EKVATOR
212
to’dur. Ortas›ndan ekvatorun geçti¤i bu ülke, yönetim bak›m›n-
dan 20 kadar bölgeye ayr›l›r. K›y›dan 1.000 km uzakta Galapa-
gos Adalar› bir yana b›rak›lacak olursa, iklim, yer flekilleri (özel-
likle yükseklik) gibi do¤al koflullar› bak›m›ndan da üç co¤rafî
bölgeye bölünür: 1) Da¤lar ve platolar: Ülkenin orta kesiminde,
k›y› bölgeleriyle do¤uda Amazon Havzas›’na do¤ru alçalan pla-
tolar aras›nda And’lar›n yüksek s›ralar› uzan›r. Bu s›ralar›n ara-
s›nda, eteklerinde yüksek plato düzlükleri bulunur (ortalama
2.500-3.000 m). Bu yükseklik orta kuflak iklimi koflullar›n› yara-
t›r: Baflkent dahil, nüfusun ço¤unlu¤u burada yaflar. Bu¤day,
patates gibi ürünler yetifltirilir. And’lar üzerinde birçok yüksek
doruklar yer al›r: Chimborazo (6.310 m), Cotopaxi (5.896 m,
yeryüzünün en yüksek etkin volkan›), Cayambe ve Sangay... gi-
bi. Volkanik ve deprem bak›m›ndan çok hareketli bir bölgedir. 2)
K›y›, k›y› ovalar›: S›cak, nemli, tipik ekvator iklimi tafl›yan bir
bölgedir. Akarsular›n k›y›larda oluflturduklar› dar ya da genifl k›-
y› ovalar›yla bunlar› birbirinden ay›ran az yüksek da¤lar, yer fle-
killerinin egemen görüntüsüdür. Tropikal ürünler yetifltirir. 3)
Do¤u: Yüksek orta platolardan Amazon Havzas›’na do¤ru yavafl
yavafl alçalan plato düzlükleri: Bu alçak platolar ülkenin do¤u s›-
n›r›na kadar uzan›r ve s›n›rdan sonra çukur Amazon havzas›na
dek gider. ‹klim çok s›cak, nemli; hemen her yan› yo¤un orman-
la örtülüdür. Ülkenin nüfus bak›m›ndan en tenha köflesidir.
Özellikle do¤uya yönelerek Amazon ve kollar›na ba¤lanan akar-
sular su bak›m›ndan çok zengindir. Ancak bu büyük potansiyel-
den çok az yararlan›l›r. Ekonomi: Orman ürünleri (%60 orman-
la örtülü), çeflitli tropikal toprak ürünleriyle hayvanc›l›k ve ma-
den bak›m›ndan oldukça zengin bir ülkedir. Ancak, bu kaynak-
lar›n yeter derecede iflletilmemesi nedeniyle ekonomi bak›m›n-
dan fazla geliflmifl de¤ildir. Bafll›ca tar›msal ürünler flunlard›r:
Kahve, muz (y›ll›k 2 milyon ton dolay›nda üretim, dünyan›n en
çok muz ihraç eden ülkelerinden biri), fleker, de¤erli kereste (ör-
ne¤in balsa a¤ac›), pirinç, portakal; hayvanlardan en çok s›¤›r,
koyun ve domuz. Bafll›ca madenler; petrol (10,7 milyon ton),
gümüfl, alt›n, bak›r, kurflun ve kükürttür. Elektrik üretimi 1.2 mil-
yar kws’dir. Ayr›ca baz› hafif endüstri kollar› kurulmufltur. Ula-
fl›m a¤› yo¤un ve geliflmifl de¤ildir (karayollar› 18.400, demir-
yollar› 1070 km). 15. yüzy›lda ‹nka ‹mparatorlu¤u’nun bir bölü-
münü meydana getiren Ekvador, 1533’te Pizarro ve Benálcazar
taraf›ndan fethedilerek bir ‹spanya kolonisi hâline getirildi.
1809’da bafllayan ba¤›ms›zl›k savafllar›n› kazanan General Suc-
re 1822’de ba¤›ms›zl›¤› ilân etti, ama ülke ba¤›ms›zl›¤›na ancak
1830’da kavufltu. Fakat bu tarihten sonra sürekli bir bunal›m
içinde yaflad›: Partiler aras›nda anlaflmazl›klar, komflu ülkelerle
(Kolombiya, Peru) savafllar, askerî hükümet darbeleri, cunta yö-
netimi gibi. 1981 Eylülü’nde “Bloksuzlar” hareketine kat›ld›.
EKVATOR,
kutuplardan eflit uzakl›kta, yeryuvarla¤›n› iki eflit
parçaya ay›racak biçimde, dünyam›z› çevreledi¤i varsay›lan çiz-
gi. Enlem derecesi s›f›r olarak kabul edilen ekvator, Dünya’y›
kuzey ve güney yar›küre olmak üzere ikiye ay›r›r. Uzunlu¤u
40.077 km. Afrika, Güney Amerika, Do¤u Hint Adalar›’ndan ge-
çer. Geçti¤i alanlarda mevsimler oluflmaz. Buralar her zaman s›-
cak ve ya¤›fll›d›r.
ELAZI⁄,
Do¤u Ana-
dolu Bölgesi’nin Yukar›
F›rat bölümünde il ve
bu ilin merkezi olan
kent. Kuzeyde Tunceli,
bat› ve güneybat›da
Malatya, güneydo¤uda
Diyarbak›r ve do¤uda
da Bingöl illeriyle s›n›r-
lan›r. ‹l topraklar›, yer
yer ova düzlüklerine
rastlanmakla birlikte, akarsu vadileriyle derin oluklar hâlinde
parçalanm›fl, engebeli, da¤l›k bir görünüfle sahiptir. Bu da¤lar
orta yüksekliktedir (2.000 m dolaylar›nda). Düzlüklerin en geni-
fli kuzey kenarda, Elaz›¤ il merkezinin de yer ald›¤› Uluova’d›r.
Yüksekli¤i 850-1.100 m aras›nda de¤iflen bu ova, Mayram Te-
peleri ve Harinket Suyu ile ikiye bölünür. Kuzeyde Elaz›¤, gü-
neyde Mollakendi ovalar›, ovan›n güneyinde, Hazarbaba Da¤la-
r› aras›nda, do¤u-bat› yönlü bir çanak içinde Hazar (eski ad›yla
Gölcük) Gölü bulunmaktad›r. ‹klim koflullar›, Güneydo¤u ve
Do¤u Anadolu aras›nda bir “geçifl tipi” niteli¤i tafl›r: Yaz›n Gü-
neydo¤u Anadolu kadar s›cak, k›fl›n da Do¤u Anadolu kadar so-
¤uk de¤ildir (Elaz›¤’da en so¤uk ve en s›cak ay ortalamalar› 1,5º
ve 27,2º). Y›ll›k ya¤›fllar›n tutar› ise 428 mm.dir (bu ya¤›fl›n %
4.4’ü yaz, % 40.5’i ilkbaharda düfler). Egemen do¤al bitki örtü-
sü bozk›rd›r. Elaz›¤, iç sular bak›m›ndan zengindir. Türkiye’nin
en önemli ›rma¤› olan F›rat ve onun iki ana kolu Murat ve Kara-
su, bu il topraklar›nda bir araya gelir. Öte yandan Keban’da ku-
rulan baraj, 675 km
2
lik büyük bir gölün oluflmas›na neden ol-
mufltur. Bu göl, büyük ya da küçük, vadi oluklar›n› kaynak yön-
lerine do¤ru doldurarak birbirine ba¤l› ince, uzun su fleritleri
meydana getirmifl ve il topraklar› içinde akarsu a¤›n›n da¤›l›fl›n›
ve insan yaflam›n› belirgin derecede etkileyen de¤ifliklikler ya-
ratm›flt›r. Tar›msal topraklar›n alan›, üretimler ve il ekonomisin-
deki yeri önemsizdir. Bu durum baraj›n yap›m›ndan sonra daha
da belirgin bir hâl alm›flt›r. ‹l ekonomisi daha çok hayvanc›l›¤a
ve yeralt› kaynaklar›na dayan›r. Önemli ölçüde krom (Türki-
ye’nin en zengin havzas› Guleman), bak›r, kurflun, çinko üretilir.
Ayr›ca flarap, çimento, fleker, süperfosfat, yem, iplik ve sütlü
besinler gibi endüstriler de kurulmufltur. Ulaflt›rma bak›m›ndan
Do¤u Anadolu’nun en avantajl› köflelerinden biridir. Bat›-do¤u
ve kuzey-güney yönlerinde uzanan ana karayollar› birbirini il
topraklar›nda keser. ‹l merkezinin bat›s›nda Yolçat›’da ikiye ay-
r›lan demiryolunun bir kolu Elaz›¤-Mufl üzerinden Tatvan’da
Van Gölü k›y›s›na, öteki kol ise, Maden-Ergani-Diyarbak›r üze-
rinden Kurtalan’a uzan›r. Uluova’da kurulmufl olan kentin bu-
günkü yeri ve ad› yenidir. Çünkü 19. yüzy›l›n ilk yar›s›nda bu-
