AMAZONLAR,
Yunan mito-
lojisinde geçen kad›n toplulu¤u.
Amazonlar, aralar›nda erkek ya-
flamas›na izin vermeyen savaflç›
kad›nlard›. Anadolu’nun kuzey-
do¤u bölgesinde, Karadeniz k›y›-
s›nda Pont ad› verilen bölgede
yaflad›klar› söylenir. Y›lda bir kez
komflular› Gargarlara giderek
soylar›n›n sürmesini sa¤larlard›.
Do¤an çocuklar›n erkek olanlar›n›
ya babalar›na gönderir ya da öldürürlerdi. Yaln›zca k›zlar› yetifl-
tirip bunlara ata binmeyi, silâh kullanmay› ve savaflmay› ö¤re-
tirlerdi. Zamanla as›l yurtlar› say›lan Thermodon Vadisi’nden
Anadolu’nun kuzeybat› k›y›lar›na, hatta Yunanistan’a kadar
uzand›lar. Smyrna (‹zmir), Sinoppe (Sinop), Myrina, Kyme,
Pashos kentlerinin kurucusu say›l›rlar. Kimilerine göre ok atma-
y› kolaylaflt›rmak için, k›zlar›n sa¤ memelerini yakarlard›. Ama-
zon ad›n›n da (amados=memesiz) buradan geldi¤i söylenir.
AMER‹KA,
Asya’dan sonra ikinci büyük k›ta (42 milyon
km 2 ). Bat› yar›kürede, iki kutup dairesi aras›nda, meridyenler
boyunca uzan›r. Nüfus bak›m›ndan Asya ve Avrupa’dan sonra
gelir (680 milyon kadar). Do¤uda Atlas, bat›da Pasifik okya-
nuslar› aras›nda kalan Amerika, iki büyük parçadan oluflur: Ku-
zey Amerika (24.2 milyon km 2 ) ve Güney Amerika (17.8 mil-
yon km 2 ). Bu iki büyük kitle, “Orta Amerika” ad› verilen bir k›s-
tak bölgesi ve adalar dizisiyle birbirine ba¤lan›r. Vikingler,
Amerika k›tas›na ilk ayak basan Avrupal›lar oldular. K›z›l Erik’in
baflkanl›¤›ndaki Vikingler, 10. yüzy›lda Grönland’a ulaflt›lar.
Ama Amerika k›tas›n›n Vikingler taraf›ndan bulundu¤u, uzun
süre gizli kald›. Kristof Kolomb 1492’de bat›ya do¤ru giderek
dünyay› dolafl›p Hindistan’a varmak isterken ayak bast›¤› Antil
Adalar›’n› Hint Tak›madalar› sand›. Ondan sonraki üç yolculu-
¤unda da, Yenidünya’ya vard›¤›n› tam olarak kavrayamad›. Ko-
lomb’u baflka denizciler izledi. ‹ngiltere hükümeti hesab›na ça-
l›flan Jean Cabot, Kuzey Amerika k›y›lar›n› (1497-1498); Porte-
kizli Alvares Cabral, Brezilya k›y›lar›n› (1500); yine ‹spanya hiz-
metinde çal›flan Amerigo Vespuci, Güney Amerika k›y›lar›n›
(1499-1501) dolaflt›. Solis’in Rio de la Plata’y› (1516) ve Ma-
cellan’›n güneydeki k›y›lar› (1520) dolaflmas›ndan sonra Yeni-
dünya’n›n do¤u k›y›lar› ana çizgileriyle belirlenmifl oldu. “Ame-
rika” ad›n› ilk kullanan, Alman haritac›s› Martin Waldseemüller
oldu. 1507’de yay›mlad›¤› “Geographiae ‹ntroductio” (Co¤raf-
ya’ya Girifl) adl› yap›t›nda, bugünkü Güney Amerika’ya, Ameri-
go Vespucci’nin Lâtincelefltirilmifl ad› olan “America” ad›n›n
verilmesini önerdi. Bu ad daha sonra tüm Amerika için kulla-
n›l›r oldu. 1513’te Panama k›sta¤›ndan geçen ‹spanyol Vasco
Nunez, Büyük Okyanus ile karfl›laflt›. Art›k kuflku kalmam›flt›;
bulunan, yeni ve bilinmeyen bir kara parças›yd›. Balboa’n›n Pa-
nama (1513), Cortes’in Meksika (1519), Pizarro’nun Peru
(1533), Jacques Cartier’in Kanada (1534), Almagro’nun fiili
(1536), Orellana’n›n Amazon ve Soto’nun Florida ve Mississip-
pi seferleri, Amerika’n›n biçimi üzerindeki bilgileri art›rd›. 19.
yüzy›l boyunca ve 20. yüzy›l›n bafllar›nda yap›lan bilimsel arafl-
t›rmalar, Amerika üzerine, o zamana dek elde edilen bilgileri ta-
mamlad›.
AMER‹KA B‹RLEfi‹K DEVLETLER‹,
Kuzey Amerika
k›tas›n›n orta k›sm›n›, Atlas Okyanusu’ndan Pasifik’e, Kanada s›-
n›r›ndan Meksika Körfezi’ne kadar kaplayan genifl ülke. Nüfusu-
nun % 80’den fazlas› beyazlardan, % 12’si siyahlardan oluflur.
‹spanyol as›ll›lar›n oran› % 6,4, Asya ve Büyük Okyanus adala-
r›ndan gelmifl olanlar›n oran› % 1,5, Yerlilerin ve Eskimolar›n
oran› ise % 0,6 dolay›ndad›r. Genifl topraklar›, kalabal›k, fakat
yo¤un olmayan nüfusu, çok güçlü s›nai ve tar›msal üretimi ve
tekni¤iyle dünyan›n en büyük devletidir. Bununla birlikte, ABD
yeni, oldukça genç bir devlettir. Amerika Birleflik Devletleri, II.
Dünya Savafl›’n›n sonuna de¤in geçen 150 y›ldan az bir süre
içinde iki büyük ifli baflar›yla gerçeklefltirmifl oldu: a) Baflta Bü-
yük Britanya olmak üzere, Bat› Avrupa’da 19. yüzy›l içinde ku-
rulup geliflen büyük sanayi devriminin yaratt›¤› yeni teknoloji-
lerden yararlanarak, bu yeni k›tan›n gerçekten çok yüksek olan
ekonomik potansiyelini ustaca de¤erlendirdi; b) Buraya çeflitli
ülkelerden göç eden ve etnik, din ve ›rk bak›mlar›ndan farkl› in-
sanlar› “Amerikal›l›k” potas›nda yo¤urdu. Bugün Birleflik Dev-
letler’i oluflturan 50 eyalet flunlard›r: Alabama, Alaska, Arizona,
Arkansas, California, Colorado, Connecticut, Delaware, Florida,
Georgia, Hawaii, ‹daho, ‹llinois, ‹ndiana, ‹owa, Kansas, Ken-
tucky, Louisiana, Maine, Maryland, Massachusetts, Michigan,
Minnesota, Mississippi, Missouri, Montana, Nebraska, Neva-
da, New Hampshire, New Jersey, New Mexico, New York, North
Carolina, North Dakota, Ohio, Oklahoma, Oregon, Pennsylva-
nia, Rhode Island, South Carolina, South Dakota, Tennessee,
Texas, Utah, Vermont, Virginia, Washington, West Virginia,
Wisconsin, Wyoming. Kuzey Amerika’n›n büyük k›sm›n› kapla-
yan Birleflik Devletler’in yer flekilleri bak›m›ndan ana özelli¤i
“sadelik”tir: Ortada düzlükler, bu düzlükleri do¤u ve bat›dan ke-
narlayan da¤lar ve yüksek platolar. 20. yüzy›l›n bafllar›na kadar,
ABD, daha çok denizafl›r› göçlerle kalabal›klaflm›flt›r (1790’da
3.9, 1850’de 23, 1900’de 76 milyon). Yüzy›l›n bafllar›ndan,
özellikle de I. Dünya Savafl› sonundan beri göçlerle gelen nü-
fus azalm›fl, do¤al nüfus art›fl› daha etkili olmaya bafllam›flt›r.
Beflerî co¤rafyan›n en ilginç yan›, nüfusun yap›s›d›r: ABD ge-
rek ›rk ve gerekse etnik kökenleriyle çok kar›fl›k insanlardan
oluflan bir toplumdur. ABD ekonomisinin bafll›ca özelli¤i flu-
dur: Tar›m sektörü bugün de ekonomide çok önemli bir rol oy-
narsa da sanayi, özellikle 50 y›ldan beri büyük bir geliflme gös-
termifltir. Bunun do¤al bir sonucu olarak kentsel nüfus oran›
h›zla büyümüfltür. Örne¤in 1940’ta % 56.5 olan kentsel nüfus,
1960’ta % 69,9’a, 1985’te % 75’e yükselmifl, böylece k›rsal nü-
fus ayn› tarihlerde % 43,5’ten % 30,1’e ve daha sonra % 25’e
kadar inmifltir. Afla¤›daki kentlerin her birinin nüfusu, yak›n
çevreleriyle birlikte 1-10 milyon aras›nda de¤iflmektedir: Ana-
heim, Atlanta, Baltimore, Boston, Buffalo, Chicago, Cincinnati,
Cleveland, Dallas, Denver, Detroit, Houston, Indianapolis, Kan-
sas City, Los Angeles, Miami, Milwaukee, Minneapolis, Saint
Paul, Newark, New Orleans, New York, Peterson Clifton, Phila-
AMER‹KA B‹RLEfi‹K DEVLETLER‹
33
