OSMANLI HANEDANI
512
hut da yetifltirilir. Hayvanc›l›k, il ekonomisinde önemli bir yer
tutmaz. Sanayi fazla geliflmemifltir. ‹lde küçük ölçekli un, doku-
ma, tu¤la ve kiremit fabrikalar› ile ç›rç›r ve yerf›st›¤› iflleme tesis-
leri vard›r. ‹lde üretilen havlu, bornoz, sarg› bezi gibi dokuma
ürünleri yurt d›fl›na ihraç edilir. fiehir halk›ndan birkaç bin kifli
her gün çal›flmak üzere trenle ‹skenderun Demir-Çelik Tesisle-
ri’ne (‹SDEM‹R) gider. Turistik yerler: Gastabala (Hieropolis
[Roma, Bizans ve Türk yerleflimi]); Hemite Kalesi; Frenk (Çar-
dak) Kalesi; Gastabala (Bodrum) Kalesi; Savranda (Kaypak) Ka-
lesi; Gebeli ‹çmesi. Bahçe ve yöresi: Gindarus (Hitit, Asur, Ro-
ma yerleflimleri); Haruniye Kalesi (VIII. yy’da Haranür Reflid
yapt›rm›flt›r); Kurtlar Kalesi; Seman Kalesi; A¤cabey Camii (Dul-
kadiro¤ullar›ndan Alaüddevle döneminde ve 1488-1490 y›llar›
aras›nda yapt›r›ld›¤› san›lmaktad›r); A¤cabey Kümbeti. Kadirli ve
yöresi: Cem Kalesi (Roma dönemi); Domuztepe Kalesi (‹.Ö. XI.
yy’da Hititler yapm›flt›r); Karatepe (Aslantafl: Hitit yerleflimidir);
Kum Kalesi (Haçl›lar yapt›rm›flt›r); Ala Camii (Roma tap›na¤›
iken 1489’da Türkler taraf›ndan camiye çevrilmifltir); Hamidiye
Camii (XIX. yy ikinci yar›s›nda II. Abdülhamit döneminde yap›l-
m›flt›r); Karatepe (antik flehir); Karatepe Aç›khava Müzesi (‹.Ö.
VIII. yy’da Hükümdar Asistavandas’›n kendi ad›n› vererek kur-
durttu¤u kale ve flehir kal›nt›lar› sergilenmektedir). Toprakkale
ve yöresi: Toprakkale (Hitit, Asur, Roma ve Pers yerleflimi).
OSMANLI HANEDANI,
1299’da Osman Gazi taraf›ndan
kurulan Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nu 1920 y›l›na dek yöneten ha-
nedan. Ad›n›, kurucusu Osman Gazi’den (1258-1326) alm›flt›r.
Yeryüzünde Osmanl› hanedan› kadar uzun süre ve kesintisiz ola-
rak egemenli¤ini sürdüren baflka hiçbir hanedan yoktur (621
y›l). Bu süre içinde hanedandan 36 kifli padiflahl›k yapm›flt›r. Os-
manl› hanedan›n›n bir özelli¤i de, hanedan mensuplar›n›n ana
taraf›ndan akrabalar›n›n olmay›fl›yd›. Bu durum Çelebi Meh-
met’ten (saltanat›: 1413-1420) sonra meydana gelmifltir. Hareme
al›nan cariyelerin akrabalar› bilinmedi¤inden, do¤an flehzade ve
sultanlar›n do¤al olarak ana taraf›ndan teyze, day›, anneanne vb.
akrabalar› da olmazd›. Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nda bafltan itiba-
ren saltanat babadan o¤ula geçerdi. On üçüncü padiflah III.
Mehmet’ten sonra bu usul b›rak›ld›; hanedan›n en yafll› erke¤i
hükümdar oldu. Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nda hanedan d›fl›nda
hiçbir kimsenin babadan kalma soyluluk unvan› olamazd›. I. Se-
lim’den (Yavuz) bafllayarak sonuncusuna kadar 28 Osmanl› pa-
diflah› ayn› zamanda “halife” unvan›n› da tafl›d›. 3 Mart 1924’te
Osmanl› hanedan› TBMM’nin karar›yla yurt d›fl›na sürüldü.
OSMANLI ‹MPARATORLU⁄U,
Osman Gazi taraf›n-
dan kurulan ve 600 y›l› aflk›n egemenlik süren devlet (1299-
1920). ‹mparatorlu¤un kuruluflu: 13. yüzy›lda Orta Asya’dan
göçen Kay›lar, oymak beyi Ertu¤rul Gazi yönetiminde Anado-
lu’nun çeflitli yörelerinde dolaflt›ktan sonra, 1230 y›llar›nda Sel-
çuklular taraf›ndan Sö¤üt dolaylar›na bir uç beyli¤i olarak yer-
lefltirildiler. 1281 y›l›nda Ertu¤rul Gazi ölünce, yerini o¤lu Os-
man Gazi ald›. 1285 y›l›nda, Selçuklu Sultan› II. G›yasettin Me-
sut, Osman Gazi’ye “beylik” unvan› verdi. 1299 y›l› sonlar›nda,
Çobano¤ullar›n›n (Kastamonu) uç beyli¤ine tabi olmaktan ç›kan
Osman Bey dolays›z olarak Konya Selçuklular›na ba¤l› bir uç
beyi durumuna yükseldi. Osman Bey, babas›ndan devrald›¤›
beylik topraklar›n›, Bizans’tan ele geçirdi¤i topraklarla genifllet-
ti. Osman Bey’in ölümüyle (1326) yerine geçen o¤lu Orhan Bey
bugünkü Bilecik ili, Eskiflehir merkez ilçesi, Sakarya’n›n Geyve,
Akyaz›, Hendek, Kütahya’n›n Domaniç, Bursa’n›n Mudanya ve
Yeniflehir ilçelerine dek yay›lm›fl beylik topraklar›n› devrald›.
Orhan Bey, babas›n›n on iki y›ldan beri kuflatt›¤› Bursa’y› da ala-
rak baflkent yapt› (6 Nisan 1326). ‹znik’i ele geçirdikten sonra
(1329), Bizans ordular›n› Pelekamon (Maltepe) Savafl›’nda yen-
di (1331) ve bunu ‹zmit’in al›n›fl› izledi (1334). 1345’te Ankara
al›nd›; ayn› y›l Bal›kesir-Çanakkale yörelerinde egemen olan Ka-
rasio¤ullar› Beyli¤i’nin topraklar› Osmanl›lara kat›ld›. Ard›ndan
Çanakkale Bo¤az› afl›larak Gelibolu al›nd› ve Avrupa’ya ad›m
at›ld› (1354). ‹lk düzenli ordunun kurulmas› ve ilk para bas›m›
Orhan Bey döneminde gerçeklefltirildi. Ölümünden sonra yeri-
ne o¤lu I. Murat geçti (1362) ve ayn› y›l Edirne al›nd›. 1364’te
kazan›lan S›rps›nd›¤› Savafl›, Haçl› ordular›na karfl› Avrupa top-
raklar›ndaki ilk önemli s›navd› ve bunu 1371’deki Çirmen Mey-
dan Savafl› izledi. Sofya ve Nifl’in al›nmas›n›n (1385) ard›ndan,
Anadolu’da Karamanl›lara karfl› verilen ilk savafl da yengiyle so-
nuçland› (1387). I. Murat, Birinci Kosova Meydan Savafl› erte-
sinde savafl alan›nda öldürüldü (1389). ‹lk olarak “sultan” un-
van›n› kullanan I. Murat döneminde, Osmanl›lara özgü bir top-
rak düzeni (has, timar, zeamet), Hristiyan çocuklar›n›n devfliril-
mesiyle merkezî bir ordu (yeniçeri) ve güçlü bir merkezî yöne-
tim yap›s› kuruldu. Sultan I. Bayezit (Y›ld›r›m), Avrupa toprakla-
r›na yap›lan ak›nlar› sürdürdü ve Ni¤bolu’da Haçl› ordusunu
yendi (1396). 1398 y›l›nda Anadolu beyliklerini birbiri ard›na
egemenli¤ine alan I. Bayezit, Do¤u Anadolu’ya dayand›. Ankara
Meydan Savafl›’nda (1402) Timur’un ordular› karfl›s›nda al›nan
yenilgi, hem I. Bayezit’in tutsak düflmesi ve ölümüne hem de
Osmanl› Devleti’nin birli¤inin bozulmas›na ve Anadolu beylikle-
rinin yeniden güçlenmesine yol açt›; on iki y›l süren bir buna-
l›m dönemi (Fetret Devri) yafland›. Süleyman Çelebi Trakya’da,
‹sa Çelebi Bal›kesir ve Bursa’da, Mehmet Çelebi de Amasya’da
ancak Timur’un vesayeti alt›nda egemenlik sürebildiler. I. Meh-
met (Çelebi, hükümdarl›¤› 1413-1421) döneminde saltanat
kavgalar› sona erdirilerek birlik sa¤lanabildi. Kardefllerini öl-
dürten ve fieyh Bedrettin ayaklanmas›n› da bast›ran I. Mehmet,
üçte biri yitirilen Osmanl› topraklar›n› geri almaya çal›flt›ysa da,
babas›n›n dönemindeki s›n›rlara eriflemedi. Yerine geçen o¤lu
II. Murat, 1422’de Bizans’› kuflatt›ysa da alamad›. Bir ara taht›
o¤lu II. Mehmet’e b›rakarak çekilen II. Murat, Haçl› ordular›n›n
harekete geçmeleri üzerine 1444’te yeniden tahta geçti. Ayn› y›l
Varna’da ve 1448’de Kosova’da Haçl› ordular›n› iki kez yenilgi-
ye u¤ratt›. Ele geçirdi¤i topraklarda, özellikle Balkanlar’da, timar
düzenini yerlefltirdi. II. Murat, 1451’de o¤lu II. Mehmet’e (Fa-
tih), Y›ld›r›m döneminin gücüne yaklaflm›fl bir devlet b›rakarak
öldü. Yükselme Dönemi: 19 yafl›nda olan genç sultan II. Meh-
met, bu süre içinde iki kez tahta ç›km›fl ve babas›yla pek çok se-
fere kat›lm›flt›. II. Mehmet’in dönemi, Osmanl› Devleti’nin tam
anlam›yla bir imparatorlu¤a dönüfltü¤ü yükselme döneminin
bafllang›c›d›r. Bu dönemde ‹stanbul al›narak (1453) Bizans ‹m-
paratorlu¤u’na son verildi; S›rbistan (1454-1459), Mora
