ÖZKIRIMLI, Atillâ
524
dir” (1983), "Çiçek Dürbünü" (1994), "Sinemay› Seven Çocuk"
(1997), "Günefl Arkas›na Bakt›" (2000).
ÖZKIRIMLI, Atillâ
(1942 Kon-
ya-2005 ‹stanbul), elefltirmen. Orta-
ö¤renimini Marafl Lisesi’nde (1960),
yüksekö¤renimini ‹stanbul Üniversi-
tesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve
Edebiyat› Bölümü’nde tamamlad›
(1968). Alt›n Kitaplar Yay›nevi’nde ve
Meydan Larousse Ansiklopedisi’nde
çal›flt› (1968-1969). Hacettepe Üni-
versitesi’nde ö¤retim üyeli¤i, Atatürk E¤itim Enstitüsü’nde ö¤ret-
menlik yapt›. ‹lk fliir, öykü denemelerini Su ve yönetimine kat›l-
d›¤› Düzlem (1963-1964) dergilerinde yay›mlad›. Bir süre edebi-
yattan uzak kald›. Daha sonra Papirüs, May, Yeni Dergi, Ulus,
Türk Dili, Soyut, Birikim, Milliyet-Sanat, Cumhuriyet dergi ve
gazetelerinde nesnel ölçülere ba¤l› elefltirme yaz›lar›yla göründü.
Yap›tlar›: “Nedim” (1974), “Ahmet Haflim” (1974), “Tevfik Fik-
ret” (1978), “Sabahattin Ali” (Filiz Laslo ile birlikte, 1979), “Türk
Edebiyat› Ansiklopedisi” (4 cilt, 1982). Ayr›ca Mercimek Ah-
met’in “Kâbusname”sini ve Yakup Kadri’nin romanlar›n› bask›ya
haz›rlad›, “Edebiyat ‹ncelemeleri” (yaz›lar I, 1983), “Alevîlik-Bek-
taflîlik ve Edebiyat›” (1985), "Ça¤dafl Türk Edebiyat›" (1991), "Dil
ve Anlat›m" (1994), "Sevgim Ac›yor" (Deneme, 1995), "O Güzel
‹nsanlar" (1998), "Türk Dili Dil ve Anlat›m" (2001).
ÖZKUL, Münir
(1925 ‹stanbul), tiyatro ve sinema oyuncu-
su. Küçük Sahne, ‹stanbul fiehir Tiyatrosu, Ankara Devlet Tiyat-
rosu, Bulvar Tiyatrosu ve Dormen Tiyatrosu’nda sahneye ç›kt›:
Fareler ve ‹nsanlar (1951), General’in Aflk› (1961). Çeflitli oyun-
lardaki rolleriyle tiyatro ödülleri ald›: (Kanl› Nigâr’daki rolüyle
‹lhan ‹skender Arma¤an›; Sersem Kocan›n Kurnaz Kar›s›’ndaki
rolüyle (Avni Dilligil, Ulvi Uraz, ‹smet Küntay ve ‹smail Düm-
büllü ödülleri). 1950’lerden itibaren pek çok filmde (Sev Karde-
flim adl› filmdeki rolüyle 1972 Antalya Alt›n Portakal Film fien-
li¤i’nde en iyi yard›mc› erkek oyuncu ödülü) oynad›. ‹smail
Dümbüllü’den ortaoyun gelene¤ini simgeleyen kavu¤u ald›, da-
ha sonra bunu Ferhan fiensoy’a devretti.
ÖZLÜ, Demir
(1935 ‹stanbul), öykü yazar›. Ortaö¤renimini
Kabatafl Lisesi’nde (1953), yüksekö¤renimini ‹stanbul Üniversi-
tesi Hukuk Fakültesi’nde tamamlad› (1959). Fransa’ya gitti. Dö-
nüflünde, bitirdi¤i fakültede bir y›l kadar hukuk felsefesi asistan-
l›¤› ve daha sonra avukatl›k yapt›. Türk Dili dergisinde (1953-
1955) ç›kan fliirleriyle yaz›n dünyas›na giren Özlü, as›l 1955’ten
sonra yay›mlad›¤› öyküleriyle tan›nd›. ‹lk kitab›nda toplad›¤› bi-
rinci dönem öykülerinde varoluflçu felsefenin ilkelerini benimse-
di. Mavi, Pazar Postas›, a (1954-1961), Yeni Ufuklar, Türk Dili
(1956-1970) dergilerinde ç›kan öykülerinden sonra son y›llarda
topluma, çevre koflullar›na aç›lan öyküler yazd›. Gençlik y›llar›n-
da etkilendi¤ini söyledi¤i varoluflçu felsefenin belirledi¤i edebi-
yat anlay›fl›n› da de¤ifltirdi¤i görüldü. Yap›tlar›: “Bunalt›” (1958),
“Soluma” (Türk Dil Kurumu 1964 Hikâye Ödülü, bas›m› 1964),
“Bo¤untulu Sokaklar” (1966), “Bir Uzun Sonbahar” (roman,
1976), “Bir Küçük Burjuvan›n Gençlik Y›llar›” (roman, 1979),
“Aflk ve Poster” (roman, 1980), “Stockholm Öyküleri” (1989 Sa-
it Faik Hikâye Arma¤an›, bas›m› 1988), “Burjuva Kültürü ve Sos-
yalist Kültür” (1984), “Bir Beyo¤lu Düflü” (1985), “Berlin’de Sa-
nat” (1987), “Bir Yaz Mevsimi Romans›” adl› yap›t›yla 1990 Or-
han Kemal Roman Ödülü’nü, “‹thaka’ya Yolculuk” adl› eseriyle
1998 Yunus Nadi Roman Ödülü’nü kazand›, "Geçen Yaz Kentte
K›zlar" (2001), "Amerika 1954" (2004).
ÖZTELL‹, Cahit
(1910 Erzincan-1978 Ankara), yazar, arafl-
t›rmac›. Ortaö¤renimini Trabzon Lisesi’nde (1936), yüksekö¤re-
nimini Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Co¤rafya Fakültesi Türk
Dili ve Edebiyat› Bölümü’nde tamamlad›. Lise ve yüksekokullar-
da edebiyat ö¤retmenli¤inden sonra Millî E¤itim Bakanl›¤› Folk-
lor Enstitüsü müdürlü¤ü yapt›. Bafll›ca yap›tlar›: “Zileli fiairler”
(1944), “Karacao¤lan” (1953), “Köro¤lu ve Dadalo¤lu” (1953),
“Halk Türküleri” (1953), “Dertli-Seyranî” (1953), “Halk fiiiri”
(14.-17. yüzy›llar, 1955; 18. yüzy›l, 1955), “Kul Nesimi” (1969),
“Yunus Emre” (1971), “Pir Sultan” (1971), “Evlerinin Önü” (halk
türküleri, 1972), “Bektaflî Gülleri” (1973), “Belgelerle Yunus
Emre” (1977), “Pir Sultan’›n Dostlar›” (ölümünden sonra, 1984).
ÖZÜMLEME,
canl›lar›n, d›flar›dan ald›¤› maddeleri kendi
ögeleriyle özdefl k›larak kendine benzetmesi olay›; asimilasyon.
Kendibeslekler (yeflil bitkiler ve kimi bakteriler) için özümleme,
inorganik maddelerden organik maddeler üretilmesidir. Bu üre-
timin gerçekleflebilmesi için önemli miktarda enerji gereklidir.
Yeflil bitkiler, klorofilleri ile tuttuklar› günefl enerjisi yard›m›yla
havan›n karbon dioksiti ve sudan, karbonhidratlar› olufltururlar.
Bu olaya fotosentez ad› verilir. Kimi bakteriler ise klorofil ve gü-
nefl ›fl›¤›na gerek duymadan özümleme yapabilmektedirler. Bun-
lar bir k›s›m inorganik maddeleri oksitleyerek özümleme için ge-
rekli enerjiyi sa¤larlar. Bu olaya da “kemosentez” denir. Yeflil
bitkiler yaln›zca günefl ›fl›¤›nda özümleme yapabildikleri hâlde
kemosentez yapan bakteriler karanl›kta da organik madde ürete-
bilirler. D›flbeslekler (hayvanlar, mantarlar ve kimi bakteriler) ise
inorganik maddeden organik madde yapamazlar. Bunlar organik
maddeleri do¤adan haz›r durumda al›r ve kendi bünyelerine ben-
zetirler. Burada söz konusu olan, haz›r organik moleküllerin ya-
p›lar›n› de¤ifltirerek yeni organik moleküllere dönüfltürmektir.
ÖZYALÇINER, Adnan
(1934 ‹stanbul), öykü yazar›. Or-
taö¤renimini ‹stanbul Erkek Lisesi’nde tamamlad› (1955). ‹stan-
bul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyat› Bölü-
mü’ndeki ö¤renimini yar›da b›rakt›. Varl›k Yay›nevi ve Cumhuri-
yet gazetesinde çal›flt›. Öyküleri Demet, Onüç, Mavi, Seçilmifl
Hikâyeler, Papirüs, Yeni Dergi, a, Yeni a ve Halk›n Dostlar› der-
gilerinde yay›mland›. 70’li y›llardan sonra yazd›¤› öykülerinde
emekçi ve orta tabakalar›n çeliflkilerini iflledi. Bafll›ca yap›tlar›:
“Panay›r” (1960), “Sur” (1963; 1964 Sait Faik Hikâye Arma¤an›
kazand›), “Ya¤ma” (1971, Türk Dil Kurumu 1971 Hikâye Ödülü
ald›), “Gözleri Ba¤l› Adam” (1977, Selçuk Baran ile birlikte 1978
Sait Faik Ödülü kazand›) ve “Ölümsüzleflen Bahçe” (1980), “Sa-
b›rtafl› Çatlad›” (1980), “K›rm›z› Çini Kâse” (1981), “Devlet Ku-
flu” (1988), “Cambazlar Savafl› Yitirdi” (1991, Haldun Taner Öy-
kü Ödülü), "Dokumac›n›n Ölümü" (1999), "Ayak ‹zleri" (2000),
"An›tlar›n Öyküleri" (2003), "Bir Zamanlar›n ‹stanbulu" (2005).
