Ö,
Türk alfabesinin on dokuzuncu harfi. Sesbilim bak›m›ndan
ince, yuvarlak, genifl ünlü. Ünlem olarak tiksinme, i¤renme, be-
¤enmeme ya da usanç vb. anlat›r.
ÖDEM,
dokularda s›v› birikmesi. Çeflitli dokularda, derialt›n-
da, s›v› keselerinde, özellikle akci¤er ve beyin gibi çeflitli iç or-
ganlarda fliflkinlik yaparak onlarda flekil bozukluklar›na yol açar;
organ›n çal›flma düzenini bozar. Kalp hastal›klar›nda toplarda-
marlar›n iyi çal›flmamas› ya da toplardamar üzerindeki bask›,
flebit gibi hastal›klar ödem yapabilir. K›lcal damar geçirgenli¤i-
nin artmas›, lenf damar› bozukluklar› da nedenleri aras›ndad›r.
Sinirsel kökenli kal›t›msal bir ödem türü de bacakta ortaya ç›kar.
fiarbon hastal›¤› da gözkapaklar›ndan bafllayarak yay›lan ödem-
ler yapar. fiarbon ödemi, kanl› ve esmer renkli oldu¤u hâlde bir
türü beyazd›r.
Ö⁄RENC‹ SEÇME VE YERLEfiT‹RME MERKE-
Z‹ (ÖSYM),
Türkiye’de yüksekö¤renim kurumlar›na s›navla
ö¤renci seçen ve yerlefltiren kurum. Üniversiteleraras› Kurul ta-
raf›ndan 1974’te 1750 say›l› yasa uyar›nca kuruldu. 1981’de yü-
rürlü¤e giren 2547 say›l› yasayla Yüksek Ö¤renim Kurulu’na
(YÖK) ba¤land›. ÖSYM, YÖK taraf›ndan saptanan ilkeler çerçe-
vesinde yüsekö¤retim kurumlar›na al›nacak ö¤rencilerin s›nav
sistemini belirler, s›navlar› gerçeklefltirir, baflar›l› olanlar›n yer-
lefltirme ifllemlerini yürütür. Ayr›ca Anadolu Üniversitesi Aç›k
Ö¤retim Fakültesi’nin aç›k ö¤retim programlar› ö¤rencilerinin
hizmetleri ve s›navlar› ÖSYM taraf›ndan gerçeklefltirilir.
ÖKSÜRÜK,
akci¤erlerden, solunum yollar›ndan yabanc›
madde ve salg›lar› d›flar› atmak üzere yap›lan fliddetli soluk ver-
me hareketi. Öksürme an›nda soluk borusunun a¤z› kapanm›fl
durumdad›r. Hava, ses tellerinin aras›ndaki boflluktan geçerken
bir zorlamayla karfl› karfl›ya kal›r ve kuvvetli bir bas›nç fark›
meydana gelir. Öksürük genellikle solunum yolu hastal›klar›n-
da tahrifle ba¤l› olarak ortaya ç›kar. Solunum yoluna kaçan ya-
banc› bir cisim, alerjik maddeler, akci¤er tümörleri ya da sinir-
sel baz› hastal›klar, öksürük refleksini uyand›r›r. Ast›m krizlerin-
de bronfllar darald›¤› ve afl›r› salg›lama oldu¤u için fliddetli ök-
sürük meydana gelir. Gö¤üs, stetoskop denilen aletle dinlene-
rek solunum yollar›ndaki darl›¤›n yeri saptan›r ya da baz› du-
rumlarda radyografi çekilir. Basit öksürükler ilaçla tedavi edilir.
Bu ilaçlar gö¤sü, bo¤az› yumuflatarak rahatl›k sa¤lar. En etkili
olanlar› kodein, dionin, destrometorfan gibi morfin türevi ilaç-
lard›r. Bunun yan› s›ra benjoin tentürü, okaliptüs kaynat›larak
yap›lan bu¤ular, s›rta konan hardal yak›s›, gö¤se pansuman gi-
bi tedbirler de yararl› olur.
ÖKÜZGÖZÜ,
bileflikgillerden, çok y›ll›k, zehirli, otsu bir
bitki; mast›çiçe¤i; s›¤›rgözü; arnika
(Arnica montana).
Çay›r ve ormanlarda yetiflir. Sar› renkli çiçekleri papatyay› and›-
r›r. Yapraklar›, kökleri ve özellikle çiçekleri hekimlikte kusturu-
cu ve sinir sistemini uyar›c› olarak kullan›l›r.
ÖLÇEK,
harita üzerindeki bir uzunlu¤un, yeryüzünde temsil
etti¤i gerçek uzunlu¤a oran›. Ölçek, harita üzerinde ya oran ola-
rak (1:100.000, 1:20.000 gibi) ya da bir uzunluk birimi cinsin-
den derecelenmifl çizgi biçiminde gösterilir. Örne¤in, ölçe¤i
1:1.000.000 olan bir haritan›n her santimetresi; yeryüzündeki
10 kilometreye karfl›l›k düfler.
ÖLÇEK,
kilenin (ortalama 25 kg.) dörte birine eflit (dört ok-
kaya denk) eski bir a¤›rl›k ölçüsü. Tah›l ölçümünde günümüzde
de yer yer kullan›l›r.
ÖLÇÜ B‹R‹MLER‹,
günlük yaflamda, ticaret ve sanayide
a¤›rl›k, uzunluk, alan ve hacim belirtmek amac›yla kullan›lan bi-
rimler. ‹nsanlar tarihî geliflim içinde de¤iflik büyüklükleri ifade
etmek zorunlulu¤uyla karfl›laflt›lar. Gerek çevrelerinde gerekse
kendilerinde gözledikleri de¤iflik boyutlar ve çokluklar onlar›
uzunluk, a¤›rl›k, alan, hacim ve say› kavramlar›na yöneltti. Bu
süreç, avc›l›ktan tar›m toplumuna geçiflle birlikte h›zland›.
Ad›m, kar›fl ya da standart kaplar gibi say›s›z yerel ölçüler kul-
lan›lmaya baflland›. Ticaretin geliflmesiyle yerel ölçüler daha
genifl co¤rafî alanlara yay›ld›. Üretim gelifltikçe ölçülerin stan-
dartlaflmas› zorunlu hâle geldi. Bilimin geliflmesi bu standart-
laflmaya h›z kazand›rd›. Sonuçta metrik sistem uluslararas› çap-
Ö
519
