EGZAMA
210
EGZAMA,
deri hasta-
l›klar›n›n hemen hemen
yar›s›n› oluflturan ve çok
de¤iflik biçimler gösteren
bir deri hastal›¤›; mayas›l.
Genellikle deri bozuklu-
¤una elveriflli bir ortamda,
içeriden ya da d›flar›dan
alerjik bir etkenle ve ilti-
hapla bafllar. K›rm›z› bir
zeminde ufak su toplanmalar›, kabuk oluflmas› ve kafl›nt› vard›r.
Bir alerjik reaksiyon olarak ortaya ç›kan egzama, yaran›n biçimi-
ne, seyrine ve yerine göre s›n›fland›r›lan ve adland›r›lan bir has-
tal›kt›r. Tedavi için alerjinin bulunup ortadan kald›r›lmas› ve çe-
flitli ilâçlar›n kullan›lmas› gerekir.
E⁄RELT‹OTU,
e¤reltilerden, kumlu yerlerde yetiflen bir
bitki
(Nephrodium filixmas).
Yapraklar›n›n iç yüzünde
spor ve spor keseleri tafl›yan, damarl› çiçeksiz bir bitkidir. Nem-
li ve sulak yerlerde yetiflenleri de vard›r. Dünyada 10.000’e ya-
k›n türü bilinmektedir. Tropikal bölgelerde genellikle a¤ac›ms›
oldu¤u hâlde, ›l›man bölgelerde otsudur. Kök saplar› toprak al-
t›ndad›r. Erkek e¤reltiotlar›
(Aspidium driopteris filix-
mas)
hekimlikte ba¤›rsak solucanlar›n› düflürmek için kullan›-
l›r. Bu türde hem erkek hem difli üreme hücreleri bulunur. Kar-
tal e¤reltisi
(Pteridium aquilinum)
türü ve erkek e¤relti-
otu Türkiye’de yetiflir.
EHL‹ BEYT,
Muhammet Peygamber’in ailesi. “Ev halk›” an-
lam›nda bir tamlamad›r. Sünnî mezheplere göre Muhammet’in
efllerini, çocuklar›n›, torunlar›n› kapsar. fiiîlere göre ise Ehli
Beyt, yaln›z Ali Aba’d›r. Muhammet bir gün k›z› Fat›ma, damad›
Ali, torunlar› Hasan ile Hüseyin’i kucaklay›p abas›yla örtmüfl ve
onlar için Tanr›’dan iyilik dilemifl. Muhammet ile birlikte bu dört
kifliye Ali Aba denir. Kuran’da ve hadislerde Ehli Beyt için övgü-
ler vard›r.
EHRAMLAR
→
P‹RAM‹TLER
E‹FFEL, Gustave
(1832 Dijon-1923 Paris), Frans›z mü-
hendisi. Metal konstrüksiyon alan›ndaki çal›flmalar›yla ün ka-
zand›. Çelik kullanarak birçok köprü ve viyadük yapt›. Son ola-
rak, Paris Uluslararas› Sergisi için kendi ad›n› tafl›yan Eiffel (Ey-
fel) Kulesi’ni gerçeklefltirdi (1887-1889). Kuleyle ilgili incele-
meler yaparken aeorodinamikle de ilgilendi ve kulenin yap›m›
tamamland›ktan sonra bilimsel araflt›rmalar›nda aeorodinamik
ilkelerinden yararland›. 1912’de Auteuil’de ilk aeorodinamik la-
boratuvar›n› kurdu.
E‹NSTE‹N, Albert
(1879 Ulm/Almanya-1955 Princeton),
Yahudi as›ll› Alman fizikçi; bilim tarihindeki en büyük dehalar-
dan biri. Uzay, zaman, enerji ve madde konusundaki kavray›fl-
lar› yepyeni bir biçimde yo¤urarak görelilik kuram›n› gelifltirdi.
Fotoelektrik olay›n anlafl›lmas›na, istatistik mekani¤i, manye-
tizma ve kuvantum kuram›na önemli katk›larda bulundu. Ku-
ramsal fizi¤e katk›lar›ndan, özellikle fotoelektrik etki yasas›n›
buluflundan ötürü, 1921 Nobel Fizik Ödülü’nü ald›. Çocuklu¤u
Münih’te geçti. Ailesiyle bir-
likte Milano’ya göç ettikten
sonra ö¤renimini ‹sviçre’de
sürdürdü ve 1896’da Zürih
Politeknik Enstitüsü’ne gir-
di. ‹sviçre uyru¤una geçtik-
ten sonra evlendi ve Bern
Patent Dairesi’nde çal›flma-
ya bafllad›. Bu görevine de-
vam ederken atomun yap›s›
ve ve Planck’›n kuvanta ku-
ram›yla ilgilendi. Brown ha-
reketini, ihtimaller hesab›yla buldu ve Avogadro say›s›n›n de-
¤erini daha do¤ru olarak hesaplad›. Kuvanta kuram›n›n öne-
mini kavrayarak bunu ›fl›n›m enerjisine uygulad› ve “foton”
denilen ›fl›k tanecikleri hipotezini ortaya att›. Bundan yararla-
narak fotoelektrik olay› aç›klad›. 1905 y›l›nda yay›mlanan iki
makalesinde bu bulufllar›n› anlatt› ve üçüncü makalesinde gö-
relilik (izafiyet) kuram›n›n ilkelerini ortaya koydu. Böylece
enerji ile kütle aras›nda, E= mc
2
eflitli¤ini kurarak, atom bom-
bas›n›n kuramsal temelini haz›rlam›fl oldu ve Günefl gibi y›l-
d›zlardaki muazzam enerjiyi aç›klad›. 1909’da Zürih Üniversi-
tesi’ne ö¤retim görevlisi oldu; 1911-1912 y›llar›nda Prag’da
bulunduktan sonra Zürih Politeknik Enstitüsü’ne profesör ol-
du. 1913’te Berlin Kaiser-Wilhelm Enstitüsü’nde ders verme-
ye bafllad› ve Prusya Bilimler Akademisi’ne üye seçildi.
1916’da “Görelilik Kuram›”n›n ikinci bölümünü yay›mlad›. Ya-
flam›n›n bundan sonraki bölümü birleflik bir alan kuram› olufl-
turma çabas›yla geçti. 1933’e kadar kald›¤› Berlin’den Nasyo-
nal Sosyalist Parti’nin iktidara gelmesiyle ayr›ld›. ABD’ye gi-
derek Princeton Üniversitesi’nde profesör oldu. 1940’ta Ame-
rikan uyru¤una geçti. II. Dünya Savafl› öncesinde ABD Baflka-
n› Roosevelt’e bir mektup yazarak nükleer bombalar›n kuram-
sal olabilirli¤ine ve Almanya’n›n bunu gerçeklefltirmesi hâlin-
de do¤acak tehlikeye iflaret etti. Atom bombas›n›n yap›m›yla
sonuçlanacak olan ünlü Manhattan Projesi bunun üzerine
bafllat›ld›. Princeton’daki enstitüden 1945’te emekliye ayr›ld›.
Ancak yaflam›n›n sonuna dek çal›flmaya devam etti.
EJDERHA
ya da
EJDER,
birçok uluslar›n ve budunlar›n
mitolojilerinde ve masallar›nda yer alan hayalî yarat›k. Farsçada
“büyük y›lan” anlam›nda olan bu sözcük, dilimizde “korkunç ca-
navar” anlam›nda kullan›l›r. Çin’den Bat› Avrupa’ya kadar uzanan
alan içinde yayg›n olan ejderhalardan birço¤unda ortak motif, as-
lan bafl› ve pençesiyle y›lan kuyru¤udur. Bu ortakl›k, bir köken-
den geldiklerini gösterir. Ejderhalar›n kimi yedi bafll›d›r, sald›r›r-
ken alev püskürtür. Gerçek kahramanlar, halk›n bafl›na belâ kesi-
len bir ejderhay› öldürerek yi¤itliklerini kan›tlar ve ödüllendirilir.
Masallarda, her defineyi bir ejderhan›n bekledi¤i imgelenir. Bu
imgeleme divan edebiyat›na da geçmifltir.
EK‹NKARGASI,
kargagillerden, 40-50 cm uzunlu¤unda
kufl türü
(Corvus frugilegus).
Tüyleri parlak siyah ve er-
guvani par›lt›l›d›r. Böcekle beslenen ekinkargas›, Avrupa ve As-
ya’da ova ve çay›rlarda yaflar.
