ON‹K‹PARMAK BA⁄IRSA⁄I
504
(Khalkhi), Leros, Patmos, Nisiros, Sömbeki (Simi), Astropalya
(Astiplaia), Kalimas (Kalimnos). Antik Yunan’›n kültür merkezi
olan adalar, Kanunî Sultan Süleyman zaman›nda Osmanl› ege-
menli¤i alt›na girdi (1522). Balkan Savafl› s›ras›nda ‹talyanlar,
Trablusgarp Savafl›’nda ele geçirdikleri, ancak Ufli Antlaflma-
s›’yla boflaltmalar› gereken adalar› iflgal ettiler. ‹talyanlar›n ege-
menli¤i alt›nda “‹talyan Ege Adalar›” ad›yla yönetimsel bir böl-
ge oldu. Bu durum II. Dünya Savafl›’na kadar sürdü. Savafl s›ra-
s›nda Almanlar adalar› üs olarak kulland›lar; ancak savafl›n son-
lar›na do¤ru ‹ngilizler taraf›ndan iflgal edildi. Paris Antlaflma-
s›’yla da Yunanistan’a verildi (31 Ocak 1948). Yönetim merkezi
adalar›n en büyü¤ü olan Rodos’tur. Akdeniz iklimine uygun bit-
kiler yetiflir. Tar›m, hayvanc›l›k, meyvecilik ve bal›kç›l›k ada hal-
k›n›n bafll›ca geçim u¤rafllar›d›r. Toplam yüzölçümü 2.680 km
2
,
nüfusu yaklafl›k 145.071.
ON‹K‹PARMAK BA⁄IRSA⁄I,
ince ba¤›rsa¤›n bafllan-
g›c›ndan yaklafl›k on iki parmak uzunlu¤unda, biçimi “C” harfi-
ne benzeyen ba¤›rsak bölümü. Karn›n arka k›sm›nda, omurga
ile aortun önünde yer al›r. 4 k›sma ayr›l›r. Karaci¤erin göbek
k›sm›yla bak›fl›ml› olan “onikiparmak ba¤›rsa¤› so¤an›”, birinci
k›s›md›r. ‹kinci k›s›m düfley olup sa¤ böbre¤in sap›n› örter. Ya-
tay olan üçüncüsü aort ile kesiflir ve dördüncüsü hemen hemen
düfley olarak yukar› ç›kar. Pankreas ve öd kesesi (safra kesesi)
birer kanalla onikiparmakba¤›rsa¤›na ba¤l›d›rlar. Bu ba¤›rsak
bölümünde ayr›ca, mideden gelen yiyeceklerin asit oran›n› dü-
flüren salg›bezleri bulunmaktad›r.
ONS,
de¤iflik a¤›rl›k ölçülerinin ortak ad›. Bafll›ca “ons”lar,
eczac› onsu, kuyumcu onsu ve avoirdupois (avuardüpua oku-
nur) onsudur. Bunlardan ilk ikisi birbirine eflit ve 31,103481
gram, avoirdupois onsu ise 28,349527 gramd›r. Bunlar›, ‹ngiliz
s›v› ölçü birimlerinden pint’in (paynt okunur) 1/16’s›na ya da
29,5729 milimetreye eflit olan “(s›v›) ons(u)” ile kar›flt›rmamak
gerekir.
OPEC,
1960 y›l›nda petrol ihraç eden ülkelerin bir araya ge-
lerek kurduklar› örgüt. Petrol üreten ülkeler aras›nda koordinas-
yonu sa¤lamak, petrol flirketlerine karfl› dayanmak ve dünya
petrol fiyatlar›n› saptamak amac›yla kuruldu. OPEC ülkeleri,
dünya petrolünün yaklafl›k %40’›n› üretmektedir. Örgüt, Guver-
nörler Komisyonu, Ekonomi Komisyonu ve Genel Sekreterlikten
oluflmaktad›r. Merkezi Viyana’dad›r. Örgüte Cezayir, Ekvator,
‹ran, Irak, Gabon, Endonezya, Kuveyt, Libya, Suudi Arabistan,
Katar, Nijerya ve Birleflik Arap Emirlikleri, Venezuela üyedir.
OPEC’e ba¤l› olmayan petrol d›flsat›mc›s› ülkeler (NOPEC) ile
Viyana’da yap›lan görüflmelerde (Nisan 1988) NOPEC’in iflbir-
li¤i önerisi kabul edildi.
OPERA,
sözlerinin tümü ya da ço¤u orkestra eflli¤indeki ar-
yalar, resitativler, korolu bölümler, düetler vb. olarak söylenen
müzikli tiyatro yap›t›. Sundu¤u çok say›da yarat›c› olanaktan ötü-
rü opera türü, yüzy›llardan beri bestecilerin üzerinde çal›flt›klar›
bir tür olmufltur. Öte yandan, müzikle sözler aras›nda bir uyum
sa¤lama zorunlulu¤u, kurgunun zorlay›c›l›¤› ve be¤enilerde ken-
dini gösteren de¤ifliklikler, operay› ayn› zamanda zor bir tür hâ-
line getirmektedir. Opera, Rönesans ça¤›n›n son dönemlerinde
‹talya’da ortaya ç›kt›. Türkiye’de gerçek anlamda opera çal›flma-
lar›, Cumhuriyet döneminde bafllad›. 1940’ta Devlet Konservatu-
var› aç›ld› ve bu okulun opera bölümünde opera çal›flmalar›na
baflland›. Bu çal›flmalar› Profesör Carl Ebert yürüttü. ‹lk opera
genel temsili 1941’de Mozart’›n “Bastien ve Bastienne” ile Puc-
cini’nin “Madame Butterfly” operas›n›n ikinci perdesi oldu.
1948’de Büyük Tiyatro’da düzenli opera temsillerine baflland›.
Adnan Saygun, Necil Kâz›m Akses, Nevit Kodall› ve Ferit Tüzün
gibi yerli besteciler de opera alan›nda ürünler verdiler.
OPERET,
hafif e¤lenceli konular üstüne yaz›l›p bestelenmifl
sahne yap›t›. F. Herve ve J. Offenbach’›n öncülü¤ünü yapt›¤›
modern operet operabuffa’dan do¤du. Bu türün temsilcili¤ini
Fransa’da Ch. Lecocq, E. Audran, L. Varney, L. Vasseur, R.
Planquette gibi besteciler yapt›. Claude Terasse, Messenger,
Chabrier ve Pierne’in yap›tlar›ysa opera-komi¤e daha yak›nd›r.
Viyana’da Johann Strauss ve Franz Lehar’›n operetleri büyük
baflar› kazand›. Türkiye’de operet 19. yüzy›l boyunca ‹talyan
operet topluluklar›n›n temsilleriyle tan›nd›. Türkiye’de operetin
öncülü¤ünü yapan ve “Leblebici Horhor” operetiyle yurtta ve
dünyada tan›nan Dikran Çuhac›yan Efendi, Türk müzi¤ine çok-
seslilik kazand›rmaya çal›flt›. Ekrem Reflit Rey-Cemil Reflit
Rey’in “Lüküs Hayat”, “Saz-Caz”, “Üç Saat” ve “Delidolu” ope-
retleri Bat› tekni¤iyle yaz›lm›fl en ünlü operetlerdir. Haydar
Bey’in “Pembe K›z”, “Çengi”, “Sigorta”, “Binbirdirek”; Hakk›
Bey’in “Bülbül ve Kafl›kç›lar”; Dr. Suphi Ezgi’nin “Lale Devri”;
Fahri Kopuz’un “Atl› Ases”; Muhlis Sabahattin Ezgi’nin “Ayfle”,
“Efenin Aflk›” operetleriyle Radeglia, Ferit Alnar ve fieyh Meh-
met Paha Pars’›n birçok opereti klasik Türk Müzi¤i makamlar›y-
la bestelenmifl operetlerdir. Cemal Sahir ise “Tarla Kuflu”, “Kü-
çük Daktilo” vb. Bat› operetlerini adapte etti.
OPT‹K,
›fl›¤›, ›fl›¤›n meydana getirilmesi, yay›lmas›, ölçülme-
si ve özelliklerini ele alan fizik dal›. Ifl›¤›, ›fl›nlar biçiminde ele
al›p inceleyen optik dal› “geometrik optik”, gerçekte var oldu¤u
biçimiyle ele alan dal› da “fiziksel optik” olarak adland›r›l›r.
OPT‹K KAYIT,
mikrofondan ç›kan sinyalleri mekanik bir
düzenek ve bir ›fl›k demeti arac›l›¤›yla bir film üzerinde foto¤raf
türünden görüntüler hâlinde saptamaya dayal› ses kay›t yönte-
mi. Genellikle sinema filmlerinde kullan›l›r (eskiden manyetik
kay›t kullan›l›rd›). Ses yeniden oluflturulmak istendi¤inde gö-
rüntüler bir ›fl›k demeti önünden geçirilir ve bu ›fl›k bir fotosele
düflürülerek elektrik sinyalleri elde edilir. Bunlar da uygun bir
elektrik devresiyle hoparlöre ulaflt›r›larak ses elde edilir.
ORAL, Tan
(1937 Merzifon), karikatürist. Devlet Güzel Sa-
natlar Akademisi Mimarl›k Bölümü’nü bitirdi (1963). Ayn› okul-
da üç y›l süreyle asistan olarak çal›flt›. Daha sonra karikatür, re-
sim, film, çizgi film ve afifl çal›flmalar› yapmaya bafllad›. Çeflitli
dergi ve gazetelerde karikatürleri yay›mland›. 1975 y›l›nda “Po-
litika” gazetesinde günlük karikatürler çizmeye bafllad›. ‹ki y›l
sonra Cumhuriyet gazetesine geçerek Mustafa Ekmekçi’nin ya-
z›lar›n› resimlemeye bafllad› (1977). 1982’den sonra yine ayn›
gazetede günlük karikatürleri yay›mlanmaya baflland›. ‹lk kiflisel
