PANDA
528
Panama’da ABD aleyhtar› gösteriler yap›ld›, olaylarda ölen ve
yaralananlar oldu. 1974’te iki ülke temsilcilerinin bu konuda
görüflmeleri bafllatmas›yla taraflar 1977’de yeni bir anlaflmaya
vard›. Bu anlaflma do¤rultusunda kanal ve iflletme hakk› 2000
y›l›nda Panama’ya devredildi.
PANDA,
küçükay›giller familyas›ndan iki ayr› memeli türü-
nün ortak ad›. Bunlardan küçük panda
(Ailurus fulgens),
uzunlu¤u 45, kuyru¤u 34 cm. boyunda, tüyleri s›k ve pas k›rm›-
z›s› renginde, karn› ve bacaklar› kara bir hayvand›r. Kürkü be¤e-
nilir. Nepal’den Bat› Çin’e kadar uzanan da¤l›k bölgede, orman-
larda yaflar. Kedi büyüklü¤ünde ve yüzü daha çok tilkiyi and›ran
küçük panda, a¤aç gövdelerindeki oyuklarda bar›n›r, çok iyi t›r-
man›r, kufl yumurtalar›, böcekler ve bitkisel besinlerle beslenir.
Büyük panda
(Ailoropoda melanoleuca)
, 1,5 m.ye ka-
dar boylan›r. Postu kesin olarak birbirinden ayr›lm›fl siyah ve
beyaz bölümlerden oluflur. Bacaklar›, ön omuz bölgesi, kulakla-
r› ve gözlerinin çevresi siyah, vücudunun geri kalan k›sm› be-
yazd›r. A¤›r vücutlu, ay›ya benzeyen hayvanlard›r. Bambu sür-
günleri ve di¤er bitkilerle beslenir. Soyu tükenmekte oldu¤un-
dan koruma alt›na al›nm›flt›r. Büyük panda ayn› zamanda Dün-
ya Do¤ay› Koruma Vakf›’n›n da simgesidir.
PANDOM‹M,
söz kullan›lmadan yaln›zca hareketlerle sergi-
lenen sahne oyunu. Hareketler, jest, mimik, dans vb. figürler bi-
çiminde ortaya konur. Pandomim, eski Yunancada “pan” (tüm)
ve “mimesthai” (taklit etmek) sözcüklerinden oluflturulmufltur.
Oyun olarak ilk kez Roma’da Mim sanat›ndan türetildi. Romal›-
lar pandomim ile hem komedi hem de trajedi konular›n› iflledi-
ler. Oyunun metni sahnede orkestran›n efllik etti¤i koro taraf›n-
dan söylenirken esas oyuncu, rolünü sessizce ve birtak›m figür-
lerle ifade ediyordu. Bu oyun türü, 19. yüzy›lda Fransa’da can-
land›r›lmaya çal›fl›ld›; ama ancak 20. yüzy›lda yayg›nlaflt›.
PANKREAS,
kar›n bofllu¤unda, midenin alt bölümünün ar-
ka taraf›nda bulunan, yaprak biçiminde bir salg›bezi. 15-20 cm.
uzunlu¤unda, 55-70 gr. a¤›rl›¤›nda olup, erkeklerde kad›nlardan
daha büyüktür. Pankreas, sindirim için gerekli olan enzimleri ve
önemli iki hormonu salg›lar. Bu salg›lar iç ve d›fl salg›lard›r. D›fl
salg›, sindirime yard›m eden salg›lard›r. “Virsung kanal›” deni-
len özel bir borudan onikiparmak ba¤›rsa¤›na dökülür. ‹çinde,
amilopsi, tripsin, steapsin diye üç çeflit maya bulunur. Bunlar,
flekerli ve niflastal› besinleri sindirime elveriflli hâle getirir, pro-
teinli besinlerin ve ya¤lar›n sindirilmesini sa¤lar. ‹ç salg›lar,
“ensülin” denilen hormondur. Kandaki fazla flekeri yakarak, ka-
raci¤erin fleker düzenlemesine yard›m eder. Pankreas›n bu sal-
g›s›nda bozukluk olursa fleker hastal›¤› ortaya ç›kar. Pankreasta
kanser meydana gelince, pankreas ameliyatla ç›kar›l›r.
PANSUMAN,
yaralar›n temizlenmesi, iltihaplar›n kurutul-
mas› için uygulanan koruyucu önlemler. Yaralar temiz kal›r,
mikroplardan korunursa, k›sa zamanda iyileflir. Yara d›flar›dan
mikrop kaparsa, bu mikroplar orada ço¤alarak cerahat yapar ve
yara uzun süre kapanmaz. Düflme, vurulma, kesilme gibi olay-
lardan ileri gelen yaralara, d›flar›dan az çok mikrop ald›¤› için
“kirli yaralar” denir. Bunlar›n pansuman›, alkol, eter, tentürdi-
yot, oksijenli su gibi mikrop öldürücülerle silinip üstüne gazl›
bez sar›larak yap›l›r. Ameliyatla aç›lm›fl mikropsuz yaralara “te-
miz yaralar” denir. Temiz yaralara, d›flar›dan mikrop kapmama-
lar› ve çabuk kapanmalar› için rivalon, tentürdiyot vb. uygun s›-
v›larla pansuman yap›l›r ve yara, pamuk ve gazl› bez sar›larak
örtülür. Pansuman yapanlar›n elleri ve aletlerinin çok temiz ol-
mas› gerekir. Kol, bacak, yüz, burun, göz, kulak, parmak gibi or-
ganlar›n pansumanlar›nda ayr› ayr› sarg› teknikleri uygulan›r.
PANZEH‹R,
zehirin etkisine karfl› gelen koruyucu madde.
Zehirlerin çeflidine göre cinsleri vard›r. Vücuda girdikten sonra,
zehirin yap›s›n› bozarak etkilerini önler. Zehirlenmelerde, zehir-
lenmeye neden olan maddeyi bilmek ve buna uygun panzehiri
kullanmak gerekir. ‹laçlardan baflka süt, yo¤urt, yumurta ak›, li-
mon gibi maddeler de panzehir olarak faydal› olur. Genellikle
asit zehirlenmelerine karfl› karbonat, alkali zehirlenmelere karfl›
sirkeli su, kusturucu ilaçlar, fosfor zehirlenmelerine karfl› süt,
arseni¤e karfl› kireç suyu ve yumurta ak›, mantar zehirlenmele-
rine karfl› limon suyu kullan›l›r.
→
ZEH‹R
PAPA⁄AN,
guguksular›n papa¤angiller familyas›na giren
kufllar›n genel ad›. S›cak ülkelerde yaflarlar. Büyüklükleri çeflit-
lidir. Tüyleri sert, parlak, göz al›c› renkte, gagalar› kal›n ve k›v-
r›k, dilleri etli ve düz, kanatlar› orta büyüklükte, bacaklar› k›sa,
ayaklar› t›rman›c›d›r. ‹nsan sesini taklit edebilirse de söyledikle-
ri sözlerin anlam›n› kavramazlar. Ço¤unlu¤u aile ya da sürü hâ-
linde a¤açlarda yaflar, meyve ve tanelerle beslenirler. Tek eflli ve
efllerine ba¤l›d›rlar. Yuvalar›n› genellikle kovuk ve oyuklara ya-
parlar, evcillefltirilebilirler, 70-80 y›l kadar yaflarlar. ‹yi uçamaz-
lar. En yayg›n olduklar› bölgeler Okyanusya ve Güney Ameri-
ka’d›r. 315 türü bulunan papa¤anlar›n bafll›calar›, insan sesini
çok iyi taklit eden, uzun kuyruklu, parlak, güzel renkli tüyleri
olan aralar
(Ara),
kuyru¤u k›sa ve genifl, bafl› tüylü olan, Ame-
rika’da yaflayan kakadular
(Kakatoe),
Afrika’da yaflayan, in-
san sesini iyi taklik eden jakolar
(Psittacus),
Yeni Zelan-
da’da yaflayan etçil nestorlar
(Nestor),
Amerika’da yaflayan
k›sa kuyruklu, tüyleri genellikle yeflil, kolay evcilleflen amazon-
lar ya da yeflil papa¤anlar
(Amazona).
Yeni Gine’de yafla-
yan, çal›kuflu irili¤indeki cüce papa¤anlar
(Psittacula)
ve
