DÜNYA SA⁄LIK ÖRGÜTÜ
201
DÜET,
iki kifli taraf›ndan söylenmek ya da iki müzik ayg›t›yla
çal›nmak üzere bestelenmifl müzik parças›. K›sa olanlar›na dü-
etto denir.
DÜ⁄ÜNÇ‹ÇE⁄‹,
dü¤ünçiçe¤igillerden, sar› ya da beyaz,
zehirli bir otsu bitki cinsi
(Ranunculus).
Bir y›ll›k ya da çok
y›ll›k olabilir. Ço¤unlukla nemli yerlerde yaflar. Genellikle ni-
san-temmuz döneminde çiçek açar. Baz›lar› su bitkisidir. Baz›
türleri süs bitkisi olarak da yetifltirilir.
DÜLGERBALI⁄I,
dülgerbal›¤›gillerden, yass› vücutlu, ge-
nifl a¤›zl›, s›k diflli bir bal›k türü
(Zeus faber).
Eti çok lez-
zetlidir, boyu yar›m metreyi bulur. Gövdesinin alt ve üst kenar-
lar›nda dikenler vard›r. Avrupa denizlerinde yaflar.
DÜMBÜLLÜ, ‹smail
(1897 ‹stanbul-1973 ‹stanbul), Türk
tuluat sanatç›s›. Sanat yaflam›na, Üsküdar’da tuluatç› Kel Ha-
san’›n yan›nda bafllad› (1918). Daha sonra kendi toplulu¤unu
kurdu. Geleneksel tuluat da¤arc›¤›na yeni oyunlar katt›.
1946’dan sonra “Dümbüllü Macera Peflinde”, “Dümbüllü Spor-
cu”, “Nasrettin Hoca ve Timurlenk” gibi filmler çevirdiyse de,
bu alanda tuluatta oldu¤u kadar baflar› gösteremedi. 1968’de,
eski tuluatç›lar›n yapt›¤› gibi, külah›n› sanatç› Münir Özkul’a
devredip mesle¤i b›rakt›.
DÜNYA,
Günefl sistemi içindeki 9 gezegenden biri. Günefl’e
yak›nl›k bak›m›ndan Merkür ve Venüs’ten sonra gelen Dün-
ya’n›n, Günefl’e olan uzakl›¤› 149.600.000 km.dir. Kutuplarda
bas›k, ekvator bölgesinde biraz fliflkin olan Dünya’n›n ekvator
bölgesindeki çap› 12.756 km, kutuplarda ise 12.754 km’dir. Ek-
vator çevresinin uzunlu¤u yaklafl›k 40.070.370 metredir. Yüzöl-
çümü 509.950.000 km
2
olup bunun denizlerle kapl› k›sm›
361.128.000 km
2
, karalar ise 148.822.000 km
2
’dir. Karalar
co¤rafya bak›m›ndan, Afrika, Amerika, Avrupa, Asya, Okyanus-
ya adlar›nda befl anakaraya ayr›lm›flt›r. Dünya’n›n oluflumu hak-
k›nda çeflitli görüfller ortaya at›lmakla birlikte günümüzden 4,6
milyar y›l önce Günefl’ten bilinmeyen bir nedenle kopup ateflten
bir küre hâlinde, Günefl çevresinde dönmeye bafllad›¤› tart›fl›l-
mamaktad›r. Dünya milyonlarca y›l boyunca so¤umaya devam
ederken, a¤›r maddeler Dünya’n›n merkezine do¤ru inmifl ve çe-
kirde¤i oluflturmufltur. Daha hafif olan hidrojen, oksijen, azot
vb. gazlar, suyu ve atmosferi oluflturmufltur. Yaflam›n bafllama-
s›ndan sonra Dünya atmosferindeki oksijen miktar› bugünkü
düzeyine eriflmeye bafllam›flt›r. Dünya üç k›s›mdan oluflmakta-
d›r: Atmosfer (havaküre), hidrosfer (suküre) ve litosfer (taflkü-
re). Atmosfer de çeflitli katmanlara ayr›lmaktad›r; yeryüzünün
hemen üstündeki atmosferde %78 azot, %20 oksijen gazlar›
bulunur; ayr›ca argon, neon, kripton, helyum, ksenon gibi asal
gazlar da gittikçe azalan oranlarda yer al›r. Dünya üzerinde bu-
lunan denizler ve göller hidrosferi oluflturur. Litosfer de çeflitli
katmanlardan oluflmaktad›r: Silisli ve alüminyum silikatl› ka-
yaçlar›n ço¤unlukta oldu¤u ilk katman “Sial” ad›n› al›r. Kal›nl›-
¤› yaklafl›k 60 km kadard›r. Sial’in üzerinde, kalker, granit gibi
maddelerin ufalanmas›ndan oluflan ince bir toprak katman› bu-
lunur. Sial’in yo¤unlu¤u 2,5-3’tür. Derinlere do¤ru inildikçe s›-
cakl›k artt›¤›ndan Sial katman›n›n alt›nda 2.000ºC’›n üstünde bir
s›cakl›k oldu¤u tahmin edilmektedir. Sial’in alt›nda “pirosfer”
(ateflküre) denilen ve esas olarak silisli ve magnezyumlu mad-
delerden olufltu¤u için “Sima” ad›n› da alan 1.200 km kal›nl›-
¤›nda ergimifl maddelerden oluflan katman gelir. Bunun ortala-
ma yo¤unlu¤u 3,1-4,75’tir. Pirosfer (magma) ile dünyan›n çe-
kirde¤i say›lan “barisfer” (a¤›rküre) aras›nda 1.700 km kal›nl›-
¤›nda nikel, demir, silisyum ve magnezyumdan oluflan “Nifsi-
ma” ad›nda ve yo¤unlu¤u 5 olan bir katman daha vard›r. Dün-
ya’n›n çekirde¤i, yüksek bas›nç ve s›cakl›k alt›nda k›smen kat›
bir küredir. Büyük k›sm› nikel ve demirden olufltu¤u için “nife”
de denilen barisferin yo¤unlu¤u 9,91-12,2 aras›ndad›r. Nikel ve
demirden oluflan katmanlar, Dünya’n›n kendi etraf›ndaki dönü-
flünde dinamo etkisi yaparak bir manyetik alan do¤urmaktad›r.
Bu manyetik alan›n kutuplar›, co¤rafî kutuplarla ayn› noktalara
rastlamaz. Günefl’ten gelen proton ve elektron ak›mlar› Dün-
ya’n›n manyetik alan›n› etkiler. Dünya’n›n kendi çevresinde ve
Günefl çevresinde olmak üzere iki hareketi vard›r. Gece-gündüz
ve mevsimler bu hareketlerin sonucudur. Dünya, kendi çevre-
sinde yapt›¤› birincil hareketi 23 saat 56 dakika 4,095 saniyede
tamamlar. Bu hareketindeki dönüfl h›z›, ekvator çevresinde da-
kikada 27 km, Alaska enleminde 10 km kadard›r. Günefl çevre-
sinde yapt›¤› ikincil hareketiyse 365 gün, 5 saat, 48 dakika 46
saniyede tamamlar. Günefl çevresinde, odaklardan birinde Gü-
nefl bulunan, 949.000.000 km uzunlu¤unda, elips fleklinde bir
yörüngesi vard›r. Bu yörüngedeki h›z› saatte ortalama 107.000
km.ye var›r. Nihayet, Dünya bütün Günefl sistemiyle birlikte
Herkül burcuna do¤ru saatte 72.000 km.lik bir h›zla dönmekte-
dir. Dünya hakk›nda insanlar›n bilgileri uzun zaman geliflmeden
kalm›fl, eski M›s›r, Hint ve Yunan’da, Dünya çeflitli biçimlerde
düflünülmüfltür. Nihayet 16. yüzy›ldan sonra denizcili¤in ve ast-
ronominin geliflmesiyle Dünya’n›n küre fleklinde oldu¤u anla-
fl›lm›fl, yerçekimi ve Dünya’n›n hareketleri bulunmufltur. Bun-
dan yüzlerce milyon y›l önce Dünya’da yaflam bafllad›ktan son-
ra say›lamayacak kadar çok bitki ve hayvan türleri ortaya ç›km›fl,
sonuçta bundan 1 milyon y›l önce ilk insan geliflmifltir. Teknik
ilerledikçe insan topluluklar›n›n say›s› da artm›fl ve bugünkü
ça¤dafl toplumlara ulafl›lm›flt›r. 17. yüzy›lda yar›m milyar kadar
oldu¤u san›lan Dünya nüfusu, iki yüzy›l sonra 1 milyar› aflm›fl;
t›p ve tekni¤in geliflmesiyle de günümüzde (2000) yaklafl›k 6
milyara ulaflm›flt›r.
DÜNYA BANKASI,
Birleflmifl Milletler’e ba¤l› üye ülkele-
rin kalk›nmalar›na katk›da bulunacak üretim projelerine finans-
man sa¤lamakla görevli malî kurulufl. Temmuz 1944’te kurul-
mufl ve 1946’da resmen faaliyete bafllam›flt›r. Merkezi Washing-
ton D.C.dedir. Banka fonlar›n› üye ülkelerin ödenmifl sermaye-
leri, dünya sermaye piyasas›ndaki tahvil sat›fllar› ve kendi net
kazançlar›ndan elde eder. Banka kredileri genellikle do¤rudan
hükümetlere ya da hükümet garantisi alt›nda özel flirketlere ve-
rir. Türkiye, Dünya Bankas›’na 14 fiubat 1947’de üye olmufltur.
DÜNYA SA⁄LIK ÖRGÜTÜ
(World Health Organizati-
on-WHO), 22 Temmuz 1946 tarihli New York Sözleflmesi ile ku-
rulmufl bir uzmanl›k örgütü. Merkezi Cenevre’dedir. Yönetim,
Afrika, Amerika, Güneydo¤u Asya, Avrupa, Do¤u Akdeniz ve Pa-
