OKYANUSYA
501
tats›z bir gazd›r. Suda az çözünür (100 litre suda 3 litre). S›v›
oksijen, soluk mavi renktedir.
OKS‹TLENME,
metal yüzeylerin, havan›n oksijeninden et-
kilenerek metal oksitle kaplanmas› olay›. Birçok metal, normal
flartlarda hava ile uzun süre temas etti¤inde yüzeyinde bir oksit
tabakas› birikir. Oksit tabakas›n›n rengi ve kal›nl›¤› metalin cin-
sine göre de¤iflir. Kimi metaller için bu tabaka koruyucu bir gö-
rev yapar. Kimyasal bak›mdan, oksitlenme, bir yükseltgenme-
dir.
→
PAS
OKTAV,
ana sesleri aras›ndaki frekans oran› ikiye bir olan iki
müzik notas› aras›ndaki aral›k. Diyatonik gamda ilk ve son (se-
kizinci) notalar 1 oktavl›k bir aral›k oluflturur.
OKTAY R‹FAT
→
R‹FAT OKTAY
OKUL,
çeflitli derecelerde toplu olarak genel ya da özel ö¤re-
nim yap›lan kurum. Terim, sözün kaynak anlam›nda, hangi dü-
zeyde olursa olsun bütün ö¤renim kurumlar› için kullan›l›r. Söz-
cü¤ün anlam› giderek daha da geniflleyerek belli bir bilgin ya da
sanatç› toplulu¤unu ya da üslubu gösterir olmufltur: “Rönesans
okulu, Frankfurt okulu” gibi. Çok eski ça¤lardan beri insanlar›
küçük yafltan itibaren e¤itip yetifltirmek e¤ilimi vard›. ‹lk kuru-
lan okullarda, din e¤itimiyle birlikte dünyevî e¤itim beraberce
yürütülmüfltür. Eski Yunan’da ilk özel okulun Akademos adl›
bilgin taraf›ndan kuruldu¤u kabul edilir. Akademos, evinin bah-
çesinde verdi¤i derslerle özel okullarda ilk ad›m› atm›flt›r. Daha
sonra uzmanl›k ö¤renimi yapan okullara “Akademi” denilmifltir.
Roma’da, ders verilen her ev birer okul olarak kabul edilmifltir.
‹lk dilbilgisi okullar› ise ‹.Ö. 3. yüzy›lda aç›lm›flt›r. Daha sonra
kurulan okullara nitelikleri yönünden “kent okullar›”, “impara-
torluk okullar›” denilmifltir. Orta Ça¤’da okullar tamam›yla kili-
seye ba¤lanm›fl ve ö¤retimde temel, din kurallar› olmufl, ö¤ret-
menin dedikleri mutlak, de¤iflmez bilgiler say›lm›flt›r. Do¤u’da
ve ‹slâm dünyas›nda da okullar dine ba¤l› olarak kurulup gelifl-
mifltir. Türkiye’de Osmanl›lar döneminde bafll›ca okullar s›byan
mektepleri, medreseler ve Enderun mektebiydi. Tanzimat’tan
(1839) sonra medreselerin yan› s›ra genel kültür de vermeyi
amaçlayan çeflitli ilkö¤renim ve ortaö¤renim kurumlar› aç›ld›.
Ayr›ca s›byan mektepleri de yeniden düzenlendi. Cumhuriyet
döneminde 3 Mart 1924’te kabul edilen “Tevhidi Tedrisat Kanu-
nu” ile, s›byan mektepleri Millî E¤itim Bakanl›¤›’na ba¤land›. 22
Mart 1926’da bu okullar tamamen kald›r›ld› ve bunlar›n yerini
günümüzdeki ilkö¤retim, lise, yüksekokul gibi ça¤dafl ö¤renim
kurumlar› ald›. Günümüzde ilkö¤retim okullar› bütün yurtta yay-
g›n bir hâle gelmifltir. Ayr›ca e¤itim sistemlerinde de ça¤dafl
yöntemler uygulanmas›na özen gösterilmektedir. Türkiye’de il-
kö¤retim ça¤›ndan sonra ö¤renim, orta ve yüksekö¤renim ol-
mak üzere ikiye ayr›l›r. Ortaö¤renim tek evrelidir: lise. Ö¤renim
süresi ilkö¤retim okullar›nda 8, lisede 3 y›ld›r. Liselerde ikinci
s›n›ftan sonra ö¤renciler branfllara ayr›l›rlar. Liseden sonra yük-
sekö¤renim bafllar. Son zamanlarda klasik liselerin yan› s›ra çe-
flitli meslek liselerinin aç›lmas›na a¤›rl›k verilmifltir. Türkiye’de
ayr›ca çeflitli özel kolejler, okullar ve baz› yabanc› liseler vard›r.
Bu tür okullarda özellikle yabanc› dil ö¤renimine daha genifl yer
verilir. Bu okullar›n baz›lar› üç, baz›lar› da dört y›ll›kt›r. Türki-
ye’de, Cumhuriyet döneminde ö¤retmen okullar›na da ayr› bir
önem verilmifltir. E¤itim enstitüleri ilkö¤retim okullar›na, yük-
sek ö¤retmen okullar› ve üniversiteler de liselere ö¤retmen ye-
tifltirir. Yüksekö¤renim, liseyi bitirenlerin girdikleri T›p, Siyasal
Bilgiler Fakültesi, Edebiyat Fakültesi, Teknik Üniversite gibi ih-
tisas okullar›d›r. Son y›llarda Türkiye’nin çeflitli yörelerinde bir-
çok üniversite aç›lm›flt›r.
OKYANUS,
k›talar› birbirinden ay›ran engin denizlere veri-
len ad. Okyanuslar, dünya yüzölçümünün yaklafl›k %70,8’ini
kaplar. Amerika, Asya ve Avustralya aras›nda yer alan Pasifik
Okyanusu (Büyük Okyanus) 180 milyon km
2
; Amerika, Avrupa
ve Afrika aras›nda yer alan Atlas (Atlantik) Okyanusu 106 mil-
yon km
2
; Afrika’n›n do¤usu ile Hindistan’›n güneyi ve Avustral-
ya’n›n bat›s›nda yer alan Hint Okyanusu ise 75 milyon km
2
bü-
yüklü¤ündedir. Ayr›ca tamam› buzullarla kapl› Kuzey Kutup
(Arktik) Denizi ve Antarktika k›y›lar› çevresinde yine buzullarla
kapl› Antarktika Denizi birer okyanus say›labilir.
OKYANUSYA
(Fr.: Océanie, ‹ng.: Oceania), Pasifik Okya-
nusu’nun orta, bat› ve güney kesiminde yer alan irili ufakl› ada-
lardan oluflan k›ta. Okyanusya’n›n toplam yüzölçümü
8.557.000 km
2
’dir. Fakat yay›ld›¤› okyanus alan›yla birlikte son
derece büyüktür. Bafll›ca ada gruplar› flunlard›r: Mikronezya
(ABD vesayeti alt›ndaki adalar, Guam, Nauru, Gilbert Adalar›);
Melanezya (Yeni Ka-
ledonya, Salomon,
Fiji, Yeni Hebridler);
Polinezya (Frans›z
Polinezyas›, Tonga,
Samoa, Hawaii, Tu-
valu, Niue, Cook, To-
keau Adalar›); Avust-
ralya; Yeni Zelanda;
Papua-Yeni Gine ve
Bismarck Tak›mada-
lar›. Okyanusya’y›
oluflturan adalar›n je-
olojik yap›s› de¤iflik-
tir. Büyük adalar›n
ço¤u eski kayalar-
dan, di¤erleri volka-
nik kayalardan ve
mercanlardan olufl-
mufltur. Bitki örtüsü,
tropikal ormanlardan
hindistancevizi pal-
miyeleriyle kapl› ve-
rimsiz topraklara, de-
¤iflken bir karaktere sahiptir. K›y› boyunca mangrov ormanlar›-
na da rastlan›r. Okyanusya’ya ilk yerleflenlerin, Güney ve Gü-
neydo¤u Asya’dan gelen topluluklar oldu¤u san›lmaktad›r.
Adalarda yaflayan topluluklar, befl ana grupta toplanabilir: Po-
linezyal›lar, Mikronezyal›lar, Melanezyal›lar, Papualar ve Okya-
