ERTEL, Mengü
224
ölçüsünü ustaca kullanarak konuflma dilinin bütün ayr›nt›lar›n›
geçirdi¤i manzumeleri, bazen sadece ahlâk dersi niteli¤i tafl›-
makla birlikte, özellikle savafla karfl› olan fliirlerinde, hem usta-
l›k, hem telkin, hem fliir ögeleri iç içe derinleflmifltir. Parçalan-
man›n bütün ac›lar›n›n birbiri ard›ndan duyuldu¤u Osmanl› top-
lumunun son kal›nt›s› üzerinde, ba¤lant›lar› kopmak üzere olan
unsurlar› Müslümanl›k yoluyla birlefltirme inanc›na içtenlikle
ba¤l› oldu¤undan, öncülü¤ünü Ziya Gökalp’in yapt›¤› Türkçülük
ak›m›na ve Tevfik Fikret’in temsil etti¤i hümanist ak›ma karfl›
koymaya çal›flm›flt›r. Ulus olma aflamas›ndaki toplumu gerçekçi
gözle de¤erlendirememifltir. Ne var ki, daha sonra Kuvay› Milli-
ye hareketi içinde emperyalizme karfl› yerini belirleyerek as›l
güçlü fliirlerini yazan Akif, yaflad›¤› dönemin dil ve be¤eni ko-
flullar›n› aflan kal›c› nitelikte fliirler yazm›flt›r. Yap›tlar›: “Safahat”
(1911), “Süleymaniye Kürsüsünde” (1912), “Hakk›n Sesleri”
(1913), “Fatih Kürsüsünde” (1914), “Hât›ralar” (1917), “As›m”
(1919), “Gölgeler” (1933), ilk kitab› Safahat, kitaplar›na genel ad
yap›larak fliirleri “Safahat” ad› alt›nda tek ciltte topland› (1943),
“Kuran’dan Âyetler” (1944), “Hz. Ali Diyor ki” (1954).
ERTEL, Mengü
(1931 ‹stanbul-2000 ‹stanbul), afifl ve gra-
fik sanatç›s›. Yüksekö¤renimini Devlet Güzel Sanatlar Akademi-
si Dekorasyon Bölümü’nde yapt›. Daha sonra Muhsin Ertu¤-
rul’un teflvikiyle afifl çal›flmalar›na bafllad› (1956). ‹lk tiyatro
afiflleri sergisini ‹stanbul’da açt› (1959). 1974’te “Jeanne
d’Arc’›n Çilesi” filmi için haz›rlad›¤› afiflle, Cannes Sinema Afifl-
leri Sergisi’nde Jüri Ödülü’nü kazand›. Ayn› y›l Çekoslovakya’da
sahneye konan “Keflanl› Ali Destan›”n›n dekor ve kostümlerini
çizdi. Paris’te yap›lan Uluslararas› Sinema Festivali’nde Ulusla-
raras› Film Afiflleri Büyük Ödülü’nü ald› (1975). Televizyona
programlar da yapan Ertel, yurt içinde ve d›fl›ndaki çeflitli yar›fl-
malarda birçok ödül kazand›. “Deli ‹brahim”, “Vur Emri”, “Ke-
flanl› Ali Destan›”, “Çeflmebafl›” (bale), “Fareler ve ‹nsanlar”,
“Ferhat ile fiirin”, “Carrar Ana’n›n Silâhlar›”, “Galileo Galilei”,
“Romeo ve Juliet” gibi oyunlar›n afifllerini haz›rlad›.
ERTU⁄RUL BEY
(13. yüzy›l), Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun
kurucusu Osman Bey’in babas›. Anadolu’da, Sakarya Nehri do-
laylar›nda yaflad›¤› bilinmektedir. Burada Bizansl›lara karfl›
ak›nc› savafllar› yapm›fl, ölünce Sö¤üt’te kendi ad›yla an›lan tür-
beye gömülmüfltür.
ERTU⁄RUL,
Muhsin
(1892 ‹stanbul-1979 ‹stanbul), ti-
yatro ve film yönetmeni. So¤uk-
çeflme ve Topkap› rüfltiyelerinde,
Mercan
‹dadîsi’nde
okudu.
1909’da Erenköy’de Burhanettin
Kumpanyas›’nda sahneye ç›kt›.
1911’de tiyatro ö¤renimi için Pa-
ris’e gitti. Türkiye’ye dönünce
(1912), “Hamlet”i sahneye koydu
ve baflrolü oynad›. 1913’te Ertu¤rul Sinemas›’n› açt›, sonra ye-
niden Paris’e gitti. 1914’te Darülbedayii Osmani’de ö¤retmenlik
yapmaya bafllad›. 1917’de Darülbedayi’nin seçti¤i ilk telif oyun
olan “Baykufl”u sahneye koydu. 1921’de Darülbedayi’de yönet-
men oldu. Bir süre sonra yöneticilerle sanatç›lar aras›nda ç›kan
bir anlaflmazl›k nedeniyle ‹. Galip, Behzat Butak ve Onnik Bine-
meciyan ile birlikte Darülbedayi’den ç›kar›l›nca Avusturya’ya
gitti. Sonra fiehzadebafl› Ferrah Tiyatrosu’nda y›¤›nlara yönelik
ucuz gösteriler düzenledi. 1925-1927 aras›nda SSCB’de Sta-
nislavski ve Meyerhold’un çal›flmalar›n› izledi. 1927-1928 se-
zonunda Darülbedayi’nin bafl›na getirildi. 1930’da “Darülbeda-
yi” dergisini ç›karmaya bafllad›. 1936’da Ankara Devlet Konser-
vatuvar›’nda ö¤retmenlik yapmaya bafllad›. 1949-1951 ve
1954-1958 y›llar› aras›nda Ankara Devlet Tiyatrosu’nun genel
müdürlü¤ünü üstlendi, semt ve bölge tiyatrolar› kurdurdu.
1959’da ‹stanbul fiehir Tiyatrolar› baflrejisörü oldu. 1966’da gö-
revine son verildi. 1973’te yeniden getirildi¤i fiehir Tiyatrolar›
Genel Sanat Yönetmenli¤i’nde iki y›l kald›. Tiyatronun yan› s›ra
sinema alan›nda da çal›flmalar› oldu. 1922’den 1953’e dek Türk
filmcili¤inde en önemli yeri alan Muhsin Ertu¤rul’un bafll›ca
filmleri flunlard›r: “Nur Baba” (1922), “Ateflten Gömlek” (1923),
“Leblebici Horhor” (1923), “Ankara Postas›” (1927), “‹stanbul
Sokaklar›” (1931), “Bir Millet Uyan›yor” (1932), “Aynaroz Kad›-
s›” (1938), “Bir Kavuk Devrildi” (1939).
ERZ‹NCAN,
Do¤u Anadolu Bölgesi’nin Yukar› F›rat bölü-
münde yer alan il ve bu ilin merkezi olan kent. Kuzeyde Bayburt,
Gümüflhane ve Giresun, bat›da S›vas, Malatya, güneyde Tunce-
li ve do¤uda da Erzurum illeriyle s›n›rlan›r. Cumhuriyet döne-
minde s›n›rlar›nda ve ilçelerinin say›s›nda zaman zaman de¤i-
fliklikler yap›lm›flt›r. Yer flekillerinin genel yap›s›n›, üzerinde
2.500-3.000 m yükseklikte birçok doruklar›n bulundu¤u ve ba-
t›dan do¤uya uzanan iki da¤ s›ras›yla bunlar aras›nda kalan Ka-
rasu Vadisi oluflturur. Bu iki s›radan kuzeyde yer alan›, Kuzey
Anadolu Da¤lar›’n›n Kelkit olu¤unun güneyinde kalan iç s›rala-
r›d›r. ‹l topraklar›n›n güneyinde kalan ikinci s›ra daha yüksek,
bat›-do¤u do¤rultusu daha belirli olan Munzur (ya da Monzur)
Da¤lar›’d›r. Nüfus, yerleflme ve tar›m bak›m›ndan ilin as›l önem-
li yöresi, ortadaki Karasu Vadisi’dir. ‹lin ana akarsuyu olan Ka-
rasu (bu ›rma¤a bazen Bat› F›rat ad› da verilir) Tercan’›n kuzey-
bat›s›nda, So¤un Bo¤az›’nda il topraklar›na girer ve bo¤azdan
ç›kt›ktan sonra da Tercan Ovas›’n› oluflturur. Karasu, orta kesi-
minde Ba¤›rpafla ve Mürit Da¤lar› aras›nda yeniden dar bir bo-
¤aza girer. Sansa ad› verilen bu bo¤az, Tercan Ovas›’n›, Kara-
su’yu bölgedeki en genifl ova olan Erzincan Ovas›’na ba¤lar.
Üzeri kal›n ve bitek bir alüvyon örtüsüyle kapl› olan Karasu va-
di olu¤u, kenarlar›nda k›r›klarla çevrelenir. Türkiye’nin bafll›ca
deprem yörelerinden biridir. ‹l topraklar›n›n hemen bütün sula-
r› Karusu Irma¤› taraf›ndan toplan›r. Ancak Refahiye yöresinde-
ki bir k›s›m sular, Kelkit’e kar›fl›r. Kara ikliminin egemen oldu¤u
Erzincan’da y›ll›k ya¤›fl ortalamas› 371 mm.dir. Bitki örtüsü ge-
nellikle fazla geliflmemifltir. Çok az bölümünde orman vard›r.
Refahiye ve Kemah’ta mefle, gürgen, diflbudak, sar›çam bulu-
nur. Genifl bölümü yüksek da¤larla kapl› bir il olmas› nedeniy-
le tar›m topraklar› büyük yer kaplamaz. Böyle olmakla birlikte,
ekonomi yine de büyük ölçüde tar›m ve hayvanc›l›¤a dayan›r.
Bafll›ca ürünler flunlard›r: Tah›l, baklagiller, endüstri bitkilerin-
den flekerpancar› ve tütün, patates ve çok çeflitli meyveler (özel-
likle armut, elma, zerdali ve dut). En çok koyun olmak üzere,
