EM‹R GÖLÜ
216
itibaren, bu unvan› tafl›maya bafllad›lar. Devletin kurucusu I.
Abdurrahman’›n hükümdarl›¤› 33 y›ldan fazla sürdü. Abdurrah-
man, Endülüs kabile baflkanlar›n›, liderlerini zorla ya da tatl›l›k-
la kendisine ba¤lad›ktan sonra ülkede birli¤i kurdu. Kurtuba’da
Kasrü’l-emâre’yi (Alcazar) yapt›rd›. Ünlü Ulucami’nin (Mezgu-
ita) yap›m›na baflland›. 788’de ölünce yerini alan o¤lu I. Hiflam
(788-796) bozulmaya bafllayan güvenli¤i sa¤lad›ktan sonra, ta-
r›m ve ticaretin geliflmesi için köklü önlemler ald›. 8 y›ll›k salta-
nattan sonra yerine o¤lu I. Hakem (796-822) geçti. Hakem, bir
yandan çeflitli muhalefet ve ayaklanmalarla, bir yandan da
Charlemagne ve Asturia Kral› II. Alfonso’nun sald›r›lar› ile kar-
fl›laflt›. ‹lk ayaklanma 805’te Kurtuba’da patlak verdi. Hakem,
ayaklanmalar› kanl› bir biçimde bast›rd›. ‹ç ayaklanmalar, Ha-
kem’in d›fl politikada zay›f düflmesine yol açt›. II. Abdurrahman
(822-852) dönemi de Hakem dönemine benzer olaylarla geçti.
Bu emir zaman›nda iç kar›fl›kl›klar ve gittikçe güç kazanan Hris-
tiyan bask›s› alt›nda devlet zay›flad›. 852’de yerine geçen o¤lu I.
Muhammet (852-886), babas›ndan daha sert önlemlerle iç ka-
r›fl›kl›klara son vermeye çal›flt›. 886’da ölünce yerini o¤lu Mün-
zir (886-888) ald›. fiiire merakl› bu hükümdar›n saltanat› s›ra-
s›nda Endülüs, sakin bir devir geçirdi. Ölünce tahta kardefli Ab-
dullah (888-912) ç›kt›. Onun zaman› da iç kar›fl›kl›klar›n tekrar
canlanmas›yla sürekli bir mücadele içinde geçti. Abdullah ölün-
ce yerine vasiyeti üzerine torunu III. Abdurrahman (912-961)
geçti. Endülüs, III. Abdurrahman ve halefleri zaman›nda siyasî,
ekonomik ve kültürel üstünlü¤ün doru¤una ulaflt›. III. Abdur-
rahman’›n 50 y›l süren saltanat›n›n ilk devresi iç huzuru sa¤la-
makla geçti. Onun politikas› da iç muhaliflerini ortadan kald›r-
mak, d›flta ise, kuzeydeki Hristiyan devletlere sald›r› f›rsat› ver-
memekti. Abdurrahman’›n Müslüman ülkelerle olan iliflkilerinde
de geliflmeler oldu. Abbasî Halifeli¤i’nin iyice zay›flamas› üzeri-
ne 926’da kendisini “halife” ilân etti. 931’de Septe’yi iflgal ede-
rek Magrib’e geçti. Fas’a yay›lm›fl olan Alevî çetelerini k›rd›. Ab-
durrahman ölünce yerine o¤lu II. Hakem (961-976) geçti. Bu
hükümdar, babas›n›n kurdu¤u düzeni sürdürdü. Ölümünden
sonra tahta, vasiyeti üzerine 12 yafl›ndaki o¤lu II. Hiflam ç›kt›
(976). Hiflam’›n yafl›n›n küçük olmas›, yönetimin k›sa bir süre
içinde Mansur bin Ebi Amir’in eline geçmesine yol açt›. Mansur
ve o¤lu Abdülmelik ile Abdurrahman, Emevî Devleti’nde tam bir
diktatörlük kurdular. Mansur, Katalonya, Leon ve Galicia üzeri-
ne yapt›¤› seferlerle ün kazand›. Afrika’da ise Berberiler ege-
menlik alt›na al›nd›. II. Hiflam bu olup bitenlere y›llarca boyun
e¤di ve 1009’da yay›nlad›¤› bir emirname ile Abdurrahman’› ve-
liaht ilân etti. Ancak bu karar, Emevî prenslerinin muhaliflerle
birleflmesine yol açt›. II. Hiflam tahttan indirildi ve II. Muham-
met el Mehdi Bi’llah (1008-1010) halife ilân edildi. Yeniden
baflgösteren kar›fl›kl›klar sonucu Mehdi öldürüldü. 1010’da II.
Hiflam yeniden tahta ç›kt›. Hiflam ayaklanan Berberîler ile anlafl-
mak istediyse de baflar› sa¤layamad›. 1013’te II. Hiflam tekrar
tahttan indirilerek Süleyman el-Müsta’in’e biat edildi. Ancak
Septe Valisi Ali bin Hammud, el-Müstain’i öldürüp 1016’da
kendini halife ilân etti. Fakat çok geçmeden o da öldürüldü. Bu-
nun üzerine yeniden kargaflal›k baflgösterdi ve 1031’e kadar bir
yandan Hammudiler öte yandan Emevîlerden IV. Abdurrahman
(1016-1023), V. Abdurrahman (1023), III. Muhammet (1023-
1024) ve III. Hiflam (1027-1031) halifelik iddias›nda bulundu-
lar ve birbirleriyle mücadele ettiler. Merkezdeki bu çözülme
üzerine valiler de, kendi bölgelerinde ba¤›ms›z beyliklerini ilân
ettiler. Böylece, Endülüs Emevî Devleti’nin birli¤i parçaland›.
EM‹R GÖLÜ
ya da
E⁄M‹R GÖLÜ,
Ankara flehrinin gü-
neyinde göl; 1,5 km
2
. Do¤al set Mogan Gölü yak›n›nda yer al›r.
Her iki göl de Elma Da¤›’ndan inen molozlar›n ‹ncesu Vadisi’ni t›-
kamas› sonucunda ortaya ç›km›flt›r. A¤açland›r›lm›fl k›y›lar›nda
dinlenme ve piknik yerleri; ODTÜ Sosyal Tesisleri bulunmaktad›r.
EMN‹YET GENEL MÜDÜRLÜ⁄Ü,
Türkiye’nin genel
güvenli¤i ve asayifliyle görevli, ‹çiflleri Bakanl›¤›’na ba¤l› genel
müdürlük. 1937 tarihli Emniyet Teflkilat› Kanunu ile kuruldu.
Emniyet Genel Müdürlü¤ü’nün merkez kuruluflu, baflta emniyet
genel müdürü, gere¤i kadar müdür yard›mc›s›, dört daire bafl-
kanl›¤› ve dokuz flube müdürlü¤ünden oluflur. fiubeler: Birinci
fiube, casusluk, siyasî iç olay ve hareketler, rejim aleyhtar› ya
da dinî, irticaî ya da tarikatç›l›kla ilgili davran›fllar ve di¤er gü-
venlik iflleriyle u¤rafl›r. ‹kinci fiube, talim ve terbiye ifllerine ba-
kar: Polis Enstitüsü ve okullar›ndaki mesleki ö¤retimin düzen-
lenmesini, uygun e¤itim planlamas›n› yapar. Üçüncü fiube, em-
niyet teflkilât› içinde görev alan personelin mesle¤e al›nma, na-
kil, terfi, maafl yükselmesi, izin, emekliye ayr›lma gibi ifllerine
bakar. Dördüncü fiube, yabanc›lar ve pasaport iflleriyle u¤rafl›r
(yabanc›lar›n Türkiye’de oturma ve gezileri, elçilik ve konsolos-
luklarla yaz›flmalar, yasak bölgelere girifl ve ç›k›fllar). Beflinci
fiube, parmak izi, foto¤raf, suç sicillerinin düzenlenmesi gibi
teknik polis hizmetlerini yerine getirir. Alt›nc› fiube, asayifl flu-
besidir: Bekçiler, aç›lmas› izne ba¤l› olan yerler, kaçakç›l›k,
uyuflturucu maddeler, fuhuflla mücadele bu flubenin çal›flma
alan›na girer. Yedinci fiube, s›n›r olaylar› ile pasavan iflleri, ya-
banc› savafl gemilerinin Türk karasular›na girmeleri, mülteciler
ve s›n›r protokollar›na iliflkin ifllere bakar. Sekizinci fiube, Em-
niyet Genel Müdürlü¤ü’nün malî ifllerini yürütür. Dokuzuncu
flube, bas›nla, film ve senaryolar›n denetimi ile u¤rafl›r. Ayr›ca
genel müdürlük merkez örgütünde, trafik, hukuk iflleri, sivil sa-
vunma, telsiz, arfliv, tercüme gibi bölüm ve flubeler yer al›r.
EMRAH
(? Erzurum-1860 Niksar), halk flairi. Erzurumlu Em-
rah ad›yla da bilinir. Halidî tarikat›na ba¤l›, okumufl yazm›fl kim-
selerden ders gördü. S›vas, Kayseri, Konya, Ni¤de illerinde do-
laflt›, bir aral›k ‹stanbul’a geldi. Halk fliirinin bilinen naz›m bi-
çimleri içinde yeni yeni bulufllar, incelikler ve benzetilerle kur-
du¤u koflma ve semailerinde içtenli¤i, de¤iflik söyleyifliyle ayr›
bir kiflilik yaratt›. Aruz ölçüsü ile baflar›l› say›lmayan muham-
mes, gazel ve murabbalar da yazd›.
EN BÜYÜK ORTAK BÖLEN,
iki ya da daha çok tamsa-
y›y› bölen 1’den farkl› tamsay›lar›n en büyü¤ü. K›saca “ebob” bi-
çiminde gösterilir. Örne¤in, 8 in tam bölenleri 2, 4, 8; 12’ninki-
ler 2, 3, 4, 6, 12; 20’ninkiler 2, 4, 5, 10, 20’dir ve bunlardan or-
tak olan 2 ile 4’ün en büyü¤ü 4 olup dolay›s›yla ebob (8, 12, 20)
= 4 yaz›l›r. Ebob uygulamada, ortak asal çarpanlar›n en küçük
üslülerinin çarp›lmas›yla elde edilir. Örne¤in, 24 = 2
3
.3, 36 =
2
2
.3
2
, 84 = 2
2
.3.7 oldu¤undan ebob (24, 36, 84) = 2
2
.3 = 12’dir.
