ERSOY, Mehmet Akif
223
ERKSAN, Metin
(1929 Çanakkale), film yönetmeni. ‹stan-
bul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’nü bitir-
di. 1947-1950 aras› sinema yaz›lar› yazd›. 1950’de “Binnaz” fil-
minin senaryosunu kaleme ald›. 1952’de “Karanl›k Dünya-Âfl›k
Veysel’in Hayat›” ile yönetmenli¤e bafllad›. Daha sonra “Dokuz
Da¤›n Efesi”, “Y›lanlar›n Öcü”, “Susuz Yaz” gibi gerçekçi filmler
çevirdi. Zaman zaman ifl filmleri yapt›. En ilginç filmleri tutku,
umutsuz aflk, saplant› temalar›n› belli bir yabanc›laflma duygusu
içinde iflleyen filmlerdi. “Susuz Yaz” filmiyle 1964 Berlin Film
fienli¤i’nde Alt›n Ay› Ödülü’nü kazand›. “Y›lanlar›n Öcü”, Kartaca
fienli¤i’nde birincilik ald›. Erksan, y›llar boyu “Ulusal Sinema”
hareketi içinde de yer ald›. Sinema-TV Enstitüsü’nde görevli
olup 1970 sonlar›ndan beri film çevirmedi. Sinema sanat›na kat-
k›lar›ndan dolay› 1987 Antalya Alt›n Portakal Film fienli¤i Onur
Ödülü kendisine verildi. 2003 y›l›nda “Kültür ve Turizm Bakanl›-
¤› 2003 Y›l› Kültür ve Sanat Büyük Ödülü”nü ald›.
ERMEN‹STAN,
Avrupa’n›n güneydo¤u ucunda, Güney Kaf-
kasya’da devlet; do¤usunda Azerbaycan, güneyinde ‹ran ve
Azerbaycan’a ba¤l› Nahç›van, bat›s›nda Türkiye ve kuzeyinde
Gürcistan bulunur. Ermenistan, deniz düzeyinden ortalama yük-
sekli¤i 1.800 m. olan da¤l›k bir ülkedir. Kuzeybat› kesimini s›-
rada¤lar›n, sönmüfl yanarda¤lar›n yer ald›¤› yüksek plâtolar
kaplar. Bu kesimde, ülkenin en yüksek doru¤u olan Aragats Da-
¤› 4.090 m.’ye ulafl›r. Güneybat› kesiminde Ararat Ovas›, do¤u-
sunda Sevan Gölü, ülkenin bu bölgelerinin yüzey flekillerini be-
lirler. Türkiye s›n›r› boyunca akan Aras Nehri, ülkenin orta ke-
simlerinden kaynaklanan çok say›da Ermeni uygarl›¤›n›n, MÖ
VI. yy’da Do¤u Anadolu’da Urartu Krall›¤›’n›n temelleri üzerinde
ortaya ç›kt›¤› kabul edilir. Tarihî süreçte s›n›rlar› de¤iflmifl olan
Ermenistan, ‹lk Ça¤’da önce Asurlular›n, sonra Perslerin yöne-
timinde kald›. Bu dönemde Ermeni krallar tahtlar›n› korudular,
ancak daha sonra Büyük ‹skender’e ve Selefkîlere boyun e¤mek
zorunda kald›lar. Selefkîlerin Roma’ya yenilmelerinin ard›ndan
MÖ 95’te tahta ç›kan II. Dikran, Ermeni topraklar›n› birlefltirerek
güçlü bir devlet kurdu. Kral III. D›rtat, Hristiyanl›¤› resmî din ilân
etti ve V. yy’da merkezi Erivan’da bulunan ba¤›ms›z bir kilise ku-
ruldu. Uzun y›llar ‹ranl›lar›n ve Araplar›n sald›r›lar›na u¤rayan
Ermenistan, 1502’de ‹ran’›n egemenli¤ine girdi. Bölgedeki ‹ran-
Osmanl› çekiflmesi, Osmanl›lar›n üstünlü¤üyle sonuçlan›nca
Ermenistan’›n büyük bölümü de Osmanl› Devleti yönetimine
girdi. 1828-1829 ve 1877-1878 Osmanl›-Rus savafllar›nda eski
Ermeni topraklar›n›n büyük bölümü Rusya’ya geçti. 1917 Rus
Devrimi sonras›nda Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan ara-
s›nda bir Transkafkasya Federasyonu kurulmas› yönünde ad›m-
lar at›ld›ysa da kal›c› olmad›. May›s 1918’de ba¤›ms›z Ermenis-
tan Cumhuriyeti ilân edildi. Birinci Dünya Savafl›’ndan sonra
imzalanan Sevr Antlaflmas›’yla Do¤u Anadolu’nun bir bölümü-
nü de içine alan bir Ermenistan kurulmas› kararlaflt›r›ld› (1920);
ama bu sadece k⤛t üzerinde kald›. Türk kuvvetlerinin giriflti¤i
harekât›n sonunda Ermenistan, Gümrü Antlaflmas›’yla eski s›-
n›rlar›na çekilmeyi kabul etti. Ocak 1920’de ‹tilâf Devletleri’nce
tan›nm›fl olmas›na ra¤men Ermenistan, ayn› y›l›n sonunda ko-
münistlerin yönetimine geçti ve ülkede Sovyet yönetimi kurul-
du. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, 1922’de Trans-
kafkasya SFSC’ye kat›ld›; 1936’da SSCB’nin bir cumhuriyeti hâ-
line geldi. 1988’de ortaya ç›kan Da¤l›k Karaba¤ sorunundan do-
lay›, Ermenistan’›n Azerbaycan’la olan iliflkileri bozuldu. Da¤l›k
Karaba¤’›n Ermenistan’a ba¤lanma karar› almas›, iki ülke aras›n-
da kanl› çat›flmalara yol açt› ve Ermeniler, 1992-1993’teki aske-
rî baflar›lar›n ard›ndan Azerbaycan’›n Karaba¤’la Ermenistan ara-
s›ndaki bir k›s›m topraklar›n› (Laçin koridoru) iflgal etti. Erme-
nistan’da 1990’da ilk çok partili seçimler yap›ld›. Eylül 1991’de
halkoylamas›n›n ard›ndan ülke ba¤›ms›zl›¤›n› ilân etti. Ermenis-
tan daha sonra da¤›lan eski Sovyet cumhuriyetlerinin olufltur-
du¤u Ba¤›ms›z Devletler Toplulu¤u’na kat›ld›.
ERO‹N,
baz morfinden kimyasal yolla yap›lan çok kuvvetli
uyuflturucu madde. ‹nce, beyaz, kokusuz, tad› ac› bir toz olup
170-233ºC’ta ergir. Morfinden 4-5 kat daha etkili, 6 kat daha ze-
hirlidir. Morfine oranla daha çabuk sindirilir. 1898’de bulunan
eroin, o zamanlar öksürük kesici ve cinsel iste¤i bast›r›c› olarak
kullan›lmaya bafllanm›flt›r. Bu maddenin keyif verici özellikte ol-
du¤u 1912’de anlafl›lm›flt›r. Eroin, ilk al›nmas›yla al›flkanl›k ya-
ratan, çok tehlikeli bir beyaz zehirdir. Kullananlarda delirmeye
varan sonuçlara yol açar. Bu nedenle yap›m›, kullan›m ve sat›fl›
yasaklanm›flt›r.
EROZAN, Celâl Sahir
(1883 ‹stanbul-1935 ‹stanbul),
flair. Ortaö¤renimini Vefa ‹dadisi’nde tamamlad›. Bir süre Hukuk
Mektebi’nde okudu, bitiremeden Hariciye Nezareti’nde görev al-
d› (1903). Edebiyat ö¤retmenli¤i yapt›. Zonguldak’tan milletve-
kili seçilerek parlamentoya girdi (1928). Yap›tlar›: “Beyaz Göl-
geler” (1909). “Buhran” (1909), “Siyah Kitap” (1911).
EROZYON
→
AfiINIM
ERSOY, Mehmet Akif
(1873 ‹stanbul-1936 ‹stanbul),
flair. Ö¤renimini Mülkiye’nin ‹da-
di Bölümü’nde ve Halkal› Baytar
Mektebi’nde tamamlad› (1894).
Ö¤rencilik y›llar›nda babas›ndan
Arapça, Fatih Camii baflimam›n-
dan din ve Kuran dersleri ald›;
ayr›ca Farsça ö¤rendi. Okulu bi-
tirince Baytar Umum Müdürlü¤ü
örgütünde müfettifl muavinli¤ine
atanarak dört y›l kadar Rumeli, Arnavutluk ve Arabistan’da gö-
revlendirildi. ‹ttihat ve Terakki F›rkas› ile yak›n iliflkiler kuran ve
bir aral›k partinin ‹stanbul’daki genel merkezinde Arapça dersle-
ri veren Mehmet Akif, mütareke y›llar›nda kötümserli¤e kap›ld›y-
sa da, sonradan Kurtulufl Savafl› hareketine kat›lmak amac›yla
Anadolu’ya geçince inançla ba¤›ms›zl›k ülküsünün halk y›¤›nla-
r›na mal olmas› için çal›flt›. Emperyalizmi, Bat› sermayedarl›k
düzeninin bir zulüm simgesi olarak kabul eden Akif’in bu dü-
flünce ve duygularla yazd›¤› ‹stiklal Marfl› (1921), TBMM’ce özel
bir yasayla ulusal marfl kabul edildi. Cumhuriyet devrinde gitti-
¤i M›s›r’dan (1924), 12 y›l sonra döndü ve döndü¤ü y›l öldü. Bi-
çim yönünden yaflad›¤› dönemin fliir ak›mlar›ndan etkilenen
Mehmet Akif’in fliirleri gerçekçi bir anlay›fl›n ürünleridir. Aruz
