EYÜBO⁄LU, ‹smet Zeki
231
ikinci yar›s›nda Darwin’in yap›tlar›nda ortaya koydu¤u yeni ev-
rim kuram›yla önemini yitirdi. Darwin’in görüfllerine göre, ev-
rimsel de¤iflmelerin en baflta gelen etkeni “ay›klanma”, yani
çevre koflullar›n›n bir türün bireyleri aras›nda yapt›¤› seçmedir.
Kal›tsal olarak kendilerinde çevre koflullar›na uyabilecek özel-
likler olan bireyler, zay›f kalan di¤er bireylere göre, kendi soy-
lar›n› gelifltirmede çok daha fazla flansl›d›rlar. Darwin’in kuram›
büyük yank› yapt›, çok taraftar toplamas›na karfl›l›k, kuram›n›n
karfl›s›na ç›kanlar da oldu. Ne olursa olsun, bugün bilimin ger-
çek olarak kabul etti¤i evrimin oluflmas› üzerinde Darwin’in ku-
ram›n›n ve gözlemlerinin büyük etkisi vard›r.
EYALET,
Osmanl› Devleti’nde en büyük idarî birim. Osman-
l› idare sistemine göre imparatorluk eyaletlere, eyaletler sancak-
lara, sancaklar kazalara, kazalar nahiyelere bölünmüfltü. Bafl-
lang›çta eyaletlerin bafl›nda hem askerî, hem idarî, hem de ma-
lî yetkilere sahip beylerbeyleri bulunuyordu. 16. yüzy›lda bun-
lara vezirlik rütbesi de verildi. ‹mparatorlu¤un en genifl zama-
n›nda sahip oldu¤u eyaletler flunlard›: 1) Rumeli, 2) Bosna, 3)
Budin, 4) Kanije, 5) E¤ri, 6) Tameflvar, 7) Anadolu, 8) Karaman,
9) Marafl, 10) S›vas, 11) Trabzon, 12) Kefe, 13) Diyâr› Bekr, 14)
fiam, 15) Halep, 16) Ç›ld›r, 17) Erzurum, 18) Kars, 19) Van, 20)
Rakka, 21) fiehrizor, 22) Musul, 23) Trablusflam, 24) Girit, 25)
K›br›s, 26) Cezâyir-i Bahr-i Sefid (Kaptan Pafla Eyaleti), 27) M›-
s›r, 28) Yemen, 29) Ba¤dat, 30) Trablusgarp, 31) Tunus, 32)
Cezayir-i Garp. Günümüzdeyse bu terim bir vali taraf›ndan yö-
netilen ve içifllerinde ba¤›ms›z olan büyük iller için kullan›l›r.
EYER,
birçok binek hayvan›n›n s›rt›na konan ve binicinin ra-
hat oturmas›n› sa¤layan oturmal›k. Eyer genellikle eyer kalta¤›
ve eyer kafl› denilen iki parçadan oluflur. Ayr›ca köseleden ya-
p›lm›fl ve tepindirik denilen iki ete¤i vard›r. Eyer kalta¤›, tahta
eyer iskeletinin meflin, kösele ya da kal›n ve dayan›kl› bir ku-
maflla kaplan›p k›t›kla beslenmesiyle meydana gelir. Tarihte
eyere ilk olarak Bizans ve Roma ordular›nda rastlan›r.
EYLEM,
dilbilgisinde flah›s, kip, zaman göstererek, bir oluflu
ya da eylemi anlatan sözcük, fiil. Yap›, kurulufl bak›m›ndan ey-
lem, flah›sla zamana ba¤l›d›r. Türkçede eylemler, flah›s bak›-
m›ndan tekil ve ço¤ul olmak üzere ikiye ayr›l›r: Tekil flah›slar,
ben, sen, o; ço¤ul flah›slar, biz, siz, onlar. Üç türlü zaman var-
d›r: 1) Geçmifl zaman, 2) fiimdiki zaman, 3) Gelecek zaman. Ey-
lemler flah›s ve zaman bak›m›ndan birtak›m kiplere ayr›l›rlar: 1)
Basit zamanlar: Tek bir zaman ögesini ifade eden eylemlerdir.
Bunlar kiplere göre, flöyle ayr›l›r: a) Haber kipleri: Di-li geçmifl
(geldim), mifl’li geçmifl (gelmifl), flimdiki zaman (geliyor), gele-
cek zaman (gelecek), genifl zaman (gelir). b) Dilek kipleri: Ge-
reklik (gelmeli), dilek-flart (gelse), dilek (gele), emir (gel), Emir
kipinin birinci flahs› yoktur. 2) Bileflik zamanlar: ‹ki zaman öge-
sini ifade eden eylemlerdir, bunlar üçe ayr›l›r: a) Rivayet (geli-
yormufl); b) flart (geliyorsa); c) hikâye (geliyordu). Eylemler,
kök yap›s›na göre; basit ve bileflik eylemler diye ikiye ayr›l›r.
EYLEMS‹ZL‹K,
bir cismin, duruyorsa durgun kalmas›na,
hareket etmekteyse hareketini düzgün do¤rusal biçimde sürdür-
mesine yol açan özellik.
EYÜBO⁄LU Bedri Rahmi
(1913 Görele - 1975 ‹stan-
bul), ressam, flair ve yazar. Ortaö¤renimini Trabzon Lisesi’nde,
yüksekö¤renimini
Güzel Sanatlar Aka-
demisi’nde tamam-
lad›. ‹ki y›l da Pa-
ris’te ö¤renim gör-
dü. Dönüflünde, ö¤-
retim üyesi olarak
akademiye al›nd›.
Cemal Tollu, Nurul-
lah Berk, Sabri Ber-
kel, Zeki Faik ‹zer, Zühtü Mürido¤lu ile birlikte “D Grubu”nu
kurdu (1933). Bir süre Amerika’da kald›¤› üç y›l d›fl›nda
(1960-1963) Akademi’nin resim bölümündeki profesörlü¤üne
devam etti. Muhit, Yeni Adam, Tan (1928-1934) dergi ve gaze-
telerindeki ilk yaz› ve öyküleriyle tan›nan Eyübo¤lu, yeni edebi-
yat›m›z›n öncü giriflimleri Ses, ‹nsan, Gün, ‹nk›lâpç› Gençlik, ‹fl-
te, Büyük Do¤u (1938-1944) dergilerinde yazd›; yüksek sesle
okunacak söyleyifl biçimleri içinde yerli deyifllere yeni bir taze-
lik kazand›rd›¤› ilk fliirleriyle ak›m›n önde gelen flairlerinden sa-
y›ld›. Oyuna, fazla gereksiz süslere, kapal›l›¤a e¤ilim duymad›,
bir m›sra flairi kimli¤i aramad›. Varl›k ve Yeditepe (1946-1958)
dergilerinde yay›mlad›¤› sonraki fliirlerinde de ayn› özellikleri
gösterdi. Bu döneminde unutulmaz aflk fliirleri yazd›. Yap›tlar›:
“Yaradana Mektuplar” (1944), “Karadut” (1948), “Tuz” (1952),
“Can›m Anadolu” (nesirler, gezi yaz›lar›, 1953), “Üçü Birden”
(ilk kitaplar›n›n ikinci bask›s›, 1953), “Dördü Birden” (yeni ek-
lemelerle, yeni bask›, 1956), “Karadut 69” (yeni eklemelerle bü-
tün kitaplar›, 1969), “Dol Karabak›r Dol” (fliirler, 1974), “Tezek”
(gezi yaz›lar›, 1975), “Delififlek” (gezi yaz›lar›, 1975), “Yaflad›m”
(fliirler, 1977).
EYÜBO⁄LU, Eren
(1913 Yafl/Romanya - 1988 ‹stanbul),
Türk kad›n ressam. Resim ö¤renimine Güzel Sanatlar Akademi-
si’nde bafllad› ve Paris’te devam etti. 1930-1932 y›llar› aras›nda
André Lhote atölyesinde çal›flt›. ‹lk sergisini 1933’te Jeune Eu-
rope galerisinde açt›. 1936 y›l›nda Paris’te tan›flt›¤› Bedri Rahmi
Eyübo¤lu ile evlendi. Ayn› y›l ‹stanbul’a döndü. D Grubu sergi-
lerine kat›ld›. Kiflisel olarak ve efliyle birlikte birçok sergi açt›.
Yurt içinde ve d›fl›nda festivallere ve sergilere kat›ld›. Düzen
kayg›s›n› ön planda tutarak çeflitli halk motiflerini iflledi¤i re-
simlerinde ›fl›kl› ve taze renklerin kullan›ld›¤› kiflisel bir yoruma
rastlan›r. Birçok yap›t› Millî Kütüphane koleksiyonuna, Resim
ve Heykel Müzesi’ne, yabanc› geleri ve müzelere girdi. Bafll›ca
yap›tlar›: “Kervan”, “S›vasl›”, “Bal›kç› Dükkân›”, “Pasl› K›rm›z›”,
“Eski Evler”.
EYÜBO⁄LU, ‹smet Zeki
(1925 Maçka-2003 ‹stanbul),
yazar, çevirmen. Ortaö¤renimini Vefa Lisesi’nde (1948), yükse-
kö¤renimini ‹stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Klasik Fi-
loloji Bölümü’nde tamamlad› (1953). Yazar ve çevirmenlik yap-
t›; folklor ve dil araflt›rmalar›n›n yan› s›ra Yelken, Soyut, Yeni
Ufuklar, Cumhuriyet, Yans›ma dergi ve gazetelerinde
(1958-1972) yeni-eski edebiyat üzerine inceleme ve elefltirme
