ÖZER, Kemal
523
ta gelmektedir. Ruslar, Kazaklar ve Tatarlar öteki kalabal›k grup-
lar, Tacikler ve Karakalpaklar ise en küçük etnik gruplard›r. Son
zamanlarda kentleflme bir ivme kazanmaktaysa da Özbek nüfu-
sun büyük ço¤unlu¤u k›rsal kesimde yaflamaktad›r. Ukraynal›-
lar, Tatarlar, Yahudiler ve Ermeniler ise daha çok flehirlerde ya-
flarlar. Baflkent Taflkent, Rus, Özbek, Tatar, Ukraynal›, Yahudi ve
Ermenilerden oluflan 2 milyon nüfusuyla Orta Asya’n›n en bü-
yük metropolü durumundad›r. 2.500 y›ll›k bir tarihi olan Semer-
kand ile yine geçmifli çok eskilere ulaflan Buhara, ülkenin öteki
önemli merkezleridir. Önemli do¤algaz, petrol ve kömür (Ang-
ren Havzas›) yataklar›n›n yer ald›¤› Özbekistan komflu ülkelere
ba¤lanan boru hatlar›n›n yan› s›ra Buhara’dan Urallar’a uzanan
genifl bir boru hatt›na sahiptir. 150 çeflit üzümün yetifltirildi¤i
Özbekistan dünyan›n en büyük pamuk üreticisidir. Hayvanc›l›k
aç›s›ndan koyun, keçi ve s›¤›r besicili¤i yayg›nd›r. Koyun yetifl-
tiricili¤i daha çok yün ve astragan üretimine yöneliktir. Bugün
Özbekistan s›n›rlar› içinde kalan topraklarda ‹.Ö. X. yy’dan bafl-
layarak Baktria, Harizm gibi büyük devletler kurulmufltur. Sov-
yet yönetiminin glasnost ve perestroyka politikalar›n› uygula-
maya bafllad›¤› 1980’li y›llar›n sonunda Özbekistan çeflitli kar›-
fl›kl›klara sahne oldu. 1989’da Sünnî Özbeklerle fiiî Mesketler
aras›nda ç›kan çat›flmalar›n ard›ndan 1990’da K›rg›zistan s›n›-
r›nda çat›flmalar ç›kt›. Haziran 1990’da Özbekistan parlamento-
su Moskova’dan, özerkli¤in art›r›lmas› talebi konusunda bir ka-
rar ald› ve 31 A¤ustos 1991’de Özbekistan ba¤›ms›zl›¤›n› ilan
etti. 29 Aral›k 1991’de yap›lan ilk do¤rudan cumhurbaflkanl›¤›
seçimini Komünist Parti eski birinci sekreteri ‹slam Kerimov
ezici bir ço¤unlukla kazand›.
ÖZDEM‹R ASAF
(1923 Ankara- 1981 ‹stanbul), flair. So-
yad› Arun’dur. Ortaö¤renimini Galatasaray ve Kabatafl liselerin-
de tamamlad› (1942). ‹stanbul Üniversitesi Hukuk ve ‹ktisat fa-
kültelerinde okudu. Bir süre sigorta flirketlerinde, Zaman, Tanin
gazetelerinde çevirmen olarak çal›flt›. Daha sonra Sanat Bas›-
mevi’ni kurdu. Serveti Fünun-Uyan›fl, Büyük Do¤u, Varl›k, Kay-
nak, Edebiyat Dünyas›, fiad›rvan (1940-1949) dergilerinde ya-
y›mlad›¤› fliirlerle yeni ak›m›n ilk döneminde bilinen imzalardan
oldu. 1950’den sonra Yeditepe, Küçük Dergi, Seçilmifl Hikâye-
ler, Yenilik, Vatan, Dost, Türkçe, Türk Dili’nde yazd›. Yo¤un dü-
flün ve duyarl›klar›, çarp›c› sözcükler seçti¤ini sezdirmeden kü-
çük dizeler hâlinde iflledi¤i k›sa fliirlerle verdi. Daha sonra kimi
bir kitaptan, kimi yaflamdan kopard›¤› izlenimlerden esinlenerek
bilgece dörtlükler yazd›. Kendisiyle birlikte ça¤›yla ve toplu-
muyla hesaplaflmalarda buruk öfkesini içinde saklayan yeni tafl-
lama biçimleri getirdi. Yap›tlar›: “Dünya Kaçt› Gözüme” (1955),
“Sen, Sen, Sen” (1956), “Bir Kap› Önünde” (1957) “Yuvarla¤›n
Köfleleri” (özdeyifller, 1961), “Yumuflakl›klar De¤il” (1962),
“Nas›ls›n” (1970), “Çiçekleri Yemeyin” (1975), “Yaln›zl›k Pay-
lafl›lmaz” (1978), “Bir Kap› Önünde” (‹lk befl kitab› bir arada,
ölümünden sonra bas›ld›, 1982).
ÖZDEM‹R, Emin
(1931 Kemaliye), elefltirmen. Ortaö¤re-
nimini Pamukp›nar Köy Enstitüsü’nde (1948), yüksekö¤renimi-
ni Gazi E¤itim Enstitüsü Edebiyat Bölümü’nde tamamlad›
(1951). Bitirdi¤i bölümde asistanl›k yapt› (1958-1962). Colum-
bia Üniversitesi’nde bir y›l ek ö¤renim gördü. Dönüflünde
(1963) Gazi E¤itim Enstitüsü’nde, Hacettepe Üniversitesi Temel
Bilimler Yüksek Okulu’nda ö¤retim üyeli¤i yapt›. ‹lk yaz›lar› Var-
l›k (1951), Kaynak, Pazar Postas› (1951-1955) dergilerinde ç›k-
m›flt›. Sonra mesle¤iyle ilgili çal›flmalara yöneldi. Türk Dili’nde
ve Varl›k’ta yazmakta, dil, edebiyat araflt›rmalar›n›n yan› s›ra
dergiler üzerine de¤inme yaz›lar› yay›mlamaktad›r. Bafll›ca ya-
p›tlar›. “Yazma Tekni¤i” (1966), “Türkçe Ö¤retimi” (1968), “Dil
Devrimimiz” (1969), “Öz Türkçe Üzerine” (1969), “Yazmak Sa-
nat›” (Adnan Binyazar ile, 1969), “Erdemin Bafl› Dil” (1969),
“Türk ve Dünya Edebiyat›” (1981), "Elefltirel Okuma" (1995),
"Sözcük Sözcük ‹çinde" (1996), "Güzel Dilimiz Türkçe ve Oku-
ma Kitab›" (1996, 1997), "Anadilin Topra¤›nda" (2004).
ÖZDEY‹fi,
bir düflünceyi en k›sa, en özlü biçimde anlatan
bilgece söz; vecize. Atasözlerinden ayr›m›, söyleyen ya da yaza-
n›n bilinmesidir. Özdeyifller, yaflanan olaylara ve gözlemlere
dayan›larak yaz›lm›flt›r. Ba¤›ms›z olarak yaz›labildikleri gibi, bir
yazar›n yap›tlar›nda da¤›n›k olarak da bulunabilirler. Özdeyiflin
her iki biçimine de eski Yunan edebiyat›ndan bu yana rastlan-
maktad›r. Özellikle 17. yüzy›l Frans›z edebiyat›nda klasisizm dö-
neminde La Rochefoucauld’nun (1613-1680) “Maximes” (Öz-
deyifller) adl› yap›t›yla ba¤›ms›z bir tür olarak ortaya ç›km›flt›r.
Ba¤›ms›z özdeyifllerin kimisi do¤rudan do¤ruya özdeyifl olarak
yaz›lm›fl, kimisi de Pascal’da görüldü¤ü gibi ileride yaz›lacak bir
yap›tta kullan›lmak üzere saptan›p da kullan›lmadan kalan dü-
flünceler biçiminde günümüze gelmifltir. Eski Türk edebiyat›n-
da, özellikle hâkimane fliirlerde özdeyifl, düzyaz› cümlesine da-
yan›r. Nitekim böylesi cümleler, cümeli hikemiyye bafll›¤›yla
toplanm›flt›r. Tanzimat sonras›nda Cenap fiahabettin do¤rudan
özdeyifl türünde yazan ilk sanatç›d›r.
ÖZER, Kemal
(1935 ‹stanbul), flair yazar. Ortaö¤renimini
‹stanbul Erkek Lisesi’nde tamamlad› (1955). ‹stanbul Üniversi-
tesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyat› Bölümü’nde oku-
du. Cumhuriyet gazetesinde ve kurdu¤u U¤rak Kitabevi’nde ça-
l›flt›. fiiir Sanat› (20 say›, Kas›m 1965- Haziran 1967) dergisini
ç›kard›. Harika (1951), Kaynak, ‹stanbul, Türk Sanat›, Onüç, fia-
irler Yapra¤›, Salk›m, Yenilik (1952-1966) dergileri ile yöneti-
mine kat›ld›¤› a dergisinde, Pazar Postas›, Yeditepe, Yelken,
Varl›k, fiiir Sanat›, Yeni Dergi, Yeni Edebiyat, Yeni a, Milliyet-
Sanat dergilerinde yazd›. 70’li y›llarda, toplumsal boyutlu gün-
cel olaylar› ve toplumsal temalar› iflledi¤i fliirlerinde de içyap›
özelliklerini korumas›n› bildi. Yap›tlar›: “Gül Yordam›” (1959),
“Ölü Bir Yaz” (1960), “Tutsak Kan” (1963), “Kavgan›n Yüre¤i”
(1973), “Yaflad›¤›m›z Günlerin fiiirleri” (1974), “Sen de Kat›l-
mal›s›n Yaflam› Savunmaya” (1976, TDK fiiir Ödülü, 1976),
“Geceye Karfl› Söylenmifltir” (1978), “Sanatç›larla Konuflmalar”
(1979), “Güldeki fiafak” (gezi notlar›, 1979). “Kimlikleriniz Lüt-
fen” (1982, Ö. F. Toprak fiiir Ödülü), “Araya Giren Görüntüler”
(1983), “S›n›rlam›yor Beni Sevda” (1987), “‹nsan Yüzünün Ta-
rihinden Bir Cümle” (1990), “Bir Ad› Gurbet” (1993), “O¤ullar›
Öldürülen Analar” (1995), “100 fiiir” (seçme fliirler, 1996),
"Gölgeden Günefle" (an›, 1999), "Onlar›n Sesleriyle Bir Kez
Daha" (fliir, 1999), "Bendeki Görüntüler" (öykü, 2000). Çocuk
kitaplar›: “Tatil Köyünden Öyküler” (1981), “Trenler Ne Güzel-
