EGE DEN‹Z‹
209
EFSANE,
ola¤anüstü varl›klar› ve olaylar› konu edinen ya da
bir tarihsel olay› gerçekte oldu¤u gibi de¤il de, gerçekten uzak-
laflarak öyküleyen anlat› türü; söylence. Halk edebiyat› ürünleri
aras›nda say›lan efsaneler dört ana bölümde toplanmaktad›r: 1)
Yarad›l›fl efsaneleri: Evrenin, dünyan›n, yerin, gö¤ün nas›l yara-
t›ld›klar›n› ya da canl›, cans›z varl›klar›n oluflumlar›n›, bilinen
biçimlerini nas›l ald›klar›n› anlatan öyküler bu bölüme girer. 2)
Tarihsel efsaneler: Adlar› belli da¤, göl ya da kent, köy gibi yer-
ler, cami, köprü gibi yap›lar; tarihsel kiflilerden kalan defineler;
savafllar, fetihler; baflkald›ran kahramanlar; toplumun geçmi-
flinde sivrilmifl bilgin, flair, fleyh gibi kifliler; aflklar›yla ün sal-
m›fl sevgililer vb. üzerine anlat›lan öyküler bu bölümde toplan›r.
3) Ola¤anüstü varl›klar› konu edinen efsaneler: Bu tür anlat›lar
aras›nda al›nyaz›s›n›, ölüm ve ötesini, tekin olmayan yerleri,
cin-peri gibi gerçekd›fl› ya da hastal›k getiren varl›klar›, büyücü,
afsuncu gibi ola¤anüstü güçleri olan kiflileri, mitsel nitelik tafl›-
yan hayvan ve bitkileri konu edinenler say›labilir. 4) Dinî efsa-
neler: Dinî inan›fl ve ifllemlerin a¤›r bast›¤›, dinsel sorunlar›n,
insan-Tanr› iliflkilerinin yans›t›ld›¤› öyküler bu bölüme girer.
Bütün bu s›ralanan anlat›lar tek bafllar›na ele al›nd›klar›nda bir
edebiyat türü de¤ildirler. Ama edebiyat›n malzemesini olufltu-
rurlar. Nitekim destanlar›n efsanelere dayand›¤› bilinmektedir.
Bütün destan kiflileri efsanevî kiflilerdir. Ayr›ca efsane niteli¤i
tafl›yan küçük bir öykünün ayr›nt› de¤iflikli¤iyle birkaç destanda
ya da halk öyküsünde ifllendi¤i görülebilmektedir.
EGE BÖLGES‹,
ad›n› Türkiye’nin bat›s›ndaki denizden
alan, 79.140 km
2
geniflli¤inde co¤rafî bölge. Ege Bölgesi, Tür-
kiye’nin yüzde 10,2’si kadar yer kaplar. K›y›lar› çok girintili ç›k›n-
t›l›d›r. Kuzeyde Edremit Körfezi k›y›lar›ndan, güneyde Köyce¤iz
Gölü a¤z› yak›nlar›na kadar uzan›r. Güneydo¤u Akdeniz Bölge-
si’ne (Antalya bölümü: Antalya ve Göller yöresi) komflu olur; do-
¤uda ‹ç Anadolu’ya do¤ru girer, kuzeydo¤uda Marmara Bölge-
si’ne (Güney Marmara bölümü) bitiflir; kuzeyde bu bölge Susur-
luk Çay›’n›n kuzey-güney do¤rultusunda uzanan vadisi etraf›nda
Ege bölümü içine do¤ru girer. Ege Bölgesi, Ege bölümü ve ‹ç-
bat› Anadolu olmak üzere ikiye ayr›l›r. Bölgenin s›n›rlar› içinde
‹zmir, Manisa, Ayd›n, Uflak ve Kütahya illerinin bütünü, Mu¤la,
Denizli ve Afyonkarahisar illerinin büyük bir kesimi, Bal›kesir
(Edremit Körfezi k›y›lar›) ve Bursa ilinin de küçük baz› bölümle-
ri yer almaktad›r. ‹ktisadî olaylar aç›s›ndan ‹zmir, Manisa, Ayd›n,
Mu¤la ve Denizli illeri Ege bölümünün; Uflak; Kütahya ve Afyon-
karahisar illeri de ‹çbat› Anadolu bölümünün özelliklerini tafl›r-
lar. Ege bölümü içinde, Edremit, Bak›rçay, Afla¤› Gediz, ‹z-
mir-Urla, Küçük Menderes, Büyük Menderes (orta ve afla¤› ke-
simler), Mentefle (iç ve güney kesimleri); ‹çbat› Anadolu bölü-
münde; Simav, Yukar› Gediz, Yukar› Büyük Menderes, Afyonka-
rahisar ve Kütahya yöreleri yer al›r. Ege bölümünde Kuzey ve
Güney Anadolu’da oldu¤u gibi k›y›ya paralel da¤ s›ralar› yoktur.
Do¤u-bat› do¤rultusunda uzanan genifl vadiler bulunur. Da¤
kütleleri fazla yüksek de¤ildir. Kuzeyde Edremit Körfezi ve Ova-
s› ile Bak›rçay Ovas› aras›nda Madra Da¤› kütlesi, Bak›rçay ve
Afla¤› Menderes Ovas› aras›nda Yunt Da¤› kütlesi, ayr›ca Boz-
da¤lar, Akda¤, Ayd›n Da¤lar›, Mentefle yöresi da¤lar›, Beflpar-
mak Da¤›, Madranbaba Da¤›, Honaz ve Sand›ras Da¤lar› bulu-
nur. ‹çbat› Anadolu Bölgesi’nde billursal yap›l› ve volkanik da¤
dizileri yer al›r. Bunlar; Murat, fiaphane, Alaçam-Akda¤, Emir,
Türkmen, Domaniç ve Uluda¤’d›r. Ege Bölgesi yazlar› s›cak ve
kurak, k›fllar› ›l›k ve ya¤›fll› Akdeniz ikliminin etkisi alt›ndad›r.
Bölgenin kuzey taraflar› k›fl›n çok so¤uk geçer. Ya¤›fllarda yaz
kurakl›¤› geneldir. ‹çbat› Anadolu kesiminde yaz-k›fl aras›ndaki
s›cakl›k farklar› artar. Akdeniz ikliminin hüküm sürdü¤ü kesim-
lerde do¤al bitki örtüsü, alçak kesimlerde maki görünüflü olan
kurakç›l bir orman biçimindedir. Bölgenin do¤usunda otsu bit-
kiler (bozk›rlar) vard›r. Ege Bölgesi’nde yazlar çok s›cak ve ku-
rak geçti¤i için bu mevsimde akarsular›n sular› azal›r, k›fl›n ise
kuvvetli ya¤›fl ve eriyen karlarla kabar›r. Bafll›ca akarsular›; Ba-
k›rçay, Gediz, Büyük ve Küçük Menderes’tir. Ege Bölgesi’nde
büyük göller yoktur. K›y›ya yak›n bulunan Bafa Gölü, Simav Ça-
y› üzerindeki Simav Gölü ile Manisa’n›n do¤usunda bulunan
Marmara Gölü en önemli göllerdir. Ege Bölgesi topraklar›n›n
%30’a yak›n bölümü tar›ma ayr›l›r. Ekili alanlar›n 3/4’ünden ço-
¤unu tah›l tarlalar› kaplar. Ayr›ca pamuk ve tütün gibi endüstri
bitkileri yetifltirilir. Tütün tar›m› Bak›rçay, Gediz, Büyük Mende-
res vadilerinin genifl alan› üzerinde yap›l›r. Büyük Menderes va-
disinde incir, Mentefle k›y›lar›nda turunçgiller yetifltirilir. Edre-
mit-Ayval›k yöresi, Türkiye’nin en önemli zeytin üretim bölgesi-
dir. Ege Bölgesi hayvanc›l›k bak›m›ndan pek ileri bir durum gös-
termez. Türkiye’nin, ‹stanbul’dan sonra en ifllek liman› olan ‹z-
mir liman›, ülkenin Akdeniz’e aç›lan en büyük kap›s›d›r. Ege Böl-
gesi, gerek tarihî eserler, do¤al güzellikler, gerekse verimli tar›m
alanlar› bak›m›ndan Türkiye’nin en zengin köflelerindendir.
EGE DEN‹Z‹
(Fr.: Mer Egée, ‹ng.: Aegean Sea), Do¤u Akde-
niz Havzas›’na ba¤l› deniz. Bat› Anadolu k›y›lar›yla Yunan Yar›-
madas›’n›n do¤u k›y›lar› aras›nda yer alan Ege Denizi, Çanakka-
le Bo¤az› bir yana b›rak›lacak olursa, kuzeyden kapal›d›r. Ege
Denizi’nin güney s›n›r› Pelopones Yar›madas› güneyindeki üç
uzun ç›k›nt›dan en do¤udaki olan Malia (Yun.: Maléa) Bur-
nu’ndan bafllar, Cerigo (ya da Kithira), Cerigotto (Andikithira),
Girit, Kasos, Karpatos ve Rodos adalar› üzerinden geçerek Mar-
maris güneyinde Bat› Anadolu k›y›lar›na ba¤lan›r. Ege Deni-
zi’nin varl›¤› ve bugünkü durumu, yak›n bir jeoloji döneminde
(üçüncü zaman sonu, dördüncü zaman bafllar›) meydana gelen
tektonik olaylara ba¤l›d›r. Bu tektonik olaylar eski Ege K›tas›’n›n
büyük ölçüde sular alt›nda kalmas›yla sonuçlanm›flt›r. Bugün
Ege Denizi üzerine serpilmifl olan irili ufakl› adalar, bu eski k›-
tan›n parçalar›d›r. Bu kadar çok ada tafl›mas› nedeniyle Ege’ye
“Adalar Denizi” ad› da verilmifltir. Küçük bir deniz olmas›na kar-
fl›n, genellikle derindir ve k›ta sahanl›klar› yer kaplamaz.
