FAT‹H SULTAN MEHMET KÖPRÜSÜ
235
meye yönelik sald›rgan bir politika güden, yetkinin tek elde top-
land›¤› siyasal hareket ve devlet yönetimi. I. Dünya Savafl› son-
ras›nda, ‹talyan toplumunda büyük bir düfl k›r›kl›¤› yaflan›yordu.
Ekonomik koflullar son derece a¤›rlaflm›fl, hükümet zay›f düfl-
müfltü. Mussolini’nin “Fasci ‹taliani di Combattimento” hareke-
ti, bu koflullarda ortaya ç›kt› (1919). Hareketin ad›, daha önce,
19. yüzy›lda, Sicilyal› devrimciler taraf›ndan da kullan›lm›flt›.
Mussolini’nin örgütledi¤i hareket, kendine simge olarak, eski
Roma’da liktörler taraf›ndan tafl›nan ve devlet otoritesini simge-
leyen “fasces”i seçti. Bu simge, bir baltan›n çevresine sar›lm›fl
hufl a¤ac› sopalar›ndan olufluyordu. Yasalar› uygulayaca¤›na ve
ülkeyi düzensizlikten kurtaraca¤›na dair söz veren Mussolini,
toplumsal kargafladan ve ekonomideki anarfliden y›lm›fl olan
genifl y›¤›nlar›n deste¤ini kazand›. 1922 y›l›nda, ünlü “Roma’ya
Yürüyüfl”ü gerçeklefltirecek ve iktidar› alacak kadar güçlenmiflti.
Mussolini, bütün muhalefeti ezdi, parlamentoyu bir kuklaya dö-
nüfltürdü, sendikalar› ve iflçi örgütlerini kald›rd› ve kendi dikta-
törlü¤ü alt›nda, faflist parti taraf›ndan yönetilen totaliter bir dev-
let oluflturdu. Parti üniformas› (kara gömlek), selâmlama ve öte-
ki seremoniler, daha önceki tarihlerde gerçeklefltirilen bir darbe-
nin lideri olan ve Fiume kentini “Duce” (lider) olarak yöneten
Gabriele D’Annunzio’dan esinlenerek al›nd›. Bu dönemde ‹tal-
ya’da, Büyük Faflist Konsey gibi birçok yeni kurum oluflturuldu.
Ekonomi yeniden düzenlendi, s›n›f ayr›l›klar›n› koruyan korpora-
tif bir devlet yap›s› oluflturuldu. Kapitalist giriflim ve yat›r›mlar
denetlenerek desteklendi. E¤itim, faflizmin ilkelerinin benimse-
tilmesiydi. Ve ‹talya, savafla haz›rlan›yor, halka, yeni bir Roma
‹mparatorlu¤u kurulaca¤› vaat ediliyordu. Mussolini, s›k s›k fa-
flizmin ihraç edilemeyece¤ini söylemiflti. Buna karfl›n, faflizmin
gelifltirdi¤i fikirler ve yöntemler, birtak›m farkl›l›klarla birçok ül-
kede uyguland›. Almanya’da Adolf Hitler, antisemitizm ögesini
de vurgulayarak kitlesel bir destek kazanmay› baflard›. 1937’den
sonra Nazi etkisi, birçok faflist harekete egemen oldu. Almanya,
‹talya ve Japonya, Avrupa’da ve Do¤u’da “yeni bir düzen” kurul-
mas› için ittifak yapt›lar. Faflist ilkeler, birçok Orta ve Do¤u Av-
rupa ülkesinde de benimsendi. Macaristan ve Romanya’da güç-
lü faflist hareketler geliflti. ‹spanya’da da, Milliyetçilerin ‹ç Sa-
vafl’tan (1936-1939) galip ç›kmalar›ndan sonra faflizm uygulan-
d›. Falange, tek yasal parti hâline geldi. Faflizm, ‹kinci Dünya
Savafl›’nda yol açt›¤› felâketlerle insanl›¤a büyük zarar vermifl,
birçok faflist önder savafl suçlusu olarak yarg›lan›p cezaland›r›l-
m›flt›r. Günümüzde çeflitli ülkelerde neo-faflist örgütler vard›r.
FATIMA
(605 ?, Mekke - 633 ?, Medine), Hz.Muhammet’in
çok sevdi¤i en küçük k›z›, Ali’nin efli, Hasan ile Hüseyin’in an-
nesi. Peygamberin soyunu sürdüren tek çocu¤udur. Di¤er k›z-
lar›n›n çocu¤u olmam›flt›r. Sünnîlere göre ‹sa’n›n annesi Mer-
yem’den sonra, en kutsal kad›n, fiiîlere göre ise en kutsal kad›n-
d›r. Birçok unvan›ndan biri Zehra’d›r (güzel ve ›fl›kl› yüzlü). Sa-
vafllarda askere su tafl›d›¤›, yaral›lara bakt›¤›, çok sade bir çeyiz
ve törenle evlendi¤i söylenirdi. Ölmeden önce, gece gömülme-
sini, mezar›n›n da kad›n oldu¤unu belli etmeyecek biçimde ya-
p›lmas›n› vasiyet etmifl ve vasiyeti yerine getirilmifltir. Gömül-
dü¤ü yer belli de¤ildir.
FATIMÎLER,
10-12. yüzy›l aras› M›s›r ve yöresinde hüküm
süren bir hanedan; kendilerini Hz.Muhammet’in k›z› Fat›ma so-
yundan gelmifl say›p yeryüzünü Tanr› temsilcisi olarak yönettik-
lerini ileri süren fiiî-Bat›nî hükümdarlar ailesi (910-1171). ‹s-
mailiye mezhebine ba¤l› olan Ubeydullah, Kuzey Afrika’ya geçe-
rek Aglebilere son verdi. Halife seçilerek Rakkan’da yönetimi ele
geçirdi (910). Mehdiye ad›yla kurdu¤u kenti baflkent yapt›. Za-
man›nda, Kuzey Afrika, Fat›mîlerin eline geçti. Endülüs Emevî-
leri engelini aflamayan Fat›mîler, M›s›r’a yöneldiler. M›s›r ancak
969’da al›nabildi. Kahire baflkent oldu. Daha sonra Mekke ve
Medine al›nd›. fiam ele geçirilerek, s›n›r Trablusflam’a kadar
uzat›ld› (998). Muntans›r (1036-1094) zaman›nda Kuzey Afrika,
M›s›r, Sicilya, Suriye ve Bat› Arabistan Fat›mî topraklar›na kat›l-
d›ysa da 1071’de Kudüs, 1076’da fiam, Selçuklular›n eline geç-
ti. Kuzey Afrika’da Ziriler, bat›da Normanlar, Fat›mî egemenli¤i-
ne son verdiler. Halife Amir’in öldürülmesi (1130) üzerine du-
rum daha da kötüleflti. Adid (1160-1171) döneminde, Haçl›la-
r›n Kahire’yi kuflatmas› üzerine Selahattin Eyyubî’den yard›m is-
tendi. M›s›r’da durumu düzene koyan Selahattin Eyyubî, Eylül
1171’de Ba¤dat Abbasî halifesi ad›na hutbe okutarak, Fat›mî
Halifeli¤i’nin sona erdi¤ini bildirdi, Fat›mîler, Eski Fustat ören-
lerinin yerinde Kahire’yi kurarak bilim ve bay›nd›rl›k alan›nda
büyük at›l›m yapm›fllard›r. Günümüzde ‹slâm dünyas›n›n ünlü
medreselerinden biri olan Camiülezher (El’Ezher), Fat›mîler ta-
raf›ndan kurulmufltur (970-972).
FAT‹H CAM‹‹ ve KÜLL‹YES‹,
Fatih Sultan Mehmet’in
‹stanbul’un Fatih semtinde yapt›rd›¤› cami ve külliye. Camiyi
1467-1470 y›llar› aras›nda Mimar Sinaüddin Yusuf bin Abdullah
yapt›. Bizans döneminde ayn› yerde Havariler Kilisesi bulunu-
yordu. Ana kubbe iki ayak ve iki sütun üzerine oturtulmufl ve dört
yar›m kubbeyle çevrelenmifltir. Pencere çerçeveleri ve minare
külâh› sonradan de¤ifltirildi. 1766 depreminde büyük hasar gö-
ren cami, Sultan III. Mustafa’n›n emriyle Mimar Tahir A¤a tara-
f›ndan onar›ld›. Kubbe ve flad›rvanlar› sekiz köflelidir. Kemerler
ve pencere söveleriyle sütun bafll›klar› ve kaideleri renkli mer-
merden, sütunlar granitten yap›lm›flt›r. Avlusunun üç kap›s› var-
d›r. Cami küllesiyesinde mektep, kütüphane, hamam, 16 medre-
se, imaret, kervansaray, darüflflifa ve tabhane yer al›r. Caminin
kuzey ve güney yönlerinde bulunan medreseler kesme tafltan ya-
p›lm›flt›r. Tabhane ve kervansaray güneydo¤u yönündedir.
FAT‹H SULTAN MEHMET
→
MEHMET II
FAT‹H SULTAN MEHMET KÖPRÜSÜ,
‹stanbul Bo-
¤az›’nda kurulu ikinci Bo¤az köprüsü. Ayaklar› Kavac›k ile Hisa-
rüstü semtlerindedir, Anadoluhisar› ile Rumelihisar›’n›n kuze-
yinde uzanmaktad›r. Türk, ‹talyan ve Japon firmalar›n›n ortakl›-
¤› ile yap›ld›. Projesini ise ‹ngilizler haz›rlad›. Temeli 29 May›s
1985’te at›lan köprünün kulelerinin yüksekli¤i topraktan 110
m.dir. Deniz yüzeyinden yüksekli¤i 64 m., uzunlu¤u ise 1.090
m.dir. 217 km. olan köprü çevre yollar› Hisarüstü’nden bafllaya-
rak K⤛thane’ye, buradan da Alibeyköy ve Küçükköy üzerinden
Mahmutbey’e uzanmaktad›r. Anadolu yakas›nda ise Kanl›ca-
Çaml›ca-Gebze-Sakarya güzergâh›n› köprüye ba¤lamaktad›r.
