FELSEFE
237
nedenlerle topluluktan ayr›lm›fllard›r. 1912 sonlar›nda da¤›lan
toplulu¤a önce simgesel olarak Faik Âli, sonra s›ras›yla Faz›l
Ahmet, Hamdullah Suphi ve Celal Sahir baflkanl›k etmifllerdir.
Sanat›n flahsî ve muhterem oldu¤u ilkesini benimseyen toplu-
luk dil aç›s›ndan Edebiyat› Cedide’den kopamam›flt›r. Toplulu-
¤un amaçlar› flöyle özetlenebilir: Dilin, yaz›n›n, edebiyat›n ve
toplumsal bilimlerin ilerlemesine hizmet etmek; yetenekli sa-
natç›lar› bir araya getirmek; topluluk üyelerinin yap›tlar›n› içeren
bir kitapl›k kurmak; Bat›’n›n önemli yap›tlar›n›n çevirilerini yap-
t›rmak; herkese aç›k konuflmalar düzenleyerek halk›n edebiyat
ve sanat konular›ndaki bilgisini art›rmak; Bat›’daki benzer ku-
rum ve kurulufllarla iliflki kurarak, ülkemizin edebiyat ürünlerini
Bat›’ya, Bat›’n›n ürünlerini de Do¤u’ya tan›tmaya çal›flmak.
FEDERAL‹ZM,
iç ifllerinde özerk, ba¤›ms›z devletlerin or-
tak bir iktidar alt›nda toplanmas›. Günümüzde federe devlet flek-
linde yönetimi ve yetkileri birlefltirme amac›yla, ayr›ca belli bir
amaç etraf›nda devletlerin birleflmesiyle oluflan birlikler federa-
tif yap›lar say›lmaktad›r. 19. yüzy›lda merkeziyetçili¤e karfl› bir
ak›m olarak Hristiyan liberaller ve Proudhoncu sosyalistler ta-
raf›ndan benimsendi. II. Dünya Savafl› sonras›nda yönetim güç-
lüklerinin çözümü federalizmde arand›. De Gaulle taraf›ndan Av-
rupa Birleflik Devletleri’nin kurulmas› savunuldu. 1948’de Avru-
pa Konseyi ve Birleflmifl Milletler kuruldu. ‹ngiliz Milletler Top-
lulu¤u ile Bat› Almanya federal birliklerdir.
FEDERASYON,
birkaç ayr› devlet ya da kuruluflun ayn› ça-
t› alt›nda toplanmas›. Brezilya, ‹sviçre, Almanya, Amerika Birle-
flik Devletleri birer federasyondur. Ayr›ca ekonomik ve kültürel
birlikler ile (Ortak Pazar, Avrupa Kömür ve Çelik Birli¤i, Eura-
tom, Birleflmifl Milletler vb.) ‹ngiliz Uluslar Toplulu¤u da bun-
lara kat›labilir.
FELÇ,
sinirlerin kaslara
kumanda edemeyifli duru-
mu; inme. Merkezî sinir
sisteminden kaynaklanan
felçlere merkezî felç, çevre
sinirlerinden kaynaklanan
felçlere çevresel felç ad› ve-
rilir. Felcin, hareketi ya da
duyumu engelleyen türleri
vard›r. Nedenleri aras›nda
yaralanmalar, kan dolafl›m›-
n›n, damar t›kanmas› ya da
baflka bir nedenle engellen-
mesi, toksinlerin ya da kanser, üremi, diyabet gibi hastal›klar›n
neden oldu¤u zehirlenmeler ve urlar say›labilir. Tipik bir felç
durumunda duyu sinirleri bir duyumu omurili¤e tafl›yamazlar ya
da bir hareket emri beyinden kaslara iletilemez. Felç, ortaya ç›-
k›fl nedenine göre geçici ya da kal›c› olabilir. Omurilikteki bir
bozuklu¤un yol açt›¤› durumlarda vücudun her iki yan›nda gö-
rülebilir.
FELEK,
gökyüzü, dünya, acun, talih, yazg›, kader gibi fleyle-
ri belirledi¤ine inan›lan do¤aüstü güç. Eskiden gezegenlerin
gök katlar› “felek” ad›yla an›l›r ve dokuz tane olduklar›na inan›-
l›rd›. Feleklerin iç içe dönen bu dokuz gökkubbesinden meyda-
na geldi¤i düflünülürdü. Buna göre Dünya evrenin merkezidir.
Dünya’y› kuflatan feleklerin ilk yedisi üzerinde yedi gezegen var-
d›r. Felekler ve gezegenler Dünya’ya yak›nl›klar›na göre flöyle
s›ralan›r: 1. felekte: Kamer (Ay); 2. felekte: Utarit (Merkür); 3. fe-
lekte: Zühre (Venüs); 4. felekte; fiems (Günefl); 5. felekte: Me-
rih (Mars); 6. felekte: Müflteri (Jüpiter); 7. felekte: Zühal (Sa-
türn); 8. felekte sabit y›ld›zlar bulunur. Dokuzuncu felek ise bofl-
tur. Bu nedenle buna Atlas ad› verilmifltir. Bütün felekleri kufla-
t›r. Buna arfl, arfl-› a’zâm, arfl-› âlâ, arfl-› ilâhi de denir. Felekle-
rin, özellikle sekizinci felekte bulunan burçlar›n insan›n yazg›s›-
na egemen olduklar› inanc›, fele¤in kader anlam›n› kazanmas›-
na yol açm›flt›r. Gökcisimlerinin (y›ld›zlar›n), insan›n ve olayla-
r›n kaderine egemen oldu¤unu kabul eden ve bunlar›n etkileri-
ni inceleyen bilime “ilm-i nücum”, bilim adamlar›na da “mü-
neccim” denirdi. Bat› dillerinde bu bilimin ad› “astroloji”dir. Y›l-
d›zlar›n kimi u¤urlu kimi u¤ursuzdur. Her biri belli günlere ve
saatlere egemendir. ‹lm-i nücum ya da y›ld›z fal› ile u¤raflanlar
insan›n do¤du¤u gündeki y›ld›zlar›n ya da burçlar›n durumuna
bakarak onlar›n sa¤l›¤›n›, ahlâk›n›, baflar› derecesini, k›saca ka-
der ve talihini keflfetmeye çal›fl›rlar.
FELEK, Burhan
(1889 ‹stanbul-1982 ‹stanbul), yazar, ga-
zeteci. Yüksekö¤renimini ‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakülte-
si’nde tamamlad›. Gazetecilik mesle¤inin yan› s›ra hukuk müfla-
virli¤i, ‹stanbul fiehir Meclisi üyeli¤i, ö¤retmenlik görevlerinde
bulundu. Tasvir-i Efkâr, Vakit, Millet, Yeni Ses, Tan, Cumhuri-
yet, Milliyet gazetelerinde f›kra yazarl›¤› yapt›, mizah hikâyeleri
yay›nlad›. 1954’ten ölümüne de¤in ‹stanbul Gazeteciler Cemi-
yeti baflkanl›¤› görevinde bulundu. Ayr›ca sporla da çok ilgine-
nen Burhan Felek (1962-1982) y›llar› aras›nda Millî Olimpiyat
Komitesi Baflkanl›¤› görevini yürüttü. Uluslararas› Olimpiyat
Komitesi taraf›ndan “Diplome de mérite” ile ödüllendirildi. ‹s-
tanbul Üniversitesi taraf›ndan kendisine fahrî doktorluk unvan›
verilen Felek, Uluslararas› Bas›n Ensitüsü’nce, dünyada hiç ara
vermeksizin en uzun süre yazan gazeteci seçilerek bas›n fleref
listesine al›nd›. Fransa, ölümünden sonra kendisine Légion
d’honneur niflan› verdi (1983). Bu, ölümünden sonra bir yaban-
c›ya verilen ilk Légion d’honneur niflan› oldu. Yap›tlar›: “Hint
Masallar›” (gezi yaz›lar›, 1944), “Felek” (1947), “Vatandafl Ah-
met Efendi” (hikâyeler, 1957), “Eski ‹stanbul Hikâyeleri” (1971),
“Yaflad›¤›m›z Günler” (1974).
FELLAH,
özellikle M›s›r’da tar›m iflçisi köylülere verilen ad.
M›s›r’da çal›flan nüfusun yar›dan fazlas›n› olufltururlar. Müslü-
man ve K›pti kökenli olup Orta M›s›r bölgesinde otururlar. Irgat,
çiftçi ve küçük toprak sahibidirler. Kendi din ve dillerini Arap
yay›lmas›ndan sonra koruyamayan Fellahlar, günümüzde Arap-
ça konuflurlar. ‹flledikleri topraklar›n s›n›rland›r›lmas› üzerine,
daha çok kol gücü gerektiren ifllerde çal›flmaya bafllam›fllard›r.
FELSEFE,
insan yaflam›n›, bilgi ve eylem aç›s›ndan ele alan
bilgi alan›. 18. yüzy›la kadar felsefe, varl›klar›n ve fleylerin ilk
nedenlerini ya da ilk ilkelerini araflt›ran ussal düflünceye karfl›-
l›kt›. 18. yüzy›ldan sonra evrenle ve insanla ilgili köklü araflt›r-
