smet Pafla’ya kutla-
ma telgraf› çekmedi¤ini anlad›m. Kendisine bunun gerekli oldu¤unu
hat›rlatt›m. Rauf Bey’e bu konuda di¤er baz› arkadafllar da uyar›da
bulunmufllar.
Daha sonra ö¤rendim ki, Rauf Bey, ‹smet Pafla’y› kutlamay› ve ona,
yapt›¤› bu önemli ve tarihî görevden dolay› teflekkürü gerekli gör-
müyormufl. Yap›lan uyar› üzerine Kâz›m Pafla’ya bir mektup yazarak,
ondan kendi ad›na, ‹smet Pafla’ya bir kutlama telgraf› yazmas›n› rica
etmifl. Bunun anlam› nedir?
Kâz›m Pafla, bu mektubu Bahriye Vekili (Deniz Bakan›) ‹hsan Bey’in
evinde bulundu¤u bir s›rada alm›fl. Maliye Bakan› Hasan Fehmi Bey
de orada imifl...
Rauf Bey’in Yazd›¤› veya Yazd›rd›¤› Telgraf
Hep birlikte, Rauf Bey’in a¤z›ndan uygun bir telgraf müsveddesi ya-
zarak ‹smet Pafla’y› kutlam›fllar ve ona teflekkür etmifller. Bu müs-
veddeyi bir zarfa koyup Rauf Bey’e göndermifller. Fakat Rauf Bey
müsveddeyi be¤enmemifl. ‹smet Pafla’ya baflka bir telgraf yazm›fl ve-
ya yazd›rm›fl. Rauf Bey, Kâz›m Pafla’y› gördü¤ü zaman demifl ki: “Si-
zin yapt›¤›n›z müsveddede sanki her ifli yapan ‹smet Pafla imifl gibi
gösteriliyor. Biz burada bir fley yapmad›k m›?”
Efendiler, Rauf Bey’in yazd›¤› veya yazd›rd›¤› telgraf metni, kendisi-
nin duygu ve düflüncelerini gizlememektedir. Arzu buyurursan›z o
telgraf› da oldu¤u gibi bilginize sunay›m:
fiifre
27.7.1923
Lozan’da Delegeler Heyeti Baflkanl›¤›na
‹lgi: 20 ve 24 Temmuz, 347 ve 348 say›l› telgraflar:
Birinci Dünya Savafl›’n›n sonsuz ›st›raplar›ndan kur-
tulmak ve milletimizin dünya bar›fl›n› kurmakta ne
büyük bir rolü oldu¤unu fiilen ispat etmek üzere im-
zalad›¤›m›z Mondros Ateflkes Antlaflmas›’na ra¤men,
en fecî ve insafs›z sald›r›lara u¤ram›fl; bunun arkas›n-
dan yaflama hakk›m›z› ve istiklâlimizi ayaklar alt›na
alan Sévres Antlaflmas› yap›lm›flt›. Yüzy›llar boyunca
hür ve ba¤›ms›z olarak yaflam›fl olan aziz Türkiye’nin
asil halk›, u¤rad›¤› haks›z ve fecî sald›r›lar karfl›s›nda
bütün fluuru ve bütün varl›¤›yla yaflama hakk›n› ve is-
tiklâlini kurtarmak için ayaklanarak kurdu¤u y›lmaz
ve yenilmez millî ordusuyla Büyük Önderimiz ve Bafl-
komutan›m›z›n ve kahraman komutanlar›m›z›n sevk
ve idaresiyle zaferden zafere yürüdü.
Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Hükûmeti’nin millet-
ten ald›¤› kudret ve kuvvetle ve ordular›n›n pek yük-
sek savafl kabiliyetiyle elde etti¤i bu baflar› ve zafer-
lerin, Lozan’da aylardan beri süregelen bar›fl görüfl-
meleri sonunda, milletleraras› bir belge ile belgelen-
mifl olmas›, milletimize yeni bir çal›flma ve huzur dö-
nemi haz›rlam›flt›r. Bakanlar Kurulu, azimli ve feda-
kâr milletimizin yaflama hakk›n› ve istiklâlini güven
alt›na alan bir antlaflman›n yap›lmas›ndaki çal›flma-
lardan dolay› baflta zat›devletleri olmak üzere, dele-
gelerimiz R›za Nur ve Hasan Beyefendi’lere ve müfla-
virlerimize tebriklerini sunar, efendim.
Bakanlar Kurulu Baflkan›
Hüseyin Rauf
Rauf Bey, Lozan Antlaflmas›’n› Yapan ‹smet Pafla’y›
Kutlama Vesilesiyle Mondros Ateflkes Antlaflmas›’n›
Yapan Kendisini Savunmaya Çal›fl›yor
Efendiler, Rauf Bey, Lozan Antlaflmas›’n› yapan ve ona imzas›n› ko-
yan ‹smet Pafla’y› tebrik vesilesiyle, kendisinin yapt›¤› ve imzas›n›
koydu¤u Mondros Ateflkes Antlaflmas›’ndan bahsetmeyi ve onu ne
kadar önemli ve yüksek amaçlarla imza etti¤ini söyleyerek kendisi-
ni savunmay› gerekli görüyor.
Mondros Ateflkes Antlaflmas›, Osmanl› Devleti’nin müttefikleriyle bir-
likte u¤rad›¤› ac› yenilginin yüz k›zartacak bir sonucudur. O antlafl-
ma hükümleridir ki, Türk topraklar›n› yabanc›lar›n iflgaline sundu. O
antlaflmada kabul edilen maddelerdir ki, Sévres Antlaflmas› hüküm-
lerinin de kolayl›kla kabul ettirilebilece¤i düflüncesini yabanc›lara
mümkün ve akla yatk›nm›fl gibi gösterdi.
Rauf Bey, o ateflkes antlaflmas›n› “milletimizin dünya bar›fl›n› sa¤la-
makta ne büyük bir amil oldu¤unu fiilî olarak ispat etmek amac›yla”
imzalad›¤›n› söylüyorsa da, bu hayalî cümle ile kendinden baflka
kimseyi avutamaz. Çünkü böyle bir amaç yoktu.
Rauf Bey’in, telgraf›na Mondros Ateflkes Antlaflmas› ile bafllad›¤›na
bak›l›rsa, bu antlaflman›n Lozan Konferans› için bir bafllang›ç oldu-
¤unu ve Lozan bar›fl›n›n da Rauf Bey’in yapt›¤› Mondros Ateflkes Ant-
laflmas›’n›n sonucu oldu¤unu söylemek e¤iliminde bulundu¤una
hükmedilebilir.
‹mza sonras› ‹smet Pafla, antlaflman›n imzaland›¤› Lozan Üniversite-
si’nden ayr›l›rken (24 Temmuz 1923).
▲
