ESTET‹K
227
endüstride az çok geliflmifl bir yöre olmakla beraber, il ekono-
misi bütünüyle tar›m ve hayvanc›l›¤a dayan›r. Tar›m›n baz› kol-
lar›nda da Türkiye çap›nda önem tafl›r. Bu durumu 1978 verile-
rine dayanarak daha iyi görebiliriz (üretimler bin ton, hayvan
say›lar› bin bafl olarak): Tah›l 651 (bu¤day 392, arpa 243, Kon-
ya ve Ankara’dan sonra en çok arpa yetifltiren il), baklagiller 4.1,
endüstri bitkileri 666 (flekerpancar› 665), yumru bitkiler 50 (pa-
tates 42), çeflitli meyveler (üzüm), çeflitli sebzeler; mevcut hay-
van say›s› 1.403 (inek 88.1, koyun 858. tiftik keçisi 356); süt
56. Krom, lületafl› (ya hammadde olarak ya da ifllenip çeflitli süs
ve kullanma eflyalar› olarak iç ve d›fl pazarlara sat›l›r) ve Seyit-
gazi ilçesinde ç›kar›lan, yedekleriyle dünya ölçüsünde önem ta-
fl›yan bor mineralleri (K›rka kurulufllar›) bafll›ca yeralt› kaynak-
lar›d›r. En önemli endüstri kurulufllar› da flunlard›r: Devlet De-
mir Yollar›’na ait Lokomotif Motor ve Vagon Fabrikas›, fleker,
çimento, süt mamulleri, beton direk, tu¤la-kiremit, bitkisel ya¤-
lar, deri ve kösele, bisküvi, flekerleme, flarap, plastik eflyalar,
madensel eflyalar vb. ‹l merkezi Eskiflehir, ‹stanbul, Bursa, An-
kara ve ‹zmir gibi Türkiye’nin çeflitli bölgelerinde yer alan mer-
kezleri birbirine ba¤layan ana yollar üzerinde kurulmufl tarihsel
bir kenttir. Arkeolojik çal›flmalar ve tarihî kaynaklar, Eskiflehir ili
tarihinin çok eskilere, paleolitik döneme de¤in uzand›¤›n› orta-
ya koymaktad›r. ‹lin ilk yerleflim merkezinin, bugünkü kent mer-
kezine 3 km uzakl›kta, Porsuk Vadisi’nin kuzeyinde yer alan ve
halk›n fiarhöyük ad›n› verdi¤i yerde oldu¤u san›lmaktad›r. Bu-
gün Eskiflehir il s›n›rlar› içinde kalan Dorilaion kenti ise ad›n›
Eratrial› Dorileos’tan alm›flt›r. ‹.Ö. 15. yüzy›lda, Hitit ‹mparator-
luk döneminde Eskiflehir yöresine “Masa” deniliyordu. Yörede
s›n›rl› say›da Hitit yerleflmesi vard›. Hititlerden sonra Eskiflehir
yöresinde kal›c› olarak yerleflenler Friglerdi. Frigler, ‹.Ö.
1200’de Kavimler Göçü diye an›lan göç s›ras›nda, Güney Avru-
pa’dan ve Balkanlar’dan Anadolu’ya gelmifllerdi. ‹.Ö. 7. yüzy›lda
Karadeniz k›y›s›ndan gelen Kimmerler ile Hazar Denizi’nin kuze-
yinden yola ç›kan ‹skitler (Sakalar) ‹.Ö. 676’da Frig Devleti’ni
y›kt›lar. Durumdan yararlanan Lidyal›lar, Frigya topraklar›n› ifl-
gal ettiler. Sakarya Havzas› ‹.Ö. 546’ya kadar Lidya egemenli¤i
alt›nda kald›. Yöre topraklar› ‹.Ö. 546’da Perslerin, ‹.Ö. 331’de
de ‹skender’in eline geçti. ‹.Ö. 189’da Romal›lar, Galat kenti
Gordium’a girdiler. Roma ‹mparatorlu¤u’nun ‹.S. 395’te ikiye
ayr›lmas›ndan sonra, Eskiflehir ve yöresi Bizans s›n›rlar› içine
girdi. 1074’te Selçuklular›n eline geçen yöreye I. Alaettin Key-
kubat (1219-1237) döneminde Karacada¤’a yerlefltirilen Kay›
boyunun bir bölümü daha sonra Sö¤üt ve Domaniç’e yerleflti.
Anadolu Selçuklu sultan›n›n 1289’da gönderdi¤i bir fermanla
Osman Bey uç beyi oldu ve ‹nönü ile Eskiflehir kendisine veril-
di. 1299’da Osmanl› Devleti kurulunca da, bu yöre Cumhuri-
yet’e kadar Osmanl›lar›n elinde kald›. Geçen yüzy›l›n ortalar›nda
küçük bir kasabayken, Balkanlar ve Kafkaslar’dan gelip buraya
yerlefltirilen göçmenler ve 19. yüzy›l›n sonunda demiryoluna
kavuflmas› gibi nedenlerle büyüyüp geliflmeye bafllad›. Fakat
kentin as›l geliflmesi Cumhuriyet döneminde gerçekleflti. Eski-
flehir, Türkiye’nin yedinci kalabal›k merkezidir.
ESKR‹M,
k›l›çla yap›lan bir spor. Eskrim ve genel olarak k›-
l›ç oyunlar›n›n kökü çok eskiye dayan›r. Bundan dört bin y›l ka-
dar önce Çinliler, daha sonra Yunanl›lar ve Romal›lar k›l›ç
oyunlar›yla ilgilendiler. Orta Ça¤’da eskrim Avrupa’n›n her ya-
n›nda, özellikle de Fransa’da çok sevildi. 19. yüzy›l bafl›nda bir
spor hâline geldi. Eskrim, 1896 Atina Olimpiyatlar›’nda spor
olarak kabul edildi. Türkiye’de eskrime 1901 y›l›nda baflland›.
Türkiye’de ilk eskrimi oynatan Harbiye Mektebi eskrim ö¤ret-
meni Hüsnü Bey’dir. ‹lk eskrim yar›flmas› ‹talyanlar ile padiflah
huzurunda yap›lm›fl ve yar›flmay› Türkler kazanm›flt›r. Eskrim,
“epe”, “flöre” ve “k›l›ç” olmak üzere üç silâh dal›nda yap›l›r.
ESNEME,
genellikle yorgunluk anlar›nda ya da uykunun
bast›rd›¤› hâllerde a¤›r ve derin bir flekilde soluk al›p verme.
Beynin baz› bölümlerinde geçici bir oksijen azl›¤›ndan meyda-
na gelen esnemenin bafll›ca nedeni yorgunluktur. Esneme an›n-
da östaki borusunun kapanmas›yla bazen kulak da iflitmez.
ESRAR,
hintkenevirinden elde edilen, kullan›lan miktara gö-
re uyar›c› ya da uyuflturucu etkileri olan bir madde, haflifl. Çok
eski ça¤lardan beri bilinen esrar, nargileye konularak ve siga-
rayla içildi¤i gibi, çi¤nenerek ya da yutularak da kullan›l›r. Mer-
kezî sinir sistemini etkiler, uyuflukluk, haf›za kayb› ve bafl dön-
mesine neden olur. fiekerli maddelere karfl› afl›r› istek uyand›r›r.
Tüm uyuflturucu maddeler gibi vücuda zarar vermesi ve al›fl-
kanl›k yaratmas› nedeniyle üretimi, al›n›p sat›lmas› ve kullan›m›
yasaklanm›flt›r.
ESTERGON,
Macaristan’da kent. Macarca ad› Eszter-
gom’dur. Tuna’n›n sa¤ k›y›s› üzerinde, Vaç dirse¤inde yer alan
Estergon, Kamarom iline ba¤l›d›r. Nüfusu 35.000 (1993) dola-
y›ndad›r. Karpat Da¤lar›’ndan inen Gran Nehri’nin Tuna’ya kar›fl-
t›¤› noktan›n karfl›s›nda yer alan kent ile kalesi çevreye hâkim
durumdad›r. Estergon en eski devirlerden beri Yukar› Tuna Hav-
zas›’ndaki konumu nedeniyle bir kilit noktas› oldu. 10.-12. yüz-
y›lda Macar Arpad Hanedan› döneminde büyük önem kazand›
ve devlet merkezi hâline geldi. Cengiz Han’›n ordular› gelinceye
kadar Macar Krall›¤›’n›n baflkenti ve Katolik Kilisesi’nin merke-
ziydi. Kanuni Sultan Süleyman zaman›nda Mohaç Zaferi’nden
sonra Macar taht›na geçirilen Zapolyai Janos’u tan›mayan
Habsburg Hanedan›, Estergon’u ele geçirdi. l543’te Osmanl›la-
r›n eline geçen kaleyi, l595’te Avusturyal›lar ald›. l605’te yeni-
den Osmanl›lar taraf›ndan fethedildi ve 1683 y›l›nda Avusturya-
l›lar›n eline geçinceye kadar, Osmanl›lar ile Avusturyal›lar ara-
s›ndaki pek çok savafla sahne oldu.
ESTET‹K,
sanat yap›tlar›nda güzelli¤i oluflturan nitelikleri
araflt›r›p inceleyen bilgi dal›. Genelde güzelin bilimi olarak nite-
