OSMAN‹YE
511
ve tepki uyand›rd›. Bunu, Muhammet’in k›z› Rukiyye ile evlen-
mek istemesine ba¤layanlar oldu. Hicret’ten sonra, Bedir Sava-
fl›’na eflinin hastal›¤› dolay›s›yla kat›lamad›. Rukiyye’nin ölümü
üzerine, Muhammet’in öbür k›z› Ümmü Gülsüm ile evlendi.
Peygamber’in iki k›z›yla evlenmifl oldu¤u için Zinnureyn (iki
›fl›kl›) san›yla an›l›r. Osman, ne savafllarda ne de yönetimde et-
kili bir varl›k gösterememifltir. Ancak, içten ve sofu bir Müslü-
man’d›. Ömer’in ölümüyle boflalan halifeli¤e seçilmesi, öbür
adaylar›n birbirlerini engellemesi sonucu gerçekleflti.
OSMAN I
(1258, ?-1326 Sö¤üt), Osmanl› Devleti’nin kuru-
cusu. Osman Gazi ya da Osman Bey de denir. Babas›, O¤uzla-
r›n Bozok kolunun Kay› boyundan Ertu¤rul Bey’dir. Babas› ölün-
ce, Sö¤üt yöresine yerleflmifl bulunan Kay› boyunun bafl›na
geçti. Yak›n dostluk kurdu¤u fieyh Edebali’nin k›z› Mal Hatun ile
evlendi. Komflu Bizans tekfurlar›yla iyi geçinmeye özen göster-
mekle birlikte, zaman zaman çat›flt›¤› ‹negöl tekfurunu bir bas-
k›nla öldürdü. Bunun üzerine öteki tekfurlar Osman Bey’e karfl›
birlefltiler. Baflar›lar›ndan ötürü, Anadolu Selçuklu sultan› tara-
f›ndan Sö¤üt, Osman Bey’e yurt olarak verildi ve Osman Bey Es-
kiflehir sanca¤›n›n bafl›na getirildi. 1291 y›l›nda Karacahisar’›
ald›. Bilecik tekfurunun dü¤ününde kendisine haz›rlanan komp-
loyu haber al›nca, kad›n k›l›¤›na soktu¤u adamlar›yla Bilecik’i ve
Yarhisar kalesini ele geçirdi. Bilecik tekfuruyla evlenecek olan
Yarhisar tekfurunun k›z› tutsak edildi ve Orhan Bey ile evlendi-
rildi. ‹negöl al›nd›ktan sonra, Bilecik, beyli¤e baflkent yap›ld›.
Anadolu Selçuklu Devleti’nin y›k›lmas› üzerine, gerek bu devle-
tin komutan ve askerlerinin, gerekse pek çok Türkmen aflireti-
nin Osman Bey’in egemenli¤ini tan›mas›ndan sonra, 1299’da
Osman Bey ba¤›ms›zl›¤›n› ilân etti. Bir yandan devlet yap›s› dü-
zenlenirken, öte yandan ak›nlar sürdürüldü; Yurthisar ve Yeni-
flehir al›nd› (1301). Osmanl› Devleti’nin baflkenti Yeniflehir ol-
du. Bilecik Kalesi’nin yönetimini fieyh Edebali’ye veren Osman
Bey, devleti 5 yönetim bölgesine ay›rd› ve Orhan Bey’e Sultanö-
nü’nü, Gündüz Alp’e Eskiflehir’i, Aykut Alp’e ‹nönü’yü, Hasan
Alp’e Yarhisar’›, Turgut Alp’e ‹negöl’ü b›rakt›. Bizans topraklar›-
na ak›nlar sürdürüldü ve Koçhisar al›nd›. Harmankaya Tekfuru
Köse Mihal’in Müslüman olmas› üzerine Lefke (Osmaneli) ve
Mekece de Osmanl›lara geçti. Ard›ndan Geyve Akhisar› ve Te-
kirp›nar› al›nd›. 1314 y›l›nda Bursa Kalesi’ni kuflatan Osman
Bey, kaleye girifl ç›k›fl› denetim alt›na ald›. Bu s›rada, Çavdaro-
¤ullar›n›n sald›r›lar›n› engelleyen ve Çavdaro¤lu’nu tutsak eden
o¤lu Orhan Bey’i Bizans ak›nlar›n›n bafl›na getirdi (1317). Mu-
danya (1321) ve Andranos’u (Orhaneli) (1325) alan Orhan Bey,
ard›ndan uzun süredir kuflatma alt›nda tutulan Bursa’y› ele ge-
çirdi. Bu haberi ald›ktan sonra ölen Osman Bey, önce Sö¤üt’e
gömüldü, daha sonra mezar› Bursa’ya tafl›nd›.
OSMAN PAfiA, Gazi
(1832 Tokat-1900 ‹stanbul), Plevne
savafllar›n›n ünlü komutan›. Askerî Rüfltiye’de, Kuleli Askerî ‹da-
disi’nde ve Harp Okulu’nda okudu. Genç yaflta K›r›m savafllar›na
kat›ld›. Daha sonra Nifl’te ve Vidin’de kolordu komutanl›¤› yapt›.
1876’daki S›rp ‹syan›’nda önemli rol oynad›, isyanlar›n bast›r›l-
mas›nda baflar› gösterdi. Bu baflar›lar› üzerine müflir oldu. 1877-
1878 Osmanl›-Rus Savafl› bafllad›¤› zaman, Osman Pafla, Vidin
ile Rahova bölgelerinin savunmas›n-
dan sorumlu bulunuyordu. Çarl›k
ordusunun Tuna’y› geçmesi ve gü-
neye do¤ru ilerlemeye bafllamas›
üzerine Vidin’den ayr›ld› ve daha ön-
ce Çarl›k ordular›n›n eline geçmifl
olan Plevne’yi alarak buras›n› Çarl›k
ordular›n›n daha güneye inmelerini
engelleyecek flekilde tahkim etti. 19
Temmuz 1877’den 10 Aral›k 1877’ye
kadar Plevne’yi Çarl›k kuvvetlerine ve onlara kat›lm›fl olan Ro-
manya Krall›¤› kuvvetlerine karfl› baflar›yla savundu, Çarl›k ve
Romanya kuvvetlerinin daha güneye inmelerini baflar›yla engel-
ledi. Bu nedenle kendisine “Gazi” unvan› verildi. Ancak 10 Ara-
l›k 1877’de Plevne’den yap›lan ç›k›fl s›ras›nda yaraland› ve esir
düfltü. Savafl›n sonuna kadar Çarl›k Rusyas›’nda kald› ve büyük
bir sayg› gördü, silâhlar›n› tafl›mas›na izin verildi. Savafltan son-
ra ‹stanbul’a döndü, bir ara serasker, daha sonra da mabeyn mü-
fliri oldu. II. Abdülhamit, ününden yararlanmak için onu hiç ya-
n›ndan ay›rmad›, ama önemli bir göreve de getirmedi. O¤ullar›
da II. Abdülhamit’in k›zlar›yla evlendirildi.
OSMAN‹YE,
Akdeniz Bölgesi’nin do¤u kesiminde il. Osma-
niye ili do¤uda Gaziantep, güneyde Hatay illeri, bat›da Ceyhan,
kuzeyde Kadirli ve Düziçi, kuzeydo¤uda da Bahçe ilçeleriyle
çevrilidir. Bat› kesimi Çukurova’da yer alan il topraklar›n›n do¤u
kesimini Amanos Da¤lar› ve bu da¤lara ba¤l› Kösür Da¤› (eski-
den Gâvur Da¤›) engebelendirir. Kay›n, mefle, gürgen, sedir, k›-
z›l çam ve kara çamlardan oluflan ormanlarla kapl› olan da¤lar›n
yüksek kesimlerinde yaylalar vard›r. ‹l topraklar›n›n sular›n›
Ceyhan Nehri ile ona kat›lan Il›su ve Akçasu toplar. Çukuro-
va’n›n il topraklar› içinde kalan kesimi, yörede Yukar› Ova ad›y-
la an›l›r. Halk›n üçte birinden ço¤u il merkezinde yaflar. Osma-
niye yöresi, bölgedeki en eski yerleflim alanlar›ndan biridir. Es-
kiden Kapadokya ve Kilikya’y› Suriye ve Mezopotamya’ya ba¤la-
yan yollar›n kesiflti¤i bölgede yer alan ve bu nedenle stratejik
aç›dan büyük önem tafl›yan yörede bu yollar› denetlemek ama-
c›yla birçok kale yap›lm›flt›. Bu yörede yaflayan ve hac yolundan
geçenlerden haraç alan göçer Türkmen afliretleri, 1866’da F›rkai
Islahiye taraf›ndan güç kullan›larak Çukurova’ya yerlefltirilirken
bunlar›n bir k›sm› da zorunlu olarak Hac›osmanl› Köyü ile çev-
resine yerlefltirilmifl ve daha sonra buras› Osmaniye ad›yla an›l-
m›flt›r. Önceden Yarpuz’da olan Cebelibereket Sanca¤›’n›n mer-
kezi 1908’de Osmaniye’ye tafl›nd›. Osmaniye’nin 1950’de
13.000 kadar olan nüfusu, yo¤un göç sonucunda h›zla artt› ve
1970’te 40.000, 1975’te 60.000, 1980’de 80.000, 1985’te
100.000 ve 1997’de 159.000’i aflt›. fiehirde tek yüksekö¤retim
kurumu, Çukurova Üniversitesi’ne ba¤l› Osmaniye Meslek Yük-
sekokulu’dur. Osmaniye ili geliflmifl ulafl›m olanaklar›na sahip-
tir. Adana’y› ‹skenderun ve Gaziantep’e ba¤layan karayollar›yla
‹skenderun’u Ba¤dat Demiryolu’na ba¤layan demiryolu hatt›, il
merkezinin yak›n›ndan geçer. ‹l ekonomisi tar›m ve tar›msal
ürün ticaretine dayan›r. Yetifltirilen bafll›ca bitkisel ürünler bu¤-
day, m›s›r, pamuk, yerf›st›¤›, soya, zeytin, üzüm, portakal ve çe-
flitli sebze ve di¤er meyvelerdir. Az miktarda mandalina ve no-
