EVL‹YA
229
uzun kesimi, güneybat›da Rudolf Gölü’nün kuzey ucundan, ku-
zeybat›da K›z›ldeniz k›y›s›nda Ras Kasar’a kadar uzanan Su-
dan’lad›r. Güneyde Kenya, güneydo¤u ve güneyde Somali
(1.700 km), do¤uda Cibuti ve K›z›ldeniz aras›nda kal›r. Bafll›ca
kentleri: baflkent Addis Ababa (3.000.000), Asmara, Dire Dava,
Dessie, Cimma ve Gondar’d›r. Resmî dil Amharca olmakla be-
raber, birçok yerli lehçelerle ‹ngilizce de konuflulur. Nüfusunun
% 55’i Etiyopya Ortodoks Kilisesi’ne ba¤l› Hristiyanlardan, %
35’i Sünnî Müslümanlardan oluflur. Do¤u Afrika platolar›n›n en
engebeli kesiminde yer alan Etiyopya, üzerinde yer yer volkanik
da¤lar›n yükseldi¤i kal›n bazalt, trakit ve tüf örtüsüyle kapl› yük-
sek bir platodur. Etiyopya yak›n tarihinin büyük bir kral› olan II.
Menelik (1916’da ölmüfltür), ülkenin geliflmesinde ilk giriflim-
leri yapm›fl olan kiflidir. Addis Ababa-Cibuti demiryolu imtiyaz›
bu tarihlerde Frans›zlara verilmiflti. Etiyopya’n›n ve monarfli yö-
netiminin son hükümdar› Haile Selasiye, 1928’lerden 1974’e
kadar ülkeyi uzun bir süre yönetti. Her ne kadar 1935’te baflla-
yan ‹talya iflgalinden sonra, ülkesinin ba¤›ms›zl›¤›n› tekrar kur-
mak için sürekli politik çabalar göstermifl, 1941’den sonra da
Eritre’nin birlefltirilmesine hizmet etmiflse de, bu hükümdar›n
uzun yönetimi s›ras›nda Etiyopya dünyan›n en geri kalm›fl ülke-
lerinden biri durumuna düfltü. Haile Selasiye 1974’te askerî bir
darbeyle yönetimden uzaklaflt›r›ld›. 1974’ten 1980’li y›llar›n or-
talar›na kadar askerî yönetim ülkeyi bask›c› yöntemlerle yönet-
meye çal›flt›. 1986’da haz›rlanan yeni Anayasa 1987’de bir hal-
koylamas›yla kabul edildi. Ayn› y›l Ulusal Meclis için seçimler
yap›ld› ve Askerî Konsey kendini feshetti. Konsey Baflkan› Men-
gistu Haile Mariam devlet baflkanl›¤›na seçildi. May›s 1991’de
Etiyopya Devrimci Demokratik Halk Cephesi’nde (EDDHC) bir
araya gelen çeflitli muhalefet cepheleri Addis-Abeba’ya girdiler
ve Cumhurbaflkan› Mengistu baflkentten kaçt›. Eritre 1993’te
ba¤›ms›zl›¤›n› ilan etti. 1994’te yeni anayasa yap›larak ülke fe-
deral devlet stütüsü kazand›.
ETNA,
Sicilya Adas›’nda yanarda¤. Adan›n kuzeydo¤u k›y›-
s›nda bulunan ve yüksekli¤i 3.295 m olan da¤. Avrupa’n›n en
büyük ve en etkin yanarda¤›d›r. Son püskürmesi 27 Kas›m-15
Aral›k 1950 aras›nda oldu. Saatte 40 km h›zla yay›lan lavlar 3
km.lik bir çevreye da¤›larak iki köyü ortadan kald›rd›. Etna her
zaman ayn› fliddetle olmamakla birlikte zaman zaman etkinlik
gösterir.
ETNOGRAFYA,
›rksal birimlerin dünya üzerine da¤›l›fl›yla
ve ›rksal bir birim olarak insanla u¤raflan bilim, budunbetim.
Etnografya, insan ›rklar›n›n fizikî özelliklerinin ve halklar›n kül-
türel koflullar›n›n ve özelliklerinin karfl›laflt›rmal› bir incelemesi-
ni içerir. Etnografya, belli bir insan toplulu¤unun tüm faaliyet-
lerini tan›mlar ya da özel bir alandaki u¤rafllar›n› tahlil eder (av-
c›l›k, çömlekçilik vb.). Etnografya bir analiz bilimidir ve bu özel-
li¤iyle bir sentez bilimi olan etnolojiden ayr›l›r.
ETNOLOJ‹,
ilkel olarak nitelenen halklar› ve kültürlerini in-
celeyen bilim dal›, budunbilim. Etnoloji, etnografik malzemeye
dayanarak kültür ögelerinin sistematik aç›klamas›n› yapmay›,
insanl›¤›n kültür tarihini ayd›nlatmay› ve kültürün genel geliflme
yasalar›n› araflt›rmay› amaçlar.
EUROPA,
Avrupa’ya ad›n› veren Yunan mitolojisi kahrama-
n›. Europa, Fenike Kral› Agenor’un k›z›yd›. Efsaneye göre bo¤a
flekline giren Tanr› Zeus taraf›ndan Girit Adas›’na götürüldü. Ze-
us ile Europa’n›n seviflmesinden üç çocuk dünyaya geldi. Mi-
nos, Radamantis ve Sarpedontis. Do¤ruluklar›yla tan›nan bu üç
çocuk, ölümlerinden sonra da ölüler ülkesi Hades’e yarg›ç ya-
p›ld›lar. Astronomide, Taurus (Bo¤a) y›ld›z tak›m› Europa’n›n
bo¤as› olarak adland›r›l›r. Europa ayn› zamanda Jüpiter’in ikin-
ci uydusunun ve 52. asteroidin ad›d›r.
EUROV‹S‹ON,
Avrupa Radyo ve Televizyon Birli¤i’nin k›-
salt›lm›fl ad›. Bat› Avrupa ülkelerinin resmî radyo ve televizyon
kurulufllar› taraf›ndan kurulan Eurovision’un merkezi Cenev-
re’dedir. Brüksel’de ise teknik merkez vard›r. Üye ülkeler y›ll›k
anlaflmalarla bir y›l içinde birbirlerinden alacaklar› TV yay›n sa-
atlerini belirler ve özel Eurovision kanallar› haber, röportaj ya da
yar›flmalar› iletir. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu 1973’te
üyeli¤e al›nd›.
EVAM‹R-‹ AfiERE
→
ON EM‹R
EVC‹LLEfiT‹RME,
hayvanlar›n, insanlarla bir arada yafla-
yacak biçimde e¤itilmesi. Birlikte yaflaman›n insanlar›n zorla-
mas›yla oldu¤u kadar, hayvanlar›n bunu istemesiyle de gerçek-
leflti¤i san›lmaktad›r. Baz› hayvan türlerinde bir liderin baflkan-
l›¤›nda bir arada yaflama içgüdüsünün varl›¤›, bunun kan›t› ola-
rak öne sürülmektedir. Çift ya da tek bafl›na yaflayan hayvanlar
evcillefltirilemez, sadece insana “al›flt›r›labilir”. Evcillefltirmenin
ilk olarak Hindistan’da gerçeklefltirildi¤i san›lmaktad›r. Bununla
birlikte en yayg›n olan köpek, s›¤›r, at gibi hayvanlar›n evcillefl-
tirilmesi hakk›nda bir belge yoktur. Kedinin ise ilk olarak Akde-
niz Bölgesi ve Eski M›s›r’da evcillefltirildi¤i san›lmaktad›r. Her
türden evcil hayvanlar›n de¤iflik dönemlerde, de¤iflik zamanlar-
da evcillefltirilmifl olduklar› kabul edilmektedir. Ancak, ay›lar›n
Aynular taraf›ndan evcillefltirildi¤i ve etini yemek amac›yla bes-
lendi¤i bilinmektedir. Geviflgetirenler dünyan›n hemen her ye-
rinde evcillefltirilmifltir. At›n ise, ilk olarak Orta Asya’da Türkler
taraf›ndan evcillefltirildi¤i yolunda yayg›n bir kan› vard›r. Evcil
kufllar›n en yayg›n› olan tavu¤un anayurdu Güney Asya’d›r. Ev-
cil hayvanlar aras›nda güvercin, lama, zebra, karabatak, hindi,
ördek, kaz, manda, koyun, keçi, deve de say›labilir.
EVEREST,
dünyan›n bilinen en yüksek noktas› (8882 m.).
Asya’da Himalaya Da¤lar› üzerinde Tibet-Nepal s›n›r›ndad›r.
Ad›n›, doru¤un yüksekli¤ini ilk olarak tahmin eden Hindistan
Genel Valisi Sir George Everest’ten al›r. 1921 y›l›ndan beri dün-
yan›n bu en yüksek noktas›na ç›kmak için büyük çabalar göste-
rilmifl, hatta bu zorlu t›rman›fl s›ras›nda birçok da¤c› hayat›n›
kaybetmifltir. Doru¤a ilk olarak Albay John Hunt’›n baflkanl›¤›n-
daki grupta bulunan Yeni Zelandal› E. Hillary ve k›lavuz N. Ten-
sing 28 May›s 1953 günü ulaflt›lar. Bunu daha sonralar› birçok
da¤c›n›n baflar›s› izledi.
EVL‹YA,
kendini Tanr› yoluna adam›fl kifli. Tasavvufta evliya,
ermifl ve Tanr›sal gizleri kavram›fl kiflidir. Evliyalar›n, Tanr› kat›n-
da sözlerinin geçti¤ine, ola¤anüstü eylemler (uçmak, birbirinden
