ORHUN ANITLARI
507
netimini tümüyle Orhan Bey’e verdi. Orhan Bey 1326’da Bur-
sa’y› ele geçirdi. Kentin al›nmas›ndan sonra Osman Bey öldü
ve oraya gömüldü. Orhan Bey zaman›nda ‹znik ve ‹zmit gibi di-
¤er büyük Bizans kentleri de Osmanl› Devleti’nin eline geçti.
Osmanl› ilerlemesini durdurmak isteyen Bizans ‹mparatoru III.
Andronikos ile Pelekamon denilen yerde yap›lan savafl› Os-
manl›lar kazand› (1329). Öte yandan Karesio¤ullar› topraklar›
da Osmanl›lar›n eline geçti. (1345). III. Andronikos’un ölümün-
den sonra Bizans’ta saltanat kavgas› bafllay›nca Orhan Bey, ‹m-
parator vekili olan Kantakuzinos’a para ve asker yard›m› yapa-
rak onun yönetimde kalmas›n› sa¤lad› ve k›z› Theodora ile ev-
lendi (1346). Bundan sonra S›rplara karfl› Bizans’a yard›mc›
kuvvetler gönderdi (1349). Bu kuvvetler, Selânik’i, S›rp Kral›
Stefan Duflan’›n kuflatmas›ndan kurtard›. 1352’de Osmanl› kuv-
vetleri yeniden Rumeli’ye geçti ve Edirne’de kuflat›lm›fl olan
Kantakuzinos’un o¤lu Mattheos’u kurtard›lar; Dimeteko’da
S›rp-Bulgar ordusunu yendiler. Böylece sa¤lanan bu Osmanl›-
Bizans iflbirli¤i sonucunda Osmanl›lar Rumeli’de yerleflmeye
bafllad›lar. K›sa sürede önemli kent ve kasabalar› ald›lar. Orhan
Bey zaman› Osmanl› Beyli¤i’nin yaln›z toprakça h›zl› bir genifl-
leme gösterdi¤i dönem olmad›; ayr›ca beylik, bir afliret devleti
olmaktan ç›k›p merkezî devlet yap›s›n›n da ilk temelleri at›ld›.
‹lk Osmanl› paras› onun zaman›nda kesildi ve ‹znik’te ilk Os-
manl› medresesi aç›ld›. Osmanl› Devleti’nde hükümdardan
sonra en yetkili kimse olan vezir ilk kez Orhan Bey zaman›nda
ortaya ç›kt›. Yine o dönemde atl› afliret kuvvetlerinin yan› ba-
fl›nda sürekli bir ordu demek olan yaya ve müsellem örgütü ku-
ruldu. Böylece düzenli bir merkezî ordu oluflturmada önemli
bir ad›m at›lm›fl odu.
ORHAN KEMAL
(1914 Cey-
han-1970 Bulgaristan), öykü ve ro-
man yazar›. As›l ad› Mehmet Raflit
Ö¤ütçü’dür. Pamuk fabrikalar›nda
iflçilik, dokumac›l›k, kâtiplik yapt›
(1932-1937). Askerlik görevindey-
ken Ceza Yasas›’n›n 94. maddesine
ayk›r› hareketten 5 y›l hüküm giydi
(27 Ocak 1939). Bursa Cezaevi’nde
yatarken yazd›¤› ilk fliirler Yedigün dergisinde yay›mland›
(1939-1940). Sonra öyküye geçti. Yeni Edebiyat (ilk öyküsü
Bal›k, 1940), Yeni Ses, ‹kdam, Yürüyüfl, Yurt ve Dünya, Y›¤›n,
Gün, Genç Nesil, Varl›k dergilerinde ç›kan (1941-1950) öykü-
lerinde, içlerinde yaflad›¤› emekçileri en belirgin özellikleriyle
kiflilefltirdi. Kiflilerinin iç dünyalar›n› kendi dillerine uygun, us-
taca kurulmufl diyaloglarla yans›tt›. Gerekli gördü¤ünde flive
özellikleriyle konuflturdu¤u kiflilerin belirgin ruhsal durumlar›-
n› uzun çözümlemelere baflvurmadan yans›tmas›n› bildi. Ol-
gunluk dönemi kabul edilen (1950-1960) y›llar›nda yay›mlad›-
¤› “72. Ko¤ufl”, “Murtaza”, “Bereketli Topraklar Üzerinde” ro-
manlar› ile kendisini ve toplumcu gerçekçi anlay›fl›n kendisine
kadarki örneklerini aflt›. Ustaca çizimi, ince yergi havas› içinde
yaratt›¤› Bekçi Murtaza tipi, ünlü roman kahramanlar›yla karfl›-
laflt›r›ld›. Bafll›ca yap›tlar›: Öykü: “Ekmek Kavgas›” (1949),
“Sarhofllar” (1951), “Çamafl›rc›n›n K›z›” (1952), “72. Ko¤ufl”
(1954), “Grev” (1954, 142. maddeye ayk›r› görülerek yazar›
hakk›nda kovuflturma aç›ld›, beraat etti), “Arka Sokak” (1956),
“Kardefl Pay›” (1958 Sait Faik Öykü Arma¤an›, bas›m› 1957),
“Babil Kulesi” (1957), “Dünyada Harp Vard›” (1963), “‹flsiz”
(1966), “Önce Ekmek” (1969 Sait Faik Öykü Arma¤an›, Türk
Dil Kurumu Ödülü, bas›m› 1968). Roman: “Baba Evi” (1949),
“Avare Y›llar” (1950), “Murtaza” (1952), “Cemile” (1952), “Be-
reketli Topraklar Üzerinde” (1954), “Suçlu” (1957), “Devlet
Kuflu” (1958, “Avare Mustafa” ad›yla filme de al›nd›, 1961),
“Vukuat Var” (1959), “Gâvurun K›z›” (1959), “Küçücük”
(1960), “Dünya Evi” (1960), “El K›z›” (1960; 1989’da TV dizisi
oldu), “Han›m›n Çiftli¤i” (1961; 1990’da TV dizisi oldu), “Eski-
ci ve O¤ullar›” (1962), “Gurbet Kufllar›” (1962), “Sokaklar›n
Çocu¤u” (1963), “Mahalle Kavgas›” (1963), “Kanl› Topraklar”
(1963), “Bir Valiz Vard›” (1965), “Müfettifller Müfettifli” (1966),
“Yalan Dünya” (1966), “Evlerden Biri” (1966), “Arkadafl Isl›k-
lar›” (1968), “Sokaklardan Bir K›z” (1968), “Üç K⤛tç›” (1969)
“Kötü Yol” (1969), “Kaçak” (1970). Oyun: “‹spinozlar” (ilk oy-
nan›fl› 1964, bas›m› 1965. Daha sonra “Yalova Kaymakam›”
ad›yla oynand›, 1968); iki öyküsüyle iki roman›n› da sonradan
oyunlaflt›rd›: “72. Ko¤ufl” (bas›m› ve oynan›fl› 1967. Bu oyu-
nuyla o y›l Ankara Sanatseverler Derne¤i taraf›ndan y›l›n en iyi
oyun yazar› seçildi), “Bekçi Murtaza” (oynand›), “Eskici Dükkâ-
n›” (oynand› 1969), “Kardefl Pay›” (oynand› 1970). ‹nceleme:
“Senaryo Tekni¤i ve Senaryoculu¤umuzla ‹lgili Notlar” (1963).
An›: “Naz›m Hikmet’le Üç Buçuk Y›l” (1965). Ailesince düzen-
lenen Orhan Kemal Roman Arma¤an› 1971’den beri her ölüm
y›ldönümünde verilmektedir.
ORHON, Orhan Seyfi
(1890 ‹stanbul-1972 ‹stanbul),
flair, yazar. Ortaö¤renimini Mercan ‹dadisi’nde, yüksekö¤reni-
mini ‹stanbul Hukuk Fakültesi’nde tamamlad›. ‹stanbul lisele-
rinde edebiyat ö¤retmenli¤i yapt›. H›yaban (1911), Papa¤an
(1924-1927), Günefl (1927), Edebiyat Gazetesi (1932), Ayda-
bir (1933-1937), Ç›naralt› (1941-1944) dergilerini ç›kard›.
Zonguldak’tan (1946) ve ‹stanbul’dan (1965) milletvekili seçi-
lerek iki kez parlamentoya girdi. Ulus, Zafer, Havadis, Son Ha-
vadis gazetelerinde f›kra yazarl›¤› yapt›. K›sa süre aruzla yazd›.
Hece ölçüsünü benimsedikten sonraki fliirlerini Yeni Mecmua,
fiair, Büyük Mecmua, Yar›n (1917-1922) dergilerinde yay›mla-
d›. Yal›n anlat›m biçimleriyle kurulan fliirlerinde, dar bir duygu
dünyas›na kapand›¤›, tekrarlara, kliflelere düfltü¤ü görüldü.
Bafll›ca yap›tlar›: “F›rt›na ve Kar” (fliirler, 1919), “Gönülden
Sesler” (fliirler, 1922), “O Beyaz Bir Kufltu” (fliirler, 1941),
“Çocuk Adam” (roman, 1941), “Asi Kerem” (destan, 1942),
“Dün, Bugün, Yar›n” (yaz›lar, 1943), “Hicivler” (1950), “Dü¤ün
Gecesi” (öyküler, 1957), “Kervan” (fliirler, 1964), “‹flte Sevdi-
¤im Dünya” (fliirler, 1965), “fiiirler” (bütün fliir kitaplar›n›n
toplu bas›m›, 1970).
ORHUN ANITLARI,
Asya’da Kutluk Devleti Hükümdar›
Bilge Han, Bilge Han’›n kardefli Kültigin ve Kutluk Devleti vezi-
ri ve Bilge Han’›n kay›npederi Tonyukuk ad›na dikilen an›tlar. Bu
an›tlardan ilki 731 y›l›nda ölen Kültigin ad›na dikildi. Piramit bi-
çiminde olan an›t›n dört yüzü vard›r; bat› yüzünde Çince, öteki
